Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Vita Breve. Leven dat kort is.

Een Vrouwe van een jeughdigh opsicht, gekroont met verscheyden groene blaederen, hebbende voor de borst een kleyn beestjen als een Vliege, Hemorobium genaemt, of om beter te seggen, het kleed sal vol soodanige beestjens wesen, en inde rechter hand salse een taxken met Roosen hebben, met dit opschrift, ipsa dies aperit, conficit ipsa dies, dat is, dieselve dagh opent de bloeme, en die selve dagh brengtse ten eynd; 't welck een spreuke was van den Heere Frederico Cornaro Bisschop van Padua, en in de slincker hand salse het Vischken Calamoro of Seppia hebben.

De Mensch, gelijck oock alle andere dieren, is soodanigh Lief hebber van 't leven, dat hy dickwijls treurt, om dat het soo kort is. Theophrastus op zijn sterven leggende, klaegde over de nature, van datse den herten en kraykens, daer doch niet aen gelegen is, een langh leven hadde verleent, maer den Mensche die soo waerdigh was, hadse een soo kort le-

[p. 288]

ven gegeven, een tijd waer in hy wel langer konde zijn, om alle konsten en wetenschappen volmaecktelijck te leeren: Maer dat hy stierf, wanneer hy eerst kennisse begost te krijgen. Tegens dese woorden van Theophrastus die van Cicero in sijne Tusculaensche vraegen zijn voortgebracht, strijd Salustius, in 't begin van den oorlogh van Iugurta, alwaer hy seyt: Dit Menschlijck geslachte klaegt al te onrecht over zijne natuyre, van datse swack en kort is, maer aen de Menschlijcke natuyre gebreeckt veel eer de naerstigheyt, als de sterckheyt of de tijd. Willende te kennen geven, dat de Mensche altijd tijds genoegh heeft om deughdigh te worden, wanneer hy maer zijn gemoed en naerstigheyt wil aenwenden, om de Deughd te verkrijgen. 't Welck Seneca oock bevestight, als hy seyt, Waerom klagen wy doch over de Natuyre der dingen? dieselve draeght sich doch goedertieren tegen ons. Soo ghy 't leven wel weet te gebruycken, dan isset langh. Maer het laet daerom niet nae dat het leven niet kort soude zijn. Wy hebben onrecht om te klagen, maer wy behooren ons te laeten genoegen mette bepaelinge van dit leven, 't welck ons van den Oppersten Schepper is voorgestelt, die alles ten besten, van zijn schepsel, uytdeelt en rijcklijck voorsiet: En van dat selve, van dat ons leven kort en onseecker is, wil God, dat wy dit voordeel sullen trecken, dat wy altijt tegens den Dood mogen vaerdigh staen, en versorgen dies te meerder, in dit korte leven, dat wy mogen besigh zijn met gestadige oefningen, van goede wercken, om de belooninge van 't eeuwige leven te verkrijgen. Sonder twijfel is onse leven kort. Dit aenmerckt Zeno seer wel, als hy seyde, In der waerheyd, onse leven is kort, en wy hebben niet meer gebreck als den tijd. Aeneas Sylvius, die daer nae Paus Pius II genaemt wierde, vergeleeck het korte leven by eenen droom, want hy seyde, het Leven des Menschen is als een snellen droom, niemant kan hem den Morgen versckeren, wy zijn niet als een wind en schaduw. Op dese spreuck van Pius II past dit zeedelijck gedicht van mijn Landsman Franc: Coperta, 't welck hy schrijft aen zijn Moeder, wiens broeder gestorven was, en om dieselve te troosten, sant hy haer een Sandloper, in een kasse, die met rouwkleederen overtrocken was, luydende aldus:

Hy, die door konst en soet bedrogh,
't Verdriet (dat in de VVerreld noch,
Des Menschen Leven komt bestrijden:)
Soo matight, dat hy kan den tijd.
En 't sloven, dat ons ruste slijt,
Verdeelen, en stil laeten glijden:
VViens rouvvkleed recht op droefheyd past,
Dat tot bevvijs van naere last,
Met traenen is geheel bedoven:
Die komt nu en verlicht u smert,
Die totte klachten drijft u hert,
En u de soete rust quam roven.
Hier kondy in een spiegel sien,
Dat snel en onbeschoulijck vlien,
Van die daer gaen en nimmer keeren:
En hoe ons leven is als glas,
Ons hoop, een schadu, stof en asch,
VVaer uyt ons broosheyd is te leeren.

Te recht is des Menschen hoope een broos glas, en derhalven is oock het leven kort, 't Welck ons doet vermaenen, dat wy niet soo diep onse gedachten in dese vergancklijcke en nietige dingen sullen inwicklen: Een groote ellendigheyt van de Menschen, die in haer gemoed een webbe van Werreltsche begeerlijckheyt aenvangen, dat door de kortheyt van dit leven, doch onvolmaeckt blijft. Sulx dat wy te gelijck met Petrarcha seggen, de tijd is kort, maer onse begeerte is langh. Al onse lange begeerten doet een kort leven barsten, en veele dingen draeghtmen vergeefs en tot schaede, overmits, het nae by is, waer nae toe men sal moeten reysen: te weeten totte Dood, gelijck Gregorius seyt. Ick wil my niet te verre uytstrecken om de kortheyt des levens aen te wijsen, van het welcke niet alleen de Griecken, Latijnen, Italianen, en veel duysent geleerde boecken getuyghnisse geven, maer oock onse Ouderen en lieve Vrienden, die al te saemen in korte tijd daer van zijn berooft geweest.

