Logo DBNL
Onderwijs voor kinderen (1782)

Onderwijs voor kinderen

(1782)–Willem Emmery de Perponcher–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

IV. Afdeeling.

XLV.

Vader. Jacob, zie, teegen die gindsche hoogte aan, daar ligt nu het bosch, daar ik je gisteren beloofd heb, dat ik je brengen zou.

Jacob. Dat lykt wel een mooi groot bosch te zyn.

V. Ja dat is het ook. Zie eens hoe mooi de kroonen van alle die boomen zig, langs de hoogte, de een boven de andere verheffen; en hoe lief alle die verschillende kleuren van groen, en die verschillende soorten van bladen, onder een gemengd zyn; dat staat regt schilderagtig, En hier zal ik je nu verscheide soorten van boomen wyzen, die je gisteren nog niet gezien hebt.

J. Als 't je belieft Papa. -

V. (Na dat zy in 't bosch gekomen zyn.) Zie hier die mooie witte gladde stam, dat is een beuke boom. En zie eens hoe mooi glad en blinkende die blaadjes zyn; en hoe fyn en malsch, die jonge blaadjes, daar aan dien anderen tak.

J. Dat is waar Papa, die zyn heel mooi. Maar waar gebruikt men die beukeboomen toe?

V. Het hout van de beukeboomen is zeer goed om te branden. Die blokjes, die Papa 's winters brandt, zyn allemaal van zulke beukeboomen gekapt. Ook maakt men 'er houte kommen, en schootels, en doozen, en bakjes, en vaten, en tobben van. En 't zaad, dat net de gedaante van 't zaad van de boekweit heeft, maar veel grooter is, dat is zeer goed, om 'er varkens meê te mesten, ook kan men 'er olie uit perssen. -

J. O zie Papa! daar heb je een mooien boom, daar aan den oever van dat beekje. Is dat ook niet een beukeboom, hy is ook zoo wit?

V. Ja wel Jacob, dat is ook een beukeboom. Zie eens hoe ver zyne takken zig uitbreiden, en welk eene schoone kroon zy maaken. - Willen wy daar, op dat hoogtentje, eens wat gaan zitten; daar vlak aan 't water, daar zal 't regt koel zyn?

J. O ja Papa, als' je belieft. - Hier is 't regt plaisierig. - Maar kyk Papa, daar vliegt een mooie blaauwe duif.

V. Dat is een Walduif, die woonen hier in 't bosch, en maaken hunne nesten, boven in die hooge boomen. Zie, daar vliegt hy, in dien olme-boom. - Hoor hem nu eens kirren. Dat is die Walduif, die je daar zoo even zaegt vliegen, die dat geluid maakt.

J. Dat is wel mooi, Papa, dat hoor ik wel gaarne.

V. Ik ook, ik hou 'er ook veel van. 't Is maar jammer, dat die dieren wat veel kooren opeeten, daarom houden de boeren 'er niet van. - En hoor nu eens overal rondom ons, hoe de meerels fluiten, en alle de vogeltjes zingen. Die woonen hier ook allemaal, in 't bosch, en maaken ook hunne nestjes, in de boomen, en in de struiken, en op den grond. En daar leggen zy dan eitjes in, en blyven 'er op zitten; en dan komen 'er kleine jonge vogeltjes uit, net als 'er kuikentjes koomen, uit de eieren van de kippen. En als die jonge vogels groot en sterk genoeg zyn, dan komen zy uit het nest, en vliegen met de ouden meê, door 't bosch, en op 't veld, om eeten te zoeken; en dan zingen zy zoo vrolyk, dat het een plaisier is om te hooren.

J. Dat zyn lieve beestjes. - Maar Papa, wat zyn dat voor groote boomen, met die roodagtige stammen, die daar op de hoogte staan, en boven alle de andere boomen uitsteeken?

V. Dat zyn Pynboomen. Daar zullen wy eens naar toe gaan.

J. Als 't je belieft Papa.

V. Maar daar ginder staat een boom, die ik je, in 't voor by gaan, nog eerst eens wyzen moet. - Zie, dien grooten, dikken, regten boom, met die donker-groene, uitgesneede blader; dat is een Eike boom. Dat is het beste hout, dat men vinden kan, om 'er meê te timmeren; en om 'er balken, en planken, en deuren, en blinden, en alles wat tot het bouwen van een huis hoort, van te maaken. Ook gebruikt men het, tot het bouwen van schuiten en groote scheepen, om dat het 't hardste en duurzaamste hout is van allen.

J. Zie Papa, daar ligt eene afgebrooke tak, is dat van dien eikeboom?

V. Ja wel, zie je, de bladen zyn net even eens. En hier zitten 'er de jonge eikels al aan; maar zy zyn nog niet ryp. Je weet wel

Jacob, dat de eikels het zaad van de eikeboomen zyn?

J. Ja dat heeft Papa my eens gezegd.

V. En zoo hebben ook alle de andere boomen, elk zyn eigen zaad, dat'er alle jaar aan groeit, en daar dan ook weer jonge boomen van 't zelfde soort uit groeien, als men 't in den grond steekt, of dat het 'er van zelve op valt, en een goed plaatsje treft. En weet je wat men nog meer met de eikels doet?

J. Neen Papa.

V. De geenen, die men niet zaaien wil, die geeft men aan de varkens, om te eeten, en daar worden zy zeer vet van, en krygen dan lekker spek en lekkere hammen. Die lust Jacob ook wel, al mag hy 'er niet veel van eeten; om dat te veel van die kost, voor kleine kinderen niet gezond is.

J. Ja wel lust ik dat Papa.

V. Maar zie Jacob, daar zyn wy nu, by die groote boomen, met roodagtige stammen en takken, die je me strak van ginder weest. Zie nu eens, welke aardige blaadjes zy hebken; zoo heb je 'er aan de andere boomen nog geenen gezien.

J. Dat is waar Papa, die zyn heel anders.

V. Zie eens hoe lang, hoe dun, en hoe puntig zy zyn; het gelyken wel grove naalden; en daar groeien 'er zoo twee of drie van by malkander, in een klein witagtig rond vliesje; zie je wel?

J. Ja Papa, dat is heel aardig. En hoe hiet die boom?

V. Die hiet een Pynboom; en daar is 't hout ook zeer goed van, om 'er huizen van te timmeren en 'er scheepen van te bouwen, en 'er groote paalen, en pompen, en allerlei timmermans-werk van te maaken. Het hout van de pynboomen hiet men greenen hout, en dat van de denneboomen vuuren hout.

J. Wat zyn denneboomen Papa?

V. Hier heb je 'er een; daar zyn de blaadjes veel korteren dikker van, schoon ook zeer smal. Zy komen niet, zoo als die van de pynboomen, met tweeën of drieën uit een klein vliesje voort, maar zitten rondom een dun steeltje. - Het hout van de denneboomen gebruikt men ook al, om 'er huizen en scheepen van te bouwen. En beide deeze

soorten van boomen blyven altyd groen.

J. Zyn zy dan in den winter ook groen Papa?

V. Ja wel Jacob, dan zyn zy ook groen, even als in den zomer. De meeste andere boomen laaten hunne bladen, voor den winter, vallen, en reeds te vooren worden zy geel en bruin, zoo als je in 't najaar zien zult; maar de Pynboomen en de Denneboomen, en alle de boomen van dat soort, (want daar zyn heel veel soorten van;) die hebben altyd groene blaadjes. De ouden worden niet geel, en vallen niet af, voor dat 'er de jongen al aan en al groot zyn; en dus blyven zy 't geheele jaar door groen.

J. Wel Papa, dat moet in den winter wel mooi staan. Daar moet het plaisierig zyn onder te wandelen, want die dorre boomen, zonder bladen, staan tog niet mooi.

V. Dat is waar. Wanneer je 's winters, in dit bosch wandelt en 't is mooi weer, dan zou je somtyds wel denken, dat je midden in den zomer waart.

J. O Papa, daar moeten wy, van den winter, dikwils naar toe ga an; zullen wy?

V. Ja wel, dat wil ik wel doen. - En als het gesneeuwd heeft, en het is heel stil, dan leggen die donker groene takken en kroonen van de Dennen en Pynboomen vol sneeuw; en dat helder wit staat dan zeer mooi, op 't donker groen der bladen, voor al wanneer 'er de zon op schynt.

J. O Papa, dat moet in de daad mooi zyn, ik wou dat ik 't al zag.

V. Wel dat is weer een plaisiertje, dat je van den winter hebben kunt. En zoo heeft ieder tyd van 't jaar zyn eigen mooi en zyn eigen plaifier. En zoo kunnen wy ons 't geheele jaar door, dan met het eene, dan met het andere, vermaaken.

