|
| |
| |
| |
Iconologia, of Beeldespraeck:
zijnde Afbeeldingen des Verstands:
Van den Edelen en hooghgeleerden
Romeinschen Ridder
Cesare Ripa, en Andere.
Academia, Oeffen-plaets der Geleertheyt, van den Heere Giov. Zaratino Castellini.
Een vrouwe in weerschijn gekleet, bedaeghd van opsicht en van jaren, met goud gekroont, hebbende in de rechter hant een vijle, al waer boven op 't handvatsel geschreven staet, detrahit atque polit, dat is, zy neemt af en maeckt glad: hebbende in de slincker hand een krans, te samen gevlochten van laurier, klimop en mirten, waer aen twee granaet-appels hangen. Zy sal sitten in eene stoel, die geciert is met bladers en vruchten van cedren, cipres en eycken, als mede van olijftacken: dese plaets sal aen die sijde staen, daerse metten elleboge nae toe leunt, een plaets die naast aen dees beeldenis is. Zy sal sitten in 't midden van een schaduachtigh voorhof, en in een boomrijcke plaetse van een hoeve, rontom met Platani of Arendoorn bomen. Voor hare voeten salse hebben een hoop boecken, waer tusschen een baviaen sal sitten, die gekleet sal zijn met weerschijn van allerleye verwen, om de verscheydene wetenschappen uyt te drucken, die in een geleerde Academie worden verhandelt.
Bedaeghd wort zy gemaelt, van wegen de volmaeckte en rijpe kennisse van de dingen die zy besit, en waer van in dees ouder wort gesproken: als die de jeughdelijcke lichtvaerdicheyt, noch de sufachtige ouderdom, niet is onderworpen; maer als eene die begaeft is met een vast gemoed, en een gesont oordeel.
Datse met goud gekroont is, geeft te kennen, dat wanneer 't verstand van den Academist zijne gedachten sal voortbrengen, de welcke in 't hoofd, of so Plato in zijne Timaeus segt, in de verstandelijcke deelen van 't gemoed bestaen, soo is 't van noode dat die gefincert zijn als 't goud, ten einde die op alle toutsen mogen proef houden.
In de rechterhand heeftse een vijle met de spreuck rontom, detrahit atque polit, dat is, zy neemt af en maeckt glad: want gelijck de vijle het yser vijlt en te gelijck glat maeckt, den roest afdoende, dat het blinkende wort, also worden oock in de Academie alle overtollige wercken weghgenomen, verbeterende 't gene gemaeckt is, 't werck polijstende en verlichtende: en daarom is 't noodigh dat het gestelt werde onder de vijle van een ernsthaftiger oordeel der Academisten: en datmen doe gelijck Ovidius segt:
| |
| |
Ick sal den vijl wat meer en strenger nu gebruycken,
En laten yder woord voor 't oprecht oordeel duycken.
Waer over Quintilianus seyt dat de vijle het werck polijst. En niet sonder reden is Horatius in zijne Dichtkonst gram, van dat de Latijnen niet sulcken vlijt deden om haere wercken op te vijlen en te polijsten als wel de Griecken. Petrarcha klaegt oock daar over. En hier uyt wort kloecklijck gesegt, dat het werck noch de laetste schaef of vijle moet hebben, om dat het niet schoon noch genoegh gepolijst is. Waer van de Latijnen dit spreeckwoord hebben Limam addere, onder de vijle doen, op dat het overtollige werde afgedaen: want het gevijlde noemtmen glat.