De Krans met groene blaederen, hebben wy 't leven toegevoeght, want wy vallen in korter tijd, als de blaeders van de boomen, en soo haest als de kracht van 't leven vergaet, soo haest vergaet oock de groente van de blaederen, die in korter tijd verwelcken en verdorren. Simonides vergelijckt oock onse leven by de blaeders, te weeten dat der Menschen geboorte is als der blaederen. Dit verstaen de Menschen vveynigh, noch drucken 't selve niet in 't herte, hoe korte tijd van Ieughd en leven dat den Menschen is gegeven.

Het Hemorobium is een kleyn vliegend beestjen, grooter als een Vliege, 't heeft vleugels en vier beenen, gelijck Plinius segt, soo wastet

[p. 289]

in de vloet Hipane, diewelcke tegens 't Solstitium, als de Sonne op 't hooghste is, seeckere swacke biesen voortbrenght, waer uyt het Hemorobium voortkomt, en dat selve kan ons dienen tot een beeldenisse van de kortheyt des levens: Want het sterft in de selve dagh als het wort gebooren. En alhoewel wy in dieselve dagh niet sterven, soo is nochtans onse leven kort, en wort geheeten het leven van eenen dagh. En aldus noemt het Antiphon: Onse leven is als een gevangenisse van eenen dagh, en ick soude het geheele Menschlijcke leven, een gelijcke tijd van een dagh mogen noemen, waer door wy slechts in de Werld sien, en den Naekomelingen het licht en het leven overleveren. En Petrarcha seyt in zijne Triumph over den Tijd aldus:

Ick schick my alsoo veel ick kan,
En sie het eind' van verre an:
Ick overweegh mijn korte tijd,
Die schielijck vlieght en 't leven slijt:
't Is 's morgens als een Ieughdigh kind:
Maer nu soo word ick oud en blind:
Ons leven is maer eenen dagh,
Vol rouw, en pijn, en naer geklagh,
Vol stormen, dampen en verdriet,
Het schijnt wel schoon, maer 't isset niet.

En om dat het leven alsoo kort is, soo vergelijckten de Griecken dat selve, by een vinger, span en elleboge. Van Iuno en van Mimnermus, wort de Tijd een ellebooge genoemt: van Diogenes, het leven een span, en van de Poeet Alceus de dagh by een vinger: om de kortheyt van 't leven uyt te drucken: 't welck hoewel het selve sich tot veelen uytstreckt, soo vernietight nochtans een korte uyre dat selve. Dit is seer wel overwogen in een oude beschrijvinge, die in 't Paleys van den Cardinael Caesius bewaert wort, aldus luydende:

Dit's Caesius die meer als eene Eeuwe leeft,
Maer een te korte uyr, 't geluck den doodsteeck geeft.

Waer over Petrarcha in de Triumph van de Godheyt singht:

O schoone ziel! hoe vast ghy dus benout,
Waer toe gepeins en al dit naere suchten?
Een uyr verstoort, wat eeuwen was gebouwt,
Wie kan den dood en zijn geweld ontvluchten?

Dieselve singht in een ander gedicht:

De hooge rots leyt in den grond,
Ons leven dat soo heerlijck stond:
Een uyr, een morgen heeft verdaen,
Dat soo veel eeuwen had gestaen.

Van onse broose aert, is de Roose een Hieroglyphisch beeld, want zy komt laest onder de bloemen op, en zy vergaet eerst, gelijck Athaneus seyt. En met groot recht wort onse leven by een Roose vergeleeken, die wel schoon en aengenaem is, maer zy verslenst en verdort in dieselve dagh, gelijck in de spreucke, die om de Roose staet, wort uytgedruckt, en 't is een vers van Virgilius waer in hy van de schoonheyt en broosheyt des Rooskens aldus singht:

Soo veelderleye aert, gewas en nieuwe dingen,
Ontsluyt ons eene dagh, en kanse t'onderbringen:
Wy klagen dat Natuyr 't bevalligh Roosken dooft,
Dat in haer jonge vreugd ons schielijck wort ontrooft.
Soo lang als eene dagh, soo lang is d' eeuw der Roosen,
Dat d' Ouden even druckt als Ionge die daer bloosen.

Te recht was de Roose voor eenige Maenden, een devijs van de kortheyt des Levens, in den Pauslijcken stoel van Alexander Cardinael de Medices, daer nae Leo de XI, die altijd, de Roose voor zijn devijs gebruyckte, met dese spreucke, sic florui, aldus heb ick gebloeyt. Een devijs dat nae lichaem en ziele hem nae zijn dood best paste, als in 't leven, want hy bloeyde opgehoopt van aengenaemheyt en Majesteyt, en seer korte tijd, in sijnen Pauslijcken stoel als een Roose, een seer soete reuck van sich, aen al de Werelt, naelaetende.

De visch Seppia en Calamora, zijn van de Griecken Theutis genaemt, en van den Latijnen Loligo; zy worden beyde voor de kortheyt van 't Leven genomen, want zy leven een seer korte tijd, gelijck Aristoteles in zijn Dierboeck te kennen geeft.