XLVI.

Moeder. Waarom gaat Charlotte huilende van je van daan, terwyl je zelf hier zoo treurig en verdrietig zit te kyken. - Wel Sophie! Waarom antwoord je niet?

Sophie. Ach lieve Mama! -

M. Of durf je niet antwoorden? - Dat is geen goed teeken.

S. Och myn lieve Mama! - Zy wou myne Pop hebben, en -

M. Wel nu.

S. En ik wou ze haar niet geeven.

M. Niet? - En waarom niet Sophie? Had je ze misschien niet by de hand?

S. Och ja Mama! Zy is hier.

M. Wou je 'er dan zelf meê speelen?

S. Neen Mama, dat was 't ook al niet.

M. Had ze 'er ook onlangs iets aan bedorven?

S. Neen Mama. - Ik had in teegendeel, gisteren, de japon van haare pop gescheurd.

M. Wel wat reede had je dan, om haar je pop te weigeren?

S. Ja wat zal ik je zeggen Mama! ik had 'er geen reeden voor, - maar ik had 'er tog geen lust toe.

M. Hoe! geen lust om je zuster plaisier te doen? Wel dat spyt me. (Sophie begint te huilen.) Ja Sophie huilen is onnut; dat kan 'er tog niet aan helpen. - Maar wil ik je nu eens zeggen, hoe 't je gegaan is?

S. Als 't je belieft Mama.

M. Voor eerst had je misschien geen lust, om je pop aan Charlotte te geeven, om dat je

liever al je speelgoed daar zoo by een woudt houden; niet waar?

S. Ja Mama, dat wou ik ook, ik had 't daar alles zoo by malkander geschikt.

M. En toen sloeg je 'er geen agt op, dat je, daar door, je zuster bedroefd zoudt maaken, niet waar? Je dagt maar alleen om je goed by malkaar te houden; en je dagt, daar was tog geen kwaad aan.

S. Ja Mama, zoo was 't ook.

M. Maar nu zie je hoe 't gaat, wanneer men 'er geen agt op slaat, of men anderen plaisier doet, of bedroefd maakt. - Daar ging nu je zusje bedroefd en huilend van je weg. En jy Sophie, was je zelf wel regt vrolyk en vergenoegd?

S. Ach neen Mama, dat was ik zeeker niet! Ik was lang na zoo vrolyk niet, als voor dat ik zusje de pop geweigerd had?

M. En waarom niet. - Was 't om dat je dagt, dat je wel gedaan had van haar de pop te weigeren? of was 't om dat je wel voelde, dat je daar kwalyk aan had gedaan?

S. Ja Mama, ik voelde wel, dat ik kwalyk gedaan had.

M. Dat had je ook. Als men iemand plaisier kan doen en genoegen geeven, en men doet het niet, dan doet men kwalyk, en dan wordt men wel ras zelf onvergenoegd en verdrietig, en men heeft iets dat maakt, dat men niet half zoo vrolyk meer speelt als te vooren; is 't niet zoo?

S. Och ja Mama, ik had haast geen lust meer tot speelen.

M. Maar heugt je nu ook, hoe 't je gisteren ging? Toen zat je hier ook te speelen, en je zusje verzogtje, om je printeboek, en je gaast het haar aanstonds. En was je toen niet nog vrolyker, na dat je haar dat printeboek, gegeeven had, dan te vooren? en speelde je zelf niet met nog meer plaifier?

S. Ja wel Mama, dat deedt ik tog.

M. En dagt je toen, dat je wel, of dat je kwalyk gedaan had, van haar je printeboek zoo terstond te geeven?

S. Wel Mama ik dagt, dat ik wel gedaan had.

M. Dat had je ook. En was je toen niet by je zelven vergenoegd, daar over, dat je wel gedaan had?

S. Ja wel Mama.

M. En had je'er ook niet zelf je plaisier in, van je zusje daar zoo wel vergenoegd en bly, met dat printeboek, te zien zitten? - En deedt het je, daar na, niet ook veel plaisier, toen ze je 'er zoo vriendlyk voor kwam bedanken?

S. Ja wel Mama.

M. Toen was je beiden wel te vreeden en vergenoegt, en je hielt veel van malkander. En toen jy genoeg aan je tafeltje had gespeeld, en je zusje genoeg prenten gekeeken, toen ging je samen vrolyk speelen, in den tuin. - In plaats dat je nu bedroefd van malkander weg loopt, en ieder zyn's weegs gaat, of zit te pruilen. Is dat onderscheid nu niet groot?

S. Ja zeeker Mama.

M. Leer daar dan uit Sophie, dat men altoos zelf vrolykst en best te vreeden is, wanneer men aan anderen plaisier gedaan en genoegen gegeeven heeft; dat men dan ook voelt, dat men wel gedaan heeft; en dat men bly is van dat te voelen. Heb je dat gisteren niet net zoo ondervonden?

S. Ja wel Mama.

M. Maar dat men in teegendeel zelf verdrietig en bedroefd wordt, wanneer men aan anderen, zonder noodzaak of goede reede, weigert plaisier te doen, of hun genoegen te geeven; dat men dan ook wel zelf voelt, dat men daar in kwalyk gedaan heeft; en dat men zeer bedroefd is, van dat te voelen. Ondervind je dat nu niet van daag?

S. Ja Mama.

M. Wel doe het dan nooit weer. - Wil ik nu je zusje weerom roepen?

S. Och ja Mama! als 't je belieft. - Ik zal haar aanstonds myne pop geeven.

M. Voel je nu niet, dat 'er reeds, door dat enkel goede voorneemen, als een pak van je hart weggenoomen is?

S. Ja wel Mama. My dunkt, dan zal ik weer bly en wel te vreeden zyn.

M. Dat zul je ook, - Kom, wy zullen haar de pop gaan brengen.

S. Als 't je belieft Mama. (Zy springt op, neemt de pop in de hand, en gaat huppelend meê.)

M. (Haar een zoen geevende.) Nu

dat is goed, nu ben je weer een zoet, lief kind.

XLVII.

Het Medelyden.

 
Wie dat ik immer smart zie draagen,
 
'k Heb ook gevoel daar van.
 
Ik sluit myn oor niet, voor zyn klaagen,
 
Maar help hem, als ik kan.
 
 
 
Een mensch, in droefheid, op te beuren,
 
Is zelfs voor kinders zoet.
 
Die spotten kan, met hen die treuren,
 
Vertoont een slegt gemoed.
 
 
 
Zou my eens anders leed verblyden?
 
Zou 'k lacchen in zyn smart?
 
O Neen! een edel medelyden.
 
Past aan myn kinderhart.
 
 
 
Ik wil dan wet bedroefden klaaagen,
 
Hen troosten in hun pyn.
 
Eens anders last te helpen draagen
 
Zal myn genoegen zyn.

Het goede Voorbeeld.

 
Vader leeft, met onze Moeder,
 
Altoos vergenoegd en bly.
 
O hoe lieven zy elkander!
 
Nimmer knorren zy, als wy.
 
 
 
Toont 'er een iets te verlangen
 
Dan zegt de ander, dat is goed!
 
Moeder is het best te vreeden,
 
Als zy iets, voor Vader, doet.
 
Vader poogt altoos te weeten,
 
Wat de wensch van Moeder is.
 
En het geen haar mogt verveelen,
 
Geeft aan Vader droefenis.
 
Vader gaf de beste perzik
 
Laatst aan Moeder, met een zoen.
 
Hy wou zelf 'er niet van eeten.
 
Klaartje, zouden wy dat doen?
 
Liefste zusjes! liefste broertjes!
 
O het strekt ons tot verwyt,
 
Dat wy dikwils zoo krakeelen
 
Ach gy weet niet hoe 't my spyt!
 
Komt myn liefjes! laat ons leeven
 
Tot elkanders rust en vreugd!
 
Laat ons poogen na te volgen
 
Vaders liefde en Moeders deugd.
 
Daar alleen kan liefde woonen
 
Daar alleen is 't leeven zoet
 
Waar men bly en ongedwongen.
 
Voor elkander alles doet.

XLVIII.

Vader. Kom Jacob, willen wy eens, hier in die velden, gaan wandelen, dan zal ik je 't kooren wyzen, daar men brood van bakt?

Jacob. Als 't je belieft papa, heel gaarne! -

V. (In 't veld gekomen zynde.) Zie Jacob, hier heb je nu kooren; dit eerste soort hiet men tarw, deeze mooie groene aertjes, met korte baarden, die daar zoo regt overeinde staan, en tog al grooter dan Jacob zyn. - Papa zal je eens opligten; zie nu eens over deezen akker heen; niets anders kun je zien dan over al zulke mooie groene airtjes, die by duizenden digr by malkanderen staan, en zagtjes, door den wind, bewoogen worden. En geen onkruidje is 'er tusschen beiden, 't zyn niet dan

airtjes, zoo ver je oog, in de lengte, draag. Staat dat niet mooi?