De krans is met Lauwer, Klimop, en Mirthe omvlochten, om dat dese drie planten de Poeten worden toegevoeght, en dat door de verscheyden manieren van Poesie die in de Academie bloeyen. Oversulx behoort de Mirth aen een honighsoet Minnedichter, die met soeticheyt en bevalligheyt zijne minnesangen queelt: want de Mirth is een beeld van 't vermaeck en de aengenaemheyt, en Venus is moeder van de Liefde. Oock seyt Nicander, dat Venus tegenwoordigh zijnde, terwijl het oordeel van Paris wierde uytgesproken, gekroont was met Mirth, om datse haer soo aengenaem was. Waer over Virgilius singt,
Aen Bacchus past de druyf, de Mirth is Venus çier:
En Phoebus wort omkranst met frissche Lauwerier.
En Ovidius, willende het feest van Aprilis singen, roept Venus aen, dat zy zijne hoofdslapen mette Mirth wilde aenraecken, ten einde hy te beter de Minnedeuntjes, die haer pasten, soude konnen singen.
Met veyl of Klimop en met Laurier wierden alle Poeten sonder onderscheyt gekroont, en hier mede wierde Pindarus gekranst. Niet te min is de Klimop, in 't besonder, de vrolijcke Poeten toegepast, gelijck Ovidius, Propertius, en verscheyden andere verhalen.
De Laurier past meer den Helden-sangers, die de daden der Keyseren en Helden beschrijven. En de Helden, die overwinners waren, zijn met Laurier gekroont geweest. En daerom stelt Apollo dieselve tot een krans voor de verhevene en overwinnende Vorsten, en heylight hem dieselve mede toe, als een Vader van de Poeten, zijnde een plante, die een seer hooge, aengenaeme, en soete stijl wel past. En om op te houden van te redeneeren, over dese drie Poetische planten, salt genoegh zijn te seggen, dat Petrarcha te Romen, met drie kranssen, van Laurier, Klimop en Mirth is gekroont geweest, gelijck Senuccius Florentin, zijn goede vriend, die als doen geleeft heeft, getuyght gesien te hebben.
De Granaet-appels zijn beeldsels van de vereeninge der Academisten, zijnde dese appels van Pierio gestelt tot een beeld van versamelinge van volck en geselschap, dat in eene plaetse by een vergadert is, en door wiens vereeninge zy behouden worden: en hierom waren zy Iuno toegeeygent, gelijckmen in vele medaglien kan sien, alwaer Iuno Conservatrix op gestelt is. En om dat Iuno oock gehouden wierde voor een bovensitster der koningrijcken, soo wierd zy geschildert met een Granaet-appel in d'eene hand, als een onderhoudster van de vereeniginge der volckeren.
De Academie sal sittende gemaeckt worden, om dat de oeffeningen van de Academisten, gemeenlijck also geschieden: hare cedren stoel sal uytgesneden zijn, om dat de cederboom voor een beeld van de gedurigheyt wort genomen, gelijck Pierius segt. Want dat selve hout verrot noch vermolsemt niet. Op welcke geduricheyt de Academici oock opsicht behooren te hebben, op datse haere wercken wel geschaeft en gevijlt voor den dagh mogen brengen, op dat zy de Cedren, dat is, de eewigheyt mogen waerdigh zijn. Plinius seyt, dat als eenigh ding met het sap of met oly van Cedren is nat gemaeckt, dat het van de motten of wormen niet sal geknaeght worden: gelijck men van de boecken van Numa Pompilius verhaelt, diewelcke 535 jaeren daer nae op den bergh Ianiculus van Gneus Terentius, terwijlen hy zijn land omspitte, gevonden zijn. Waer over eener seyde, 't zijn dingen die den Ceder waerdigh zijn, dat is, die in eeuwiger geheughnisse behooren gehouden te worden. En daerom sneden zy dieselve in Cipressen, zijnde oock onverderflijck als de Ceder, gelijck mede de Eycke voor de geduricheit en derselver kracht genomen wert. Te meer past mede de Eycke daer toe, om dat in de Capitolijnsche Agonalen, die van den Keyser Domitianus in- | |
| |
gestelt zijn, de overwinners derselver speelen, met eycken lof gekroont zijn geweest, gelijck mede de kamerspeelders, cytherspeelders en Poeten. Waer van Martialis, Iuvenalis, en Scaliger over Ausonium, wijtloopiger verhael doen.
