Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Essercitio. Oefningh.

Een jeughdigh Man met beknopte kleederen van verscheyden verwen, zijnde de armen naeckt, hebbende op 't hoofd een slaend' uyrwerck, en in de rechter hand een Circkel, in de slincker een Letter-rol, waer op geschreven staet Enciclopaedia, hebbende aen zijn gordel een Pater noster, en aen yder voet een vleugel: op der aerde leggen verscheyden waepenen, en aen de slincker sijde veele instrumenten of schoonblinckende gereetschappen die totte Landbouwerie noodigh zijn. En hier door wert te kennen gegeven, dat dieselve veel gebruyckt en wel geoeffent zijn.

Oefninge is dieselve wercklijcke besigheyt, die de Mensch aenneemt om totte volkomentheyt van zijne werckinge, of ampt te geraecken: waer toe het seer swaer valt, sonder oeffeninge, te geraecken, alwaert schoon dat de Natuyre daer toe genegen waere, en de onderwijsinge dieselve onderstutte.

Aristoteles plagh te seggen, om Wijsheyt te verkrijgen, zijnder drie dingen van noode, de Natuyre, de Onderwijsinge en de Oefninge: Maer ten zy dat de Oefninge sich by de Natuyre en Onderwijsinge voege, ghy sult van alle geene leeringe scheppen.

Hy wort een Iongelingh afgebeelt, om dat de Iongelingh den arbeyt en oefninge veel beter verdragen kan, als eenigh ander Ouder, alhoewel wy, hier door, de Manlijcke Iaeren niet uytsluyten, om dat haere

[p. 359]

oefninge met groot opmercken geschiet, als wesende nu in de volmaecktheydt, waer door hy saecken van gewichte manlijck kan oefnen.

Door de verscheydentheyt van de verwen des kleeds, wort de verscheydenheyt van de Oefningen vertoont, en door de naeckte armen de vaerdigheyt en gauwigheyt by de oefninge.

Het uyrwerck op 't hoofd bediet, dat, gelijck door de oefninge van de verscheidentheyt der raeders, de tijd en uren worden onderscheyden, dat oock alsoo onse oefninge der sinnen, in ons te wege brenght, dat wy ons verstand konnen leyden om het waerachtige te konnen onderscheyden en te kennen, 't welck soo wy 't niet kosten doen, soo soude de lust die de Mensch totte Wijsheyt heeft, te vergeefs zijn; gelijck Dantes verhaelt. Waer van seecker Dichter dese dichten daer van heeft ingestelt:

In des Werrelts besigheeden,
Als de Mensch wil zijn in vreeden,
Heerscht de oefningh in 't gemoed:
Daer meed' hy ten Hemel oopen,
Komt van d'aerd nae God geloopen,
En schouwt daer het hooghste goed.

De goude Circkel die hy in de rechter hand heeft, bediet de volkomentheyt, wesende onder de Mathematica of Wiskonste de beeldnisse en de forme volmaekt, gelijck mede de stoffe is, te weten het goud, onder de andere metallen: Waer over dese Circkel met reeden gestelt wort in de hand van de Exercitie of oefningh, om dat zy alle dingen totte hooghste volmaecktheyt brenght.

De Rolle in de slincker hand met het woord Enciclopaedia, bediet den omloop van alle Wetenschappen, sulx dat de Oefninge soo wel van de konsten als van de wapenen, gelijck wy in 't bewijs van de rechter sijde hebben gestelt, te kennen geeft, dat soo wel d'eene, als d'ander, den Mensche vermaert en onsterflijck maecken.

Aen 't gordel draeght hy een Pater noster, om de geestlijcke Oefningen uyt te drucken, diewelcke, al is 't datse veelderleye zijn, soo nemen wy nochtans een voor alle, sulx dat ons de oefninge leyt op den wegh en plaetse van onse behoudinge, want het leven der Menschen bestaet in den Godsdienst, gelijck de H. Schriftuyre seyt.

Hy houd aen yder voet een vleugel en geen twee, om te vertoonen, datmen de Oefninge in zijne behoorlijcke maete moet gebruycken, en niet al te geweldigh, op datmen daer uyt, groote nuttigheyt magh trecken: Want gelijck de leedigheyt den Mensche traegh en luy maeckt, en dat al te groote forse of geweld des gemoeds het licchaem te gelijck verswackt, alsoo maeckt daer en tegen de oefninge, die gematight is, sterck en gesont, gelijck Arnold. de Villa Nova seyt: De gematichde Oefninge maeckt gesont, bewaert en versterckt de natuyrlijcke hette. Aristot. seght, de Oefninge is oorsaecke van de gesontheyt, en dat in der waerheyt.

De verscheydenheyt van 't Boeretuygh, dat ter slincker hand leyt, glat en niet beroest zijnde, vertoont de oefninge en de arbeyt, die met dese instrumenten gedaen wort, in 't bearbeyden en beploegen van 't Land en van de planten: door welcke oefninge het leven des Menschen wort te saemen gevoeght. Waer over Salomon seght: Wie zijn land bouwt, sal met brood versadight worden. Men soude veele dingen over dit eedele voorwerp konnen by brengen, maer alsoo dit seer veele in sich bevat, willen wy, om geene verwarringe daer in te mengen, 't selve andere laeten doen, ons vernoegende dat wy de voornaemste hebben aengewesen.