J. Ja wel Papa, dat staat heel mooi.

V. Nu zal Papa je weer neer zetten, en je dan zeggen wat men met die airtjes doet. - Als zy nog wat langer zullen gestaan hebben, dan zullen zy ryp worden, en 'er heel geel uitzien. En dan snydt men ze af, en bindt ze, in groote bossen, of schooven, by een, zoo dik, dat Jacob ze naauwlyks zou kunnen omvatten; en dan zet men die schooven, teegen malkanderen aan, met de airen om hoog, om dat die wel droogen zouden. En wanneer die ter deege droog zyn, dan brengt men ze in de schuur, of in den berg.

J. Wat is dat Papa een schuur, of een berg?

V. Een schuur is een groot gebouw, van hout gemaakt, met een strooie of riete dak 'er op. - Een berg is een vier kant riete of strooie dak, dat op vier hooge paalen staat, en daar men 't kooren onder legt, op dat de reegen 'er niet op zou kunnen vallen.

Als men nu zoo al het kooren ingezameld heeft, dan legt men die schooven, een voor

een, of twee aan twee, op een harden grond, en slaat 'er met zwaare stokken op, zoo dat alle de korreltjes van de airtjes afvallen. Dat hiet men dorschen; en de stokken, daar men meê dorscht, hiet men dorschvlegels. En als men genoeg schooven afgedorschen heeft, dan doet men alle de korreltjes by malkander, en maakt ze wel schoon, en doet ze in zakken. En zoo brengt men ze dan, op de markt, om ze te verkoopen; of naar de molen om 'er meel van te laaten malen, daar men dan 't brood van bakt, zoo als ik 't je al eens uitgelegd heb. Dat heugt je immers nog wel?

J. Ja wel Papa.

V. Maar van dat zelfde meel kan men ook nog andere dingen bakken, als beschuitjes, taarten, pasteijen en allerlei ander lekker goed. Ook kan men 'er verscheide andere dingen van maaken. b.v. Wanneer men 't meelin water weekt, en dan weer in de zon droogt, dan maakt men 'er styfsel van; die men weer met warm water mengen en kooken moet, als men ze gebruiken wil.

J. Is dat die styfsel Papa, daar ik wel printjes, op myne kaarte doosjes, meê plak?

V. Net de zelfde, die wordt van meel gemaakt. En als men de drooge styfsel heel fyn stoot, en ze door eene fyne zeef laat loopen, dan maakt men 'er poeier van.

J. Is die poeier, die Papa daar in zyn hair heeft, dan ook van meel gemaakt, daar men anders brood van bakt?

V. Ja wel Jacob. En men moet bekennen, dat men juist wel beeter gebruik van dat meel zou kunnen maaken, dan 't zoo, voor de enkele aardigheid, in zyn hair te strooien; daar 'er zoo veele arme lieden zyn, die broods gebrek hebben. -

Maar daar zyn nog al meer dingen, die men van tarw maakt. Eer zy tot meel gemalen is, en wanneer de korreltjes nog heel zyn, dan kan men 'er bier van brouwen; of 'er ook jenever van stooken, die nog veel sterker is, dan bier, en zoo sterk op de tong brandt, dat Jacob ze niet lusten zou.

J. Maar Papa, hoe maakt men bier en jenever van tarw?

V. Door ze, met water, op 't vuur te zetten. Maar om je nu te zeggen, wat 'er al meer by hoort, om daar dan bier, of jene-

ver van te krygen, dat zou ons nu te lang ophouden. Dat zal ik je, op een ander tyd, wel eens uitleggen.

J. Als 't je belieft Papa.

V. Ik heb je strak gezegd, dat men de tarw dorscht, om de korreltjes van de airen af te krygen. Als 'er die af zyn, dan blyft het stroo nog over, en dat gebruikt men, om 'er kleine huizen ofschuuren meê te dekken. Of men maakt 'er ook wel strooie hoeden van. Of men geeft het aan de paarden en aan de koeien te eeten; of spreidt het op den grond, daar de paarden op slaapen. Of men gooit het in den mistput, en mengt het daar, met den drek en de vuiligheid der beesten; en als men dat dan over 't veld strooit, dan maakt het den grond weer vrugtbaar, en dan kan 'er, geduurende eenige volgende jaaren, weer zoo veel beeter tarw of ander graan, op groeien. Dat hiet men den grond mesten. - Willen wy nu naar een anderen akker gaan?

J. Als 't je belieft Papa. - O kyk eens Papa, wat doen die menschen, daar op dat veld?

V. Die zyn beezig met gerst te snyden.

Zie die geele airen, met die lange baarden, dat is gerst. Die ziet 'er nu al geel uit, om dat zy ryp is; maar toen zy nog jong was, zag zy 'er net zoo groen uit, als de tarw nu doet, om dat die nu nog jong is. - Hier kun je nu zien, hoe men de garst snydt; en op dezelfde wyze wordt ook de tarw gesneeden. Terwyl je op dien anderen hoek van 't veld, kunt zien, hoe men de gesneede gerst by een raapt, en in schooven bindt, en ze opzet om ze te droogen.

J. En wat doet men dan met die gerst?

V. Zy is zoo goed niet als tarw, om 'er brood van te bakken; of men moet 'er wat ander graan onder mengen. Maar zy is zeer goed, om 'er bier van te brouwen, en 'er jenever of kooren brandewyn van te stooken. Ook maakt men 'er gepelde gerst van, zoo als Jacob wel in de soep eet; of daar Mama gerstewater van laat kooken, wanneer de kindertjes ziek zyn. En als men de gepelde gerst, in kleine korreltjes breekt, dan maakt men 'er fijne gort of grut van, en kippetjes gerst, om aan de jonge kuikentjes te voeren. En het stroo van de gerst gebruikt men net zoo als dat van de tarw.

J. Papa, wat laaden die menschen daar ginder, op dien wagen?

V. Dat is rogge. Wy zuller 'er gaauw naar toe gaan, dat je die ook nog ziet, want daar staan nog maar weinig schooven, op den akker; zy hebben 't al meest binnen. Zie, die airen zyn ook heel geel, maar zy hebben veel korter baarden dan de gerst; en als zy jong zyn, dan zien zy 'er ook wel groen uit, zoo als de tarw, maar daar ligt tog een rosagtige weerschyn over, en daar kan men ze aan kennen, gelyk ook daar aan, dat zy veel vroeger ryp is. - 't Is van die rogge, dat men dat lekkere rogge brood maakt, dat Jacob zoo gaarne, met honig, of op zyne boteram eet. - Om 'er bier of jenever van te stooken, is zy zoo goed niet als de tarw of de gerst. - Maar daar komen de menschen al aan, met den wagen, om hunne laatste schooven op te haalen. - (Teegen de boeren, die met den wagen aankoomen.) Wel Mannen, je hebt goed weer op je oogst?

De Boer. Ja myn heer! dat gaat kostlyk.

V. En denk je dat het graan wel zal uitvallen?

De B. Wel myn Heer, het staat juist niet lomp dik, op 't veld, maar ik denk dat het goed schot zal geeven.

V. Zoo, daar ben ik bly om. Ik hoop, dat je je andere graanen ook zoo gelukkig zult binnen krygen.

De B. Dan zullen wy een goed jaar hebben myn Heer.

V. Wel dat wensch ik je van harten.

De B. Dank je wel myn Heer.

V. Goeden dag vrienden! 't gaa je wel!

De B. Goeden dag myn Heer, jou ook zoo.

V. (Teegen Jacob.) Zie Jacob, daar is de laatste schoof nu op den wagen. Nu zullen zy 'er een groenen tak op zetten, om dat het 't laatste voer is. En dan ryden zy 'er zingende en wel vergenoegd meê naar huis; en vullen 'er hunne schuuren of bergen meê.

J. Zal die boer dan eene geheele schuur vol rogge hebben?

V. Ja vol rogge, en tarw, en gerst. En daar neemt hy dan eerst zoo veel van, als hy nodig heeft, om 'er voor hem zelven, zyne Vrouw en zyne kinderen brood van te bakken.

En het overige, dat zeer verre het grootst gedeelte is, verkoopt hy, aan andere lieden, die zelf geen kooren hebben, voor geld, daar hy dan weer huisraad voor koopt, en kleeren, en werktuigen, om 'er zyn land meê te bebouwen, en 'er ook eenige knegts voor huurt, om hem in zyn werk te helpen.