De Olijf om datse altijd groen is, wort oock voor de geduricheyt genomen, 't welck Plutarchus in zijn Gastmael aldus verklaert, d'Olijf, Laurier en Cypres worden door hare vetticheit en hette bewaert en onderhouden, gelijck mede de veyl of klimop. En worden dese seer nae aen 't beeld van de Academie gestelt, wesende een plante, diewelcke van de Poeten, Pallas is toegewijt. Door Minerva, die uyt het hoofd van Iupiter is geboren, wort afgebeeld de aert en levendicheyt des verstants, wijsheyts en kennisse, sonder welcke noodwendige gaeven, niemant een Academist kan wesen, want wie daer van berooft is, die wort geseyt, sulx te doen Crassa Minerva, dat is, plomplijck en sonder kennisse of wetenschap: gelijck 't selve van Horatius en Cicero dickwijls gebruyckt is. Als of zy wilden seggen, ghy sult niet doen of spreeken, waer in de Nature tegen u verstand, of de gunste des hemels, strijt: gelijck eenige braeve geesten, die willende den Academist en Poeet naebootsen, raepen hier en daer eenige dichten, doch sonder kennisse of aert uyter Natuure daer toe te hebben, niet eens denckende, hoe zy meer spreken, hoe zy haere onwetenheyt meer aen den dag brengen. Soo is 't dan van node, voor die daer begeert een onsterflijcke naeme van een wijs Academist te hebben, dat hy sich voede mette vrucht van de Olijve, dat is, dat hy besigh zy, om de wetenschap van Wijsheyd en kennisse te verkrijgen, door nachtwaecken en naerstige oeffeninge: waer van de Olijve een beeld is. Want onder den Studenten wort dit spreeckwoord gevonden, plus olei quam vini, als dat hy meer in oly als in wijn heeft verteert. Verstaende dat hy meer naerstigheyt en sloverie mette sinnen heeft gedaen, om de wetenschappen te verkrijgen, als met wandelen, slempen, of andere dertelheden. 't Ander spreeckwoord, oleum & operam perdere, past op die gene, dewelcke alle haere tijd en moeyte aenleggen, in dingen daerse noch met eere noch met voordeel konnen uitgeraken. Waer over S. Hieronymus seyt, hy heeft den oly en kosten verlooren, diewelcke den Os totten balsem sent, sprekende dit van die gheene, diewelcke sich onderstaen sodanige persoonen te leeren, die bot van verstandt, en quaedt van begrijp zijn, om de wetenschappen te vatten. Welcke wetenschappen verkreghen worden met naerstigheyd en arbeyt, die in dese plaets, door den Olyf, zijn uytgebeeld, wiens blaeders scherp en bitter zijn, gelijck oock de vrucht is, wanneer die voortkomt, doch rijp zijnde, wort die soet en aengenaem, gevende een lieflijck sap: een beeld van arbeyd en van geduyrigheyt, als 't welke de lichaemen van 't verrotten en bederven bewaert: also is oock de wetenschap eerst bitter en scherp door den arbeyd en naerstigheyd, diemen moet doen om dieselve te verkrijgen, doch rijp en volwassen zijnde, dat is, de wetenschap verkregen hebbende, so proeftmen de vrucht met overgroot vernoegen, en mette geduyrigheyt van een goede naeme, die sich dan de student te gemoed voerende, soo verheught hy sich in sijnen arbeyd, als mede inde vrucht en in 't genoegen, die hy vande wetenschappen hoopt te verkrijgen.
