Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Italien met haere Provintien en een deel van de Eylanden, gelijck het vertoont wert op de Medaglien van Commodus, Titus, en Antoninus.

Een seer schoone Vrouwe geciert met een kostel en rijcklijck kleed, en een Mantel daer boven: sittende op een kloot, hebbende 't hoofd gekroont met toorens en muyren, houdende in de rechter hand eenen Scepter of een Spiesse, die soo wel op d'een als d' ander syde van de Medaglie vertoont wort, en met de slincker hand houtse een Overvloets Hooren, vol verscheyden vruchten, en boven dat, sullen wy haer een seer schoone sterre op 't hoofd stellen.

Italien is een deel van Europa, en is eerst genaemt Hesperia, van Hesperus den broeder van Atlas, diewelcke van sijnen broeder verdreven zijnde, gaf hy den naeme aen Hispanien en aen Italien: Ofte het is genaemt Hesperia, nae 't gevoelen van Macrobius van de sterre van Venus, die des avonts Hesperus is genoemt, om dat Italien gelegen is ten Westen van dese sterre. Het wierde oock eertijts Oenetria geheeten, of van den goeden Wijn die aldaer wast, van οινος, 't welck by de Griecken Wijn bediet, of van Oenotrio der Sabinen Koningh: eindlijck wierdet Italien genaemt nae Italus Koningh van Sicilien, die den Italianen leerde de maniere van 't Land te bouwen, en gaf haer oock de Wetten, overmits hy aen dat deel te lande quam, daer Turrius regeerde, en noemde alsoo het land Italien nae sijnen naeme, gelijck Virgilius in 't I boeck van Aeneas verhaelt. Nu noemen wy 't Italien, nae diens naeme die daer regeerde: maer Timaeus en Varro willen dat het alsoo genaemt is van de Ossen, die inde oude griexsche tale Itali wierden geheeten, om datter schoone en groote menichte van Ossen waeren. Maer om met de naemen niet verdrietigh te wesen, die dit eedelste deel der Werreld magh gehadt hebben, sal ick alleen kortlijck treeden totte verklaeringe van het kleed, en van andere dingen, die totte voorseyde beeldenisse gehooren. Ick segge dan, datse schoon wort geschildert, door de waerdigheyd en groote heerlijckheyd der dingen, die aldaer in voortijden en gestaedigh oock by onsen tijde, noch werden gevonden. Waer over Petrarcha weder keerende uyt Vranckrijck, en Italien naederende en 't selve siende, met seer groote vrolijckheyt uytriep:

Salve cara Deo tellus sanctissima salve,
Tellus tuta bonis, tellus metuenda superbis,
Tellus nobilibus multum generosior oris.

Vheyligh God gevalligh Lant,

Zy heyl gewenscht aen alle kant:

[p. 225]

 

Een Land waer in de Vrome leeft,

 

Een Land waer in de trotse beeft,

 

Een Land dat elck sijn luyster geeft.

En Virgilius sich oock verwonderende over haere groote schoonheyt, seght: Salve magna parens frugum, Saturnia Tellus, Magna virum &c. En Strabo in sijne Landbeschrijvinge, als mede Dionys. Halicarnas, in 't begin van sijne Historie van Romen, sprekende van Italien, soo vertoonen zy hoe lofwaerdigh dat het selve zy, om dat in dit aldergeluckighste Landschap de locht ten meestendeele seer is gematight; waer uyt volght dattet vol lijftocht en seer wel te leven is, vol verscheyden Dieren en Vogelen, soo wel tamme als wilde, tot het gebruyck des Menschen, niet so seer tot haer nodruft, als wel tot haer lust en vermaeck.

De sterre wort haer boven 't hoofd gestelt om reedenen boven geseyt.

Zy wort met een rijck en prachtigh kleet gemaelt, om dat men in dese Provintie veel revieren, staende waeteren en meeren vint, als mede vermaecklijcke fonteynen, aederen of baeden van gesonde waeteren, soo wel heete als warme, van verscheyden krachten, die soodanigh uyter natuyre zijn voortgebracht, en dat tot onderhoudinge en herstellinge van de gesontheyt des Menschen, als mede tot sijn vermaeck. Waer van Virgilius in sijne 2 Georgica seyt:

An mare quod supra memorem &c.

Sal ick, seght hy, spreecken van de Zee, die dit Land boven en beneden bespoelt? of van soo veele staende waeteren? als daer zijn de groote Laer en de Benacus die met een groot gedruys en baeren opswelt? of sal ick verhaelen van de haevens, of van de Lucrinsche sluysen? of hoe de verstoorde luchtruchtige golven, by dit werck van Iulia, te rugge storten, en soo tot te Tyrrenische Zee en de Avernische enghten invloeyt? Daer zijn oock niet alleen tot meerder rijckdom en kostlickheit verscheyden kopermijnen, maer oock veelerhande marmor en andere kostle sijne steenen, gelijck Virgilius mede seyt: Haec eadem argenti rivos &c. als datter oock zijn revieren daer silver en goud in is, en aederen van koper en metael.

De kroone van toorens en muyren, bediet het cieraet en de eedelheyt van de Steden, Landen, Casteelen en Vlecken, die in dese uytblinckende en besondere Provintie zijn, gelijck Virgilius in sijne Georgica seyt: Adde tot egregias urbes &c.

De Scepter of Spiesse, die zy in de rechter hand hout, daer door wort beyde regeeringe en heerschappye, die zy heeft boven alle andere Volckeren uytgedruckt, niet alleene door de voortreflijckheyt van haere ongemeene dapperheyt in de Wapenen, maer oock in de geleertheyt: naelaetende veele treflijcke dingen die tot haer lof dienen. En om den leser niet verdrietigh te zijn: sal ick alleene stellen 't geene Virgilius in sijne 2 Georgica seyt, Hoc genus acre virum Marsos, &c. dat is, hier uyt dit land is voortgekomen het dappere Mannengeslacht de Marsii, de Sabellische Ieughd, de Liguren die totten arbeyd gewent zijn, de Spiesdragende Volscen, hier uyt zijn gesproten de Decii, de Marii, de groote Camilli, als mede de Scipiones en die dappre Krijgs Helden, en eyndlijck oock ghy aldergrootste Caesar, die als overwinnaer tot aen de uyterste paelen van Asien, den ontwapenden Indiaen met u Burghen en vaste Steden bedwingt.

De Overvloets Hooren, vol van verscheyden vruchten, bediet de groote vruchtbaerheyt boven alle d'andere Landen des Werrelts, vindende daer in alle goede hoedanigheden, zijnde bequaem om alles voort te brengen, wat tot het Menschlijck gebruyck noodigh is, gelijck Virgilius in 't selfde boeck mede seyt: Sed neque Medorum &c.

Zy sit op een globe of kloot, om te vertoonen dat Italien is een Heerscherinne en Koninginne van de geheele Werreld, gelijck de oude Romeynen dat klaerlijck hebben bewesen, en gelijck zy als noch meer, als oit, bewijst, en dat door den oppersten Priester, die grooter en hooger is als eenigh persoon oock magh wesen.