Je weet wel, dat Papa geen kooren te veld heeft staan, dat hy zoo zou kunnen gaan snyden; en geen schuur, daar hy 't in zou kunnen brengen. Ook heeft hy geen tyd, om dat alles te doen en heeft het ook niet geleerd, en daar 'er, behalven Papa, nog veel meer andere menschen zyn, die zig in 't zelfde geval bevinden, is 't zeer goed, dat 'er weer sommige menschen zyn, die men boeren hiet, en die veel meer kooren winnen, dan zy, voor hun zelven nodig hebben, om dat dan te verkoopen aan Papa, en aan die lieden, die zelfs geen kooren bouwen kunnen, schoon zy allen kooren nodig hebben, of ten minsten het brood dat 'er van gebakken wordt.

Ook moeten die boeren wel meer kooren bouwen, dan zy voor hun zelven en hunne vrouwen en kinderen nodig hebben. Want

aan kooren alleen hebben zy niet genoeg; al wilden zy zelfs niet anders eeten dan brood, en niets anders drinken dan water; wyl ze dan evenwel nog huisraad, en kleeren, en schoenen, en werktuigen, en meer andere dingen zouden nodig hebben, die zy voor geld moeten koopen.

J. Maar Papa, kunnen zy die dan niet zelf maaken?

V. Neen, dat hebben zy weer niet geleerd. Zy kunnen zeer wel 't land bouwen; maar huisraad, en werktuigen, en kleeren te maaken, dat verstaan zy zig niet, en hebben 'er ook geen tyd toe. En daarom gaat een boer b.v. by den kleermaaker, en die maakt voor hem de kleeren, die hy nodig heeft; en daar voor geeft hy dan aan den kleermaaker een gedeelte van 't geld, dat hy van zyn kooren heeft gekreegen. En met dat geld gaat de kleermaker weer by den bakker, en koopt 'er brood voor. Maar om dat brood te kunnen bakken, moet de bakker, al weer voor dat zelfde geld, kooren van den boer gaan koopen. En zoo loopt dat geld geduurig van den eenen tot den anderen rond, tot dat het eindelyk by den boer weer

t'huis komt. En ondertusschen zyn 'er de boer, de kleermaaker, en de bakker allen meê geholpen geweest, en hebben 'er allen voor kunnen krygen, elk wat hy nodig had. En dan begint dat weer zoo van vooren af aan. - Maar willen wy nu weer eens naar een anderen akker gaan?

J. Als 't je belieft Papa. - Maar zie Papa, hier op dit veld, staat niets, hoe komt dat?

V. Op dat stuk veld, of op dien akker heeft koolzaad gestaan.

J. Wat is dat Papa, koolzaad?

V. Dat is 't zaad van een soort van stekraapen of knollen, waar van de wortel niet goed is om te eeten, zoo als de wortel van de andere knollen; daarom laat men deze wortel altoos in 't zaad schieten, wyl 't zaad, het eenigste is, dat men 'er van gebruiken kan.

J. Waar toe gebruikt men dan dat zaad?

V. Dat zal ik je zoo zeggen; maar eerst moeten wy zien hoe 't groeit. Na dat men 't zaad in den grond gestrooid heeft, komen 'er kleine blaadjes op, dewelken allengsjes grooter worden. Dan schiet 'er, tusschen die bla-

den een steng op, die vry dik wordt, en veel zytakjes maakt; en aan die zytakjes groeien zoo veele geele bloemetjes, dat het geheele veld 'er meê overdekt is, en 'er als een fraai geel laken uitziet, van de mooiste en vrolyste kleur.

J. Dat moet wel mooi staan Papa, dat wou ik wel eens zien.

V. Tusschen 't frissche jonge groen, daar de andere velden dan meê bedekt zyn, (want het koolzaad bloeit altyd in 't voorjaar,) staat het allerlieft. Toekomde voorjaar zal ik 't je wel eens wyzen.

J. Als 't je belieft Papa.

V. Wanneer nu die bloemetjes uitgebloeid hebben, en afvallen, dan komer 'er kleine zeer lange en smalle peultjes aan, daar kleine ronde zwarte zaadjes in groeien, zoo groot als een speldeknop. En als die ryp zyn, dan snydt men 't koolzaad af, net zoo als de tarw en de gerst. Vervolgens wordt het uitgedorschen, en schoon gemaakt, en dan gebruikt men die kleine zwarte korreltjes of zaadjes, om 'er olie uit te perssen.

J. En hoe doet men dat Papa?

V. Daar heeft men groote olie molens toe, die 'er van buiten even als kooren molens uitzien, maar van binnen heel anders zyn. Het zaad wordt eerst, tusschen twee molensteenen, verpletterd; daar na maakt men 't warm en legt het in wolle zakjes, tusschen leere omslagen, in de pers; waar in 'er dan, (door groote balken, die, door 't rond draaien van den molen, geduurig opgeheven worden, en dan weer nedervallen,) de olie uitgeperst wordt. Deeze olie gebruikt men, om te branden in de lamp, om 'er meê te verven, en tot nog meer andere dingen, die ik je niet allen uitleggen kan. De gemeene lui eeten ze ook wel. - Wanneer nu alle de olie, uit het zaad, geperst is, dan blyft het dikste van 't zaad, in de zakjes, over; en daar maakt men raapkoeken van, die men's winters, op stal, aan de koeien te eeten geeft.

J. Papa, wat staat 'er nu op dat gindsche veld?

V. Daar staat haver op. Maar dat is te ver, om 'er nu naar toe te gaan. Het wordt tyd dat wy zagtjes naar huis wandelen. En wy zullen nu weer langs die zelfde akkers gaan, daar wy langs gekomen zyn; dan kan ik aan

Jacob vraagen, wat 'er op elken akker staat, en waar men 't al toe gebruikt; en zoo zullen wy dan zien, of Jacob wat onthouden heeft, van 't geen Papa hem, onder 't wandelen, heeft verteld.

J. Als 't je belieft Papa. - En zullen wy dan morgen eens naar die haver gaan zien?

V. Ja wel, morgen, of den eersten dag dat wy tyd hebben en 't mooi weer is.

XLIX.

Moeder. Wat is 't Mietje, waarom schreeuw je weer zoo?

Mietje. (Nog huilende en snikkende.) Och Mama! - ik wou dat glas water van de tafel krygen, - en ik stiet me aan die doos, die daar staat, - en toen - en toen - is 'er wat van dat koude water op myn hals gevallen.

Mr. Ei! ei! wel dat was een yslyk geval! 't Is in de daad wel de moeite waard, daar zoo om te schreeuwen! schaam je je niet, van nog zoo kinderagtig te zyn? - En weet je wel, dat je je zelve veel nadeel doet, door altyd zoo om niets te schreeuwen?

M. Neen Mama. Wat nadeel dan?

Mr. Als een kind schreeuwt, dan denkt men, dat het zig zeer gedaan heeft, of dat het in eenig gevaar is, en dan komt men schielyk toeschieten om het te helpen. Maar daar je nu altyd voor niets schreeuwt, en men dus ziet, dat men meestentyds vergeefsche moeite neemt, met na je toe te komen loopen, om je te helpen, zal men eindelyk denken; - wy zouden wel den geheelen dag werk hebben, indien wy telkens, op Mietjes geschreeuw, kwamen aanloopen. - En daarom zal men je dan niet meer te hulp komen, om dat men altoos denken zal, dat het maar om de eene of andere kleinigheid is, dat je zulk een misbaar maakt; en dan zul je daar zoo, zonder hulp, moeten blyven leggen.

M. Ja maar Mama, als ik dan evenwel in de daad hulp nodig heb?

Mr. Ja, hoe wil je, dat men dat weeten zal? Je schreeuwt zoo dikwils om niets, even als of 't eene groote zaak was, dat men eindelyk denken zal, dat het altyd zoo is. Tien maal op éénen dag, is het voor niet, dat je schreeuwt, en hoe wil je, dat men juist de elfde keer zal kunnen raaden, dat het nu evenwel ernst is, en dat

je waarlyk hulp nodig hebt? Je moet derhalven staat maaken, dat men geen agt meer op je schreeuwen zal slaan, zoo lang je die kwaade gewoonte houden zult, van zoo alle oogenblikken, om eene kleinigheid te schreeuwen. - Met je broertje is 't heel anders. Men weet wel, dat hy nooit schreeuwt, of 't moet 'er op aan komen; en dus, als hy schreenwt, is men verzeekerd, dat het een teeken is, dat hy waarlyk hulp noodig heeft; en daarom komt men hem dan ook aanstonds helpen. Maar op jouschreeuwen kan men geen staat maaken. Men weet niet meer wat het beduidt; eene kleinigheid, of iets weezentlyks.

Wil ik je nu eens vertellen, hoe 't met eenen kleinen jongen ging, die ook zoo altyd om niets schreeuwde, en die zelfs nog erger deedt dan jy?

M. Als 't je belieft Mama.

Mr. Die kwaade jongen vondt 'er plaisier in, om anderen, door zyn schreeuwen en misbaar, een schrik aan te jaagen. Daarom hieldt hy zig dikwils, als of hy zig braaf zeer gedaan had, en begon luidkeels te schreeuwen. En als de menschen dan kwamen aan loopen, dan was 't eene kleinigheid, net zoo als je glas water, of wel in 't

geheel niets. Dikwils zelfs deedt hy 't, met voordagt, om de geenen, die hem oppasten, ongerust te maaken, en lachtte ze dan nog uit toe. Somtyds b.v. liep hy zeer hard van de trappen af, en maakte een groot gestamp, net als of hy viel; en dan aan 't schreeuwen, even als of hy van boven neer gerold was; daar hy tog maar zagtjes op den grond was gaan nederleggen. - Op een ander keer, sloeg hy sterk op de tafel, wreef zig, met eene kers, in 't gezigt, dat het 'er uitzag, net als of hy bloedde, en dan weer aan 't huilen, als of hy zig een gat in den kop gevallen had. In 't begin, kwam men, op zyn schreeuwen, telkens toe schieten. Maar, na dat men'er eenige reizen meê bedroogen was geweest, liet men hem stampen, en rollen, en schreeuwen, zoo veel hy maar wou, zonder 'er zig aan te stooren. Eindelyk evenwel gebeurde het eens, dat hy op eene ladderklom, en de sport, daar hy op stond, aan stuk brak, zoo dat hy van boven neer kwam, en zyn eene been geheel uit het lid viel. Toen, zoo als je wel begrypen kunt, aan 't schreeuwen, uit al zyn magt. Maar men sloeg 'er nu even weinig agt op, als de voorige keeren, wyl men niet weeten kon, dat het nu ernst was.

Hy bleef derhalven liggen; want zyn been uit het lid zynde, kon hy zelf niet opstaan, en leedt bedroefde pyn. Ten laatsten, kwam 'er by geval een knegt voor by. Die zag wel haast, dat hy nu niet voor niets schreeuwde. Zoo nam hy hem op, lei hem te bed, en ging een Chirurgyn haalen. Maar onderwyl dat hy daar zoo lang geleegen had, was het been zodanig opgezwollen, dat hy niet alleen oneindig meer pyn uitstondt, dan hy zou geleeden hebben, zo men 'er aanstonds by was geweest; maar men kon 't been ook niet meer ter deeg zetten, en hy moest 'er al zyn leeven kreupel aan gaan. Door dit ongeluk, leerde hy nu zyne kwade gewoonte wel af, maar, gelyk je ziet, te laat, wyl hy 't ongemak al weg had.

Pas derhalven wel op Mietje, en laat je nog by tyds raaden, op dat het je niet eens gaa zoo als hem. Ik weet wel, dat jy zoo niet schreeuwt, om ons te verschrikken of te plaagen; maar je groote kleinzeerigheid zou tog net dezelfde gevolgen hebben, als zyne ondeugende stoutigheid. Men zou van jou, net zoo min als van hem kunnen weeten, of je om eene kleinigheid schreeuwde, dan wel om iets, daar je in

de daad hulp by nodig had; en dus zou men jou, even als hem, zonder hulp, laaten liggen. Wyl men zig reeds meer dan eens, by je schreewen hebbende bedroogen gevonden, 'er voortaan even weinig agt op slaan zou, als op 't zeggen van een kind, dat zig aan liegen gewend heeft, en aan wiens zeggen men ook geen geloof meer slaat, zelfs als hy de waarheid spreekt, om dat men 't niet weeten kan, of hy dat doet of niet. Gewen je derhalven, kleine ongemakjes, met geduld en zonder te schreeuwen, te dragen, op dat je altoos hulp moogt krygen, wanneer je ze in de daad nodig hebt.

L

Moeder. (Een blaasbalk, in de hand, houdende.) Pauline, hou je hand eens, voor de pyp, van die blaasbalk. (Zy blaast 'er mee teegen Pauline's hand.) Voel je nu niets teegen je hand?

Pauline. Ja wel Mama, ik voel wind.

M. Weet je wat die wind is?

P. Neen Mama.

M. Dat is lugt, die uit den blaasbalk komt, als ik dien zoo toedruk.

P. Wat is lugt Mama?

M. Hou je mond eens open Pauline, en haal dan sterk je adem - Voel je nu niet iets, in je mond komen, dat wat koud is?

P. Ja Mama.

M. Wel dat is lugt, die in je mond komt, als je je adem haalt, en die 'er weer uit komt, als je je adem laat gaan, of als je blaast. En die lugt is overal, want je kunt overal je adem haalen, hier in de kamer, in den tuin, buiten op straat, en overal. - Geef my dien vierkante papieren zak eens, die daar op tafel ligt.

P. Daar is zy Mama.

M. Zie, nu zal ik 'er eens veel lugt in blaazen; (Zy blaast den zak vol, en knypt dien terstond boven digt toe.) Voel nu eens zagtjes op den zak. Voel je dat die nu vol is?

P. Ja dat is waar Mama, maar wat zit 'er dan in?

M. Niets anders dan lugt, die ik 'er in geblaazen heb. Willen wy ze 'er weer eens uit laaten komen?

P. Als 't je belieft Mama.

M. Geef my die groote spel eens.

P. Daar is zy Mama.

M. (Een gaatje in den zak prikkende.) Daar, hou nuje hand, voor dat gaatje; voel je nu de lugt niet, die 'er uit komt?

P. Ja wel Mama.

M. En nu raakt de zak ook leeg, en wordt weer slap, en valt tot malkander toe. Zie, daar is hy nu geheel leeg. Er is niets meer in. En daar was niets anders in dan lugt; want zie, daar is niets in gebleeven, en daar is niets anders dan lugt uit gekomen.

P. O doe dat nog eens Mama, als 't je belieft.

M. Zeer gaarne. (Zy blaast den zak weer op.) Maar nu moet je je hand terstond voor dat gaatje houden; want daar komt de lugt nu terstond uit, naar maaten ik ze 'er in blaas; voel je?

P. Ja Mama.

M. En nu wordt de zak ook terstond weer slap, zoo ras ik maar met blaazen ophou, om dat de lugt nu aanstonds, door dat gaatje, uit gaat. Voel je wel?

P. Ja Mama, maar ik zie de lugt evenwel niet.

M. Dat is waar, de lugt kun je niet zien, maar je voelt ze evenwel, doe je niet?

P. Ja Mama, maar waarom kan ik de lugt niet zien?

M. Pauline dat kan ik je nog niet volkomen uitleggen. Maar je kunt evenwel iets diergelyks zien, by 't glas, en ook op een geschilderd bord, met schoon water. Je weet wel, dat je alles door de glazen heen ziet, de huizen, de boomen, de lugt &c. en dat je, door heel schoon water, ook alles heen kunt zien, niet waar?

P. Ja wel Mama.

M. Nu als 'er eens eene heel heldere ruit is, dan zie je 'er alles zoo klaar door heen, als of 'er geen ruit in 't venster was; en je zoudt dikwils niet weeten te zeggen, of de ruit 'er uit genomen is, of niet, voor dat je 't voelde. Heb je niet wel eens gezien, als 'er, boven in 't venster, een ruit aan stuk is, daar men de kou van voelt, hoe veel moeite men dan somtyds heeft, om met het oog te vinden, waar die capotte ruit is?

P. Dat is waar Mama.

M. En als 'er een weinig heel schoon hel-

der water op een bord ligt, dat met bloemen beschilderd is, dan zie je 'er de bloemen zoo klaar door heen, dat je somtyds niet eens merken kunt, dat 'er water op het bord is. Dat heb je ook wel eens gezien?

P. Ja wel Mama; ik nam gisteren nog zoo een bord op, en storte 't water over myn arm, om dat ik niet gezien had, dat 'er wat water op was.

M. Nu, zoo is 't met de lugt ook, die is zoo helder en klaar, dat je 'er alles door heen ziet, en daarom kun je de lugt zelve niet zien; maar je voelt ze evenwel. Zie, (zy neemt een waaier, en waait 'er het kind mede.) Nu voel je immers wel, dat 'er iets, teegen je aangezigt, aankomt, al is het dat je niets ziet?

P. Dat is waar Mama, dat voel ik tog.

M. Wel dat is al weer de lugt, die nu tusschen ons beiden is, en die ik, met deezen waaier, in beweeging breng, en teegen je gezigt aan doe komen, en dus wind maak, want je weet wel dat men dat zoo hiet?

P. Ja Mama.

M. Dit nu kan ik hier doen, en ik kan 't

beneeden doen, en op straat, en buiten de stad, en overal, waar ik ooit kan komen; om dat 'er overal lugt is. - Heb je wel de visschen, in den vyver van je groot Mama, gezien?

P. Ja wel Mama, dat zyn zulke lieve diertjes, die komen boven, als men een stukje brood, op 't water, gooit, en dan knabbelen zy 'er zoo aardig aan.

M. Dat is waar. - Nu die vischjes leeven in 't water, en moeten altyd water rondom hen hebben. En net even eens leeven wy in de lugt, en moeten altyd lugt rondom ons hebben. En zoo leeven de koeien, en de paarden, en alle de andere viervoetige dieren, en alle de vogels, ook in de lugt, net zoo als de visschen in 't water leeven.

Maar Pauline, de visschen kunnen iets in 't water doen, dat wy in de lugt niet kunnen doen.

P. Wat dan Mama?

M. Zy kunnen in 't water zwemmen, maar wy kunnen niet zwemmen in de lugt. Je hebt wel gezien, hoe de vischjes, midden in 't water, zwemmen, en naar beneeden gaan, en weer naar boven komen, net zoo als zy willen.

P. Ja Mama.

M. Wel dat kunnen wy, in de lugt, niet doen. Maar weet je wie dat, in de lugt, kunnen doen?

P. Neen Mama.

M. Dat kunnen de vogels, in de lugt, doen. Die zwemmen, in de lugt, omtrent net zoo als de vischjes, in 't water; naar boven, naar beneden, en overal waar zy willen; en dat hiet men vliegen.

P. En waarom kunnen wy dat niet doen?

M. Waar vliegen de vogels meê Pauline?

P. Dat weet ik niet Mama.

M. Zie dan eens, hoe die duif doet, die daar ginder vliegt. Die breidt haare vleugels uit, en beweegt ze, in de lugt, gelyk de vischjes hunne vinnen, in 't water, beweegen, en zoo vliegen zy daar heenen. Heb jy nu ook vleugels?

P. Wel neen Mama.

M. Begryp je dan nu, waarom je niet vliegen kunt?

P. Ja Mama, om dat ik geen vleugels heb.

M. Dat heb je geraaden. - Maar weet je nu wel Pauline, wat ons gebeuren zou, indien 'er geen lugt was?

P. Neen Mama.

M. Je hebt, by 't visschen, wel eens gezien, hoe de arme vischjes spartelen, en smagten, en ziek worden, als zy eenigen tyd, buiten 't water, liggen?

P. Ja Mama.

M. Wel, zoo zou 't ons net eveneens gaan, indien wy zonder lugt waren. Dan zouden wy nog veel erger spartelen, en smagten, en ziek worden, dan de vischjes, die buiten 't water zyn. Is het derhalven niet zeer goed, dat 'er zoo overal, waar wy maar komen kunnen, lugt, voor ons, is?

P. Ja wel Mama.

M. Dat is het tog; want zonder lugt zouden wy 'er bedroefd aan zyn. Maar daar hebben wy nu geen de minste nood van, want daar is overal, waar wy ooit komen kunnen, lugt in overvloed; en dat komt ons zeer wel.

LI.

Moeder. Wat scheelt 'er aan Pauline, waarom huil je?

Pauline. O Mama! Ik heb my gesneeden, met dat mes.

M. Heb je dan weer, met dat mes, gespeeld?

P. Ja Mama.

M. Wel, had Mama je niet verbooden van 'er meê te speelen, om dat zy bang was, dat je je snyden zoudt?

P. Ja Mama, maar ik dagt, ik zal me niet snyden, ik zal wel voorzigtig zyn.

M. Ja, dat denken de kinderen altyd; maar Mama wist wel, dat Pauline, die nog zoo klein is, en nog niet weet, hoe men met messen moet omgaan, zig snyden zou, indien zy met messen speelde. En daarom had Mama aan Pauline gezegd, dat zy in 't geheel geene messen moest aanraaken.

P. O Mama! Ik zal 't ook nooit weer doen, want het doet zoo zeer!

M. Wel, dan zie ik, dat een beetje pyn, ook somtyds goed is. Want ik denk, dat je nu ook wel, omtrent andere dingen, daar Mama je verbiedt aan te raaken, voorzigtig zyn zult, en Mama's raad volgen; en dat zal je dan, voor nog grooter ongelukken, bewaaren. Want, daar zyn nog veele andere dingen, daar je je even veel, ja

nog veel meer kwaad meê doen kunt. Daarom zou ik je aanraden, liever aan niets te raaken, dat je niet kent; of waar van je nog niet geleerd hebt, hoe je 'er meê om moet gaan. Al was 't ook iets, dat Mama je niet byzonder had verbooden aan te raaken. Want, zoo als de kinderen iets aanraaken, dat zy niet kennen, zyn zy al in gevaar, van het te bederven, of zig zelven kwaad te doen. - Weet je, by voorbeeld, wat dat voor een ding is, dat daar op den grond ligt, en hoe men 'er meê moet omgaan?

P. Neen Mama.

M. Dat is eene byl; als men die, met de eene hand, opligt, en men legt 'er, met de andere hand, een stuk hout onder, dan kan men dat stuk hout, in een of twee slagen, door midden slaan. Als Pauline nu die byl opnam, om 'er meê speelen, en zy liet ze, by ongeluk, met de scherpte, op haare vinges vallen, dan zou Pauline, in eenen slag, alle de vingers van haare hand kunnen af kappen. En dan had Pauline eene hand, zonder vingers, en kon niet meer werken voor de pop, noch de pop uit en aankleeden, noch 'er iets meê doen.

P. O Ik zal 'er wel oppassen Mama! Ik zal de byl niet aanraaken.

M. Daar zulje wel aan doen. - Maar kunje wel, met de tang, omgaan, die boven by den schoorsteen staat? Heb je die wel ooit aan geraakt?

P. Ja Mama, ik wou 'er eens meê speelen, en ik had ze open gedaan, maar toen ik ze weer toe wou doen, toen knelde ik 'er braaf myne hand meê.

M. Ja, dat kwam daar van daan, dat je nog niet wist, hoe je je handen plaatsen moet, om, zonder gevaar van je te knellen, eene tang open en toe te doen. - En weet je wel, hoe men, met de tang, moet omgaan, om 'er vuur meê te krygen?

P. Ja Mama, zoo als Hanna doet.

M. Ja maar heeft Hanna je ook geleerd, hoe je 't haar na kunt doen?

P. Neen Mama; Hanna zeidt, ik ben nog te klein.

M. Daar heeft Hanna gelyk in. En als je 't nu evenwel woudt gaan probeeren, dan zou je zeer ligt, al het vuur, over de matten, gooien, die op je kamerliggen, en 't heele huis in brand steeken, of je zelf braaf branden. - Wat scheelt 'er aan, hoe kyk je zoo pynlyk?

P. Ik heb me daar maar even aan dien vinger geraakt, daar ik me in gesneeden heb, en nouw doet hy me weer zulk een zeer. Die kwaade messen! - Ik wou ook dat 'er geene messen waren!

M. Wou je dat? En waar zou Mama dan je boteram meê snyden en smeeren? En waar zou Papa, 's middags, het vleesch meê snyden?

P. Ja, dat is waar Mama.

M. Je ziet dan, dat het niet kwaad is, dat 'er messen zyn; die heeft men nodig. Maar 't is kwaad, dat de kinderen handgaauw, en onvoorzigtig zyn, en overal aanraaken, al kennen zy 't niet, of al heeft men 't hun verbooden. Dat is kwaad, dat moeten de kinderen niet doen. - Zou je 't wel goed vinden, dat wy, 's winters, geen vuur, in 't yzer schoordeentje, in den eetzaal, lieten maaken, om dat Pauline 'er niet onvoorzigtig zou teegen aan loopen en zig branden?

P. Neen, dan zouden wy ons niet kunnen warmen.

M. Dat heb je regt; het zou 'er dan bitter koud zyn, wanneer 't eens hard aan 't vriezen ging. Daarom is 't goed, dat wy, in 't yzere schoor-

steentje vuur maaken, en dat Pauline, zoo als Papa 't haar gezegd heeft, 'er niet te digt bykomt, en 'er ook niet onvoorzigtig voor by loopt; want dan kunnen wy ons allen warmen, en dan komt Pauline niet in gevaar, van een ongeluk te krygen. Daarom moet Pauline zig eens vooral, wel in 't hoofd stellen, dat, als Papa en Mama, of andere lieden van jaaren, iets aan de kinderen verbieden, zy dat altoos doen, om dat zy weeten, dat de kinderen 'er zig zelven, of een ander, kwaad meê zouden doen; dat zy 't dus, daar by, altoos wel met de kinderen, meenen; en dat het alleen, uit goede zorg en vriendschap, voor de kinderen is, dat zy haar iets verbieden. Je ondervindt nu zelf, hoe wel Mama het met je meende, toen zy je verboodt messen aan te raaken, om dat zy welvoorzag, dat je je 'er meê zoudt snyden.

P. Ja Mama, het spyt my ook wel, dat ik 'er niet beeter naar geluistert heb.

M. Nu, laat het je dan maar, voor 't vervolg, leeren gehoorzaam en oplettend te zyn. En zo je 'er dat uit leert, dan is 't kwaad van de snee, die je je nu gegeeven hebt, niet groot; en zelfs zal 't zeer goed zyn, dat je je nu hebt gesneeden,

indien 't je, voor 't vervolg, door je gehoorzaamer en gezeglyker te maaken, voor nog veel grooter kwaad bewaard.

LII.

Vader. Jacob, daar heb je nu de haaver, daar je eergisleren naar toe woudt gaan. Die kleine korreltjes daar, die, niet zoo als de tarw en rogge, in vaste airen, by malkanderen groeien, maar elk afzonderlyk, aan kleine, dunne steeltjes hangen. - Deeze haver wordt, wanneer ze ryp is, ook weer net zoo als de tarw en de rogge, gesneeden, op hoopen gezet, gedorschen, &c.

Jacob. En bakt men 'er dan ook brood van, zoo als van de tarw en de rogge?

V. Neen. Tot broodbakken is zy juist niet zeer goed; maar men maakt 'er die gort of grut van, daar Jacob wel haverde gort pap van gegeeten heeft, en die zulk een gezond voedzel geeft. Ook gebruikt men de haver, om 'er wit bier van te brouwen; en men stookt 'er koornbrandewyn van. Maar meest van allen gebruikt men ze, tot voeder, voor de paarden, vooral wanneer zy braaf werken, of hard loopen moeten. En wanneer men ze, 's winters, op

stal zet, dan geeft men hun hooi, dat is, gedroogd gras, en wat haver toe. -

J. Papa, zyn dat allemaal roomsche boonen, die daar staan?

V. Het is ten minsten een diergelyk soort van boonen, maar dat wat kleiner valt, en op verre na zoo goed niet is, om te eeten; schoon de arme lui ze tog ook wel eeten, als erwten, wanneer zy niets anders krygen kunnen. Maar meest gebruikt men ze, om aan de paarden te voeren, in plaats van haver. Ook geeft men ze wel aan duiven en ander diergelyk gevogelte.

J. Komen 'er ook zulke bloemetjes aan, als aan de roomsche boonen, die zoo lekker ruiken?

V. Ja, net eveneens; en als dan zulk een geheel vcld, in vollen bloei, staat, dan verspreidt het, in de lugt, den lekkersten geur, dien men ruiken kan. Maar daar van is de tyd nu voorby. De peulen, of zaadhuisjes, die in plaats van bloemen komen, zyn nu al groot, en 't zaad, dat is de boontjes, zit 'er al in. -

J. O Papa! Wat staat daar ginder op de hoogte, dat zoo mooi wit is?

V. Dat is boekweit, die bloeit. Willen wy 'er

eens naar toe gaan? Dat staat ook van naby zeer mooi; en van die hoogte, zullen wy een mooi gezigt, op deeze velden, hebben.

J. Als 't je belieft Papa.

V. Ondertusschen zal ik je zeggen, wat men, met die boekweit, doet. Als die witte bloemetjes, die je 'er nu aan ziet, afgevallen zyn, dan komen 'er kleine, driekantige, zwartagtige korreltjes aan. - Je kent ze wel, want wy voeren 'er alle dag de kippen meê?

J. Ei! Is dat zulke boekweit, als daar staat, die de kippen eeten?

V. Ja, 't is zaad, dat aan zulke plantjes gegroeid is, als die je daar ziet staan. En wanneer dat zaad ryp is, dan wordt de boekweit, weer net als de andere graanen, tarw, rogge, gerst, &c. gesneeden en gedorschen. En dan laat men 'er een gedeelte van maalen, tot meel; en daar bakt men die lekkere boekende koeken van, daar Jacob zoo veel van houdt, met krenten, of met peeren, of met appelen; of ook wel met spek, dat nog wel het lekkerste van allen is, maar tevens het minst gezonde, ten minsten voor kinderen. - Ook maakt men van de boekweit, grutten of gort. En als men ze met

andere graanen mengt, kan men 'er bier van brouwen. Het stroo is een goed voedzel voor koeien En de byen houden zeer veel van de blommetjes, en vinden 'er veel honig op. - Bezie die plant nu eens van naby; die witte bloemetjes, en die rooie steeltjes, en die ligtgroene blaadjes, staan zeer mooi samen.

J. Ja Papa, dat doen zy tog. - Maar zie Papa! wat zyn dat voor korven, die daar teegen die hegge aan staan, dat gelyken wel byekorven?

V. Dat zyn 't ook. Ik heb je gezegd, dat de byen veel van de boekweite bloemen houden; daarom brengt men ze, teegen den tyd, dat de boekweit bloeit, met korf en al, hier naar de hoogte, toe, en zet alle die korven, midden in de boekweit-velden, by malkaar. Dan kunnen de byen, in korten tyd, veel honig by een brengen; om dat zy de bloemen, daar die op te vinden is, in zulk eene groote meenigte, zoo vlak by de hand hebben. - Zie, daar vliegen zy geduurig heen en weer, van de korven naar de boekweit, en van de boekweit weer naar de korven toe.

Willen wy dat veld nu eens rond gaan? Op

dat gindsche hoogtentje, dat 'er agter ligt, zullen wy een mooi gezigt hebben, en daar kunnen wy wat gaan zitten.

J. Als 't je belieft Papa. -

V. (Op het hoogtentje gekomen zynde.) Laat ons nu hier, teegen deezen boom, gaan zitten. Zie eens hoe mooi alles is, wat ons hier omringd! Daar, vlak voor ons, hebben wy die boekweit, in vollen bloei. Over de boekweit heen, in de laagte, zien wy alle die velden, met haver, en boonen, en andere graanen liggen, die wy strak voorby gingen. Daar, aan den regter kant, staat de gerst op hoopen; en wat verder zyn de boeren beezig met 'er nog meer te snyden. Aan den linker kant heb je eene mooie wei, vol ossen en koeien; en daar naast ees boomgaard, daar de boomen reeds vol mooie appelen en peeren hangen. Hier en daar tusschen beiden, staan de huizen van de boeren, aan wien alle die graanen, en die beesten, en die boomgaarden, met vrugten, toe koomen. Is dat nu niet een mooi vrolyk gezigt?

J. O Papa! dat is zoo mooi, dat ik hier wel een uur wou blyven zitten.

V. Dat kunnen wy ook wel doen. Ondertusschen zullen wy de zon zien ondergaan; dat zal van avond zeer mooi zyn. Zie je wel hoe mooi rood die randjes van de wolken al beginnen te worden? - Dat komt om dat de zon, nu teegen die wolken schynt.

J. Maar Papa, scheen zy dan strak niet, teegen die wolken, toen de wolken wit waren? Me dunkt de zon scheen toen tog ook?

V. Dat deedt zy ook. Maar toen scheen de zon van boven op de wolken, en dan vertoonen zy zig wit. Maar als de zon, van onderen op, teegen de wolken, schynt, dan vertoonen zy zig rood, en purper, zoo als je ze nu daar ginder ziet?

J. Maar hoe komt dat Papa?

V. Dat kan ik je nog niet uitleggen; dat zou je nog niet begrypen kunnen. Maar je zult het altoos zoo zien. By dag, wanneer de zon hoog is, en dus van boven op de wolken schynt, dan vertoonen de wolken zig wit; en s'avonds, als de zon laag is, en 'er, van onderen op, teegen schynt, dan vertoonen zy zig rood en purper. - Zie je nu hoe mooi goudgeel en rooze rood, de Hemel, daar van onderen,

wordt, en hoe de zon langsaam, langsaam naar beneeden daalt? - Nu kun je de zon ook vlak aanzien, dat je, op den middag, niet kunt doen; om dat zy dan te sterk schynt, en je oogen zou zeer doen; maar nu is haar glans zoo zagt, dat je ze gemaklyk kunt aankyken.

J. O Papa, wat is dat mooi! 't Is net als of de zon een groote ronde bal van vuur was.

V. Dat is zy ook in de daad. - Zie, daar daalt zy langzaam, agter die kleine boompjes, die daar ginder heel verstaan, en schuilt agter 't groen weg. - Nu zie 'er je nog maar de helft van.

J. O zie Papa! Nu is 't net als of 'er een klein vonkje, boven op de boompjes, lag.

V. Ja, en nu is de zon al geheel weg, nu kun je ze niet meer zien. - Nu zie je 'er niets meer van, dan alleen die mooie rooie en purpere glanssen, die zy nog, teegen den Hemel en de wolken, geeft. Maar die zullen ook langzaamer hand verflaauwen, en dan zal 't donker worden. Want het is de zon, die het licht geeft; en als zy onder is, dan is 't nagt, dan is 't donker, èn dan kan men buiten niets meer zien. Dat weetje wel?

J. Ja Papa, ik heb wel door de vensters gekeeken, wanneer wy al kaarssen hadden; maar ik kon niets zien van de straat, en van de boomen, en van de huizen; behalven alleen daar 'er, hier en daar, een lantaarentje aangestooken was, of een kaars voor de glazen brandde.

V. Ja, dat komt, om dat 'er dan geen zon is. Je weet wel, dat het de kaars is, die s'avonds licht in je kamer geeft?

J. Ja Papa, als Hanna de kaars weg neemt, dan is 't heel donker, dat kan ik niets zien.

V. Nu, zoo is het buiten ook. Daar is het de zon, die 't licht geeft, en als de zon weg is, dan is ook het licht weg; dan is het donker, en dan kunje niets zien. - Je hebt ook wel eens gevoeld, dat de zon groote warmte geeft. Heugt je, toen wy voorleeden, naar het bosch, wandelden, daar tusschen die heggen in?

J. O ja Papa! daar brandde de zon zoo sterk, dat ik 't 'er haast niet houden kon.

V. Maar zoo als wy onder 't geboomte wa-

ren, dat ons teegen de zon beschermde, was 't weer koel.

J. Ja Papa, daar kwam ik weer by.

V. En voel je niet, dat het nu ook al veel koeler is, dan het voor een paar uuren was?

J. Ja Papa, dat scheelt veel.

V. Wel, dat komt om dat het de zon is, die de warmte geeft, net als het 's winters, het vuur is, dat de warmte in je kamer, geeft. Wanneer je vlak voor 't vuur staat, dan is het vuur je dikwils te warm, net als de zon je te warm is, wanneer zy's zomers op haar sterkst schynt. Maar, wanneer je voor zoo een sterk vuur, een schermpje zet, dan is 't 'er weer goed by, om dat je 't dan zoo sterk niet meer voelt; en even zoo was het in 't bosch goed, om dat de bladen van de boomen, ons daar, tot een scherm dienden, teegen de zon. - En als je 't vuur's winters weg neemt, dan wordt het heel koud; en net zoo wordt het buiten koud, wanneer de zon geheel weg is. - Ook is dat een van de reedenen, waarom 't midden in den winter zoo koud is. Dan blyft de zon heel lang weg, en schynt maar zeven of agt uuren daags; maar midden in den zoomer, schynt zy wel zestien of zeventien uu-

ren daags, en dan is 't ook zeer warm. - Wanneer 'er drie of vier uuren lang, een goed vuur, in je kamer, heeft geleegen, dan is 't 'er immers warmer, dan, wanneer 't maar een half uurtje is blyven liggen?

J. Dat is waar Papa.

V. Nu, zoo gaat het, met de zon, eveneens. - En, indien 'er in 't geheel geen zon was, dan zou het bitter koud zyn; net zoo, als het in den winter zeer koud is, in eene kamer, daar, in eenige dagen, geen vuur in is geweest.

J. O Papa, dan is 't 'er om te bevriezen.

V. Wel, zoo zou 't buiten altoos zyn, indien 'er geen zon was.

J, O! dat zou naar weezen.

V. Ja, en dan zou 't 'er, daar by, nog zoo donker zyn, dat je geen hand, voor je oogen, zoudt kunnen zien.

J. Wel Papa, hoe zouden wy dan doen, om te gaan wandelen?

V. Ja, dan zouden wy in 't geheel niet kunnen wandelen, of wy zouden altoos, met een lantaarentje in de hand, moeten loopen. En ook dan zouden wy nog maar even voor onze voeren heen kunnen zien.

J. O! dat zou lastig zyn.

V. Dat zou 't ook. - En weet je, wat 'er nog al meer gebeuren zou, indien 'er geen zon was?

J. Neen Papa.

V. Dan zouden 'er geene bloemen, en geene boomen, en geene graanen, en geene vrugten, kunnen groeien. Je weet wel, dat 'er, in den winter, als 'er weinig zon is, en het daar door zoo koud wordt, weinig bloempjes groeien; en dat 'er dan geene vrugten aan de boomen zyn, en aan de meesten zelfs geene bladen, en dat 'er dan ook weinig gras op de weiden is.

J. Ja Papa, dat heb ik van den winter, wel gezien.

V. Wel dat is om dat 'er dan weinig zon is; maar indien 'er nu in 't geheel geen zon was, dan zouden 'er ook in 't geheel geene bloemen, en geene vrugten, en geene bladen aan de boomen zyn, dat zou alles dood gaan.

J. O dat zou naar zyn, wat zouden wy dan eeten?

V. Ja daar zouden wy zeer verleegen meê zyn. Want als 'er geen gras op de weiden was, dan zouden 'er ook geene koeien en geene schaapen kunnen weezen, want die moeten

van 't gras leeven, en dus zou 't 'er bedroefd uitzien. - Maar nu 'er eene zon is, die alle dag schynt, nu wordt het ook, alle dag, mooi helder licht, en aangenaam warm. En nu groeien 'er boomen, en vrugten, en graanen voor ons, en gras op de weiden, voor de koeien en voor de schaapen; en nu vind elk eeten, en drinken in overvloed. En nu kunnen wy gaan wandelen, en de mooie velden gaan zien, die overal, met groente en bloemen, bedekt staan; en de mooie wolken, die langs den hemel dryven, en nu staat alles, over dag, zoo helder, zoo mooi, en zoo vrolykt, dat wy 'er zelfs vrolyk door worden, zoo ras wy maar buiten komen, en 't aanschouwen. Is het derhalven niet zeer goed, dat 'er eene zon is?

J. Ja wel Papa, het zou 'er bedroefd uitzien, als 'er geen was.

V. Dat zou het zeeker.

J. Maar Papa, wie heeft de zon gemaakt?

V. Dat kan ik je nog niet zeggen Jacob, je zoudt me nog niet begrypen. Daar moeten wy nog wat meê wagten. Maar ik zal er je haast van kunnen spreeken, in dien je wel op let, op 't geen ik je, van tyd tot tyd, nog verder zeggen zal.

J. Ik beloof je, ik zal 'er wel op letten Papa.

V. Nu dat is goed; dan zul je alle dag ook wat meer en meer kunnen begrypen.

LIII.

Vader. Jan! Hendrik! Karel! komt eens hier.

Allen. Wat belieft je Papa?

V. Jan! daar heb jy een paard; dat geef ik jou; daar heb jy nu alleen regt op; dat is te zeggen, daar kun jy nu voortaan meê doen, wat je wilt.

Jan. Dark je wel Papa! (Jan rydt weg, op zyn paard, de kamer rond.)

V. Hendrik! daar heb jy een kruiwagen, dien geef ik jou, daar heb jy nu alleen regt op; dat is te zeggen, daar kun jy meê doen, wat je wilt.

Hendrik. Dank je Papa, daar zal ik braaf meê kruien, in den tuin.

V. Dat is goed. - Karel! daar heb jy een wagentje; dat geef ik jou. Daar heb jy nu alleen regt op; daar kun jy meê doen, wat je wilt.

Karel. Dank je, myn lieve Papa! Dat is een mooi wagentje. (Hy wil'er mee voort loopen.)

V. Wagt, myne lieve kinders! Ik moet je eerst nog een woord zeggen. - Indien je nu zoete kinders wilt zyn, dan moet je je speelgoed wel eens over en weer aan malkander leenen, want, je moet altyd gereed zyn, om malkander plaisier te doen; dan speelje veel aangenaamer en vrolyker samen. Is 't niet waar Karel?

K. Ja Papa.

V. Maar begryp je wel, Karel, waarom ik jou dat juist vraag?

K. Ja