Zy sal midden in een schaduachtigh en boschachtigh hofken, in een hoeve, sitten, mette Platani of Arendoorn-bomen rontom haer, gelijck Plinius dieselve int II boeck aen 't I capittel beschrijft, ter gedachtenisse van de eerste Academie, diewelcke aengevangen is, op de hof-steede van eenen Edelman Academus: in wiens lieflijcke hoeve, niet verre van Athenen leggende, de Platonisten vergaederden met haeren Godlijcken Plato, om met hem te redeneren vande Platonische wetenschappen: gelijck sulcx D. Laertius in 't leven van Plato verhaelt. En Carolus Stephanus seydt, dat dat-selve bosch duysent schreeden van Athenen is geweest; soo dat de Academie haer oorsprong buyten op 't land heeft gehadt; maer haere naeme heeftse van den Edelman Academus verkregen. Doch dit dient te weeten, dat de secte en de vergaderinge der deughtsaeme by de oude in driederley wijse zijn onderscheyden geweest, te weeten, nae de manieren, nae de plaetsen, en nae de eygen naemen der personen. Van de schandige manieren sijn de navolgers van Antisthenes Cynicus, de hondsche genaemt geweest, want zy hadden voor een gebruyck,
| |
| |
eens anders leven en arbeyd met hondsche en bijtachtige tanden te verscheuren, ofte zy schaemden sich niet, als de honden, haere minne-lusten in 't openbaer te pleeghen, gelijckmen van Crates en van Hiparchia de philosophinne, de suster van Metroclus, by Laertium magh lesen. Van de eerbaere manieren zijn de naevolghers van Aristoteles, peripatetici of wandelaers ghenaemt gheweest, om dat zy voor een gebruyck hadden, al wandelende te disputeeren en redenkavelen. Vande publijcque of openbaere plaetsen, hebben dese haeren naeme verkreghen, die genaemt zijn geweest nae de Steeden, als de Eliensen, Megarensen en Cirenaische. En van de gemeene plaetsen de Stoici, diewelcke eerst Zenonische, nae haeren oversten Zeno genaemt zijn. Maer van die tijd af, om sich seecker te stellen voor de schandlijcke daeden, begost dese Zeno , in 't portael van Athenen, alwaer 1430 Burgeren waeren doodgeslagen, te reedeneren en zijn aenhang te versamelen, diewelcke Stoici genaemt wierden, nae 't woord Stoa, 't welck een portael bediet: waer-over die ghene Stoici genaemt zijn, die in dat selve portael verkeerden: 't welck daer nae, met seer schoone schilderyen, van dien vermaerden schilder Polignorus, is verciert geweest. Van de persoonen zijnse oock genaemt geweest Socratici, Epicurei en andere, nae de naemen van haere meesters. En also de naem van Academie, gelijck geseyt is, van den Heer Academus af-komt, alwaer de Platonici de eerste vergaderingen hebben gehad: soo zijn alle vergaederingen der deught en geleertheyt, daer nae Academien, jae tot desen tijd toe, genaemt gheweest: En worden als nu in een vierde maniere gebruyckt, te weten tot verkiesinge van een naeme die hooghmoedigh, eersuchtigh, dapper, statigh, vol vreemde grillen en spottigh is. En soo wort dese naeme, by onsen tijde, meesten-deel gebruyckt. En om de uytlegginge van onse beeldenisse te volgen, seggen wy, dat de veelheyt der boecken, die voor haere voeten leggen, grootelijcx vereyscht wort, wesende dit het voornaemste wit van den Academist, verscheydene boecken te lesen en te herlesen, om tot veelderleye kennisse te geraecken.
Den Baviaen maecken wy datse by Academie en tusschen de boecken sit, om dat dieselve van de Egyptenaers voor een beeld vande konsten gehouden wierde: En daerom heylighden zy dienselven aen Mercurius, die de eerste vinder vande konsten en letteren geweest is, gelijck Pierius segt; want wie sijn plicht van een geleert Academist, wil oeffenen, moet gestadigh in de konsten en wetenschappen besigh zijn, diewelcke dapper toewassen door het gestadigh verkeeren op de Academien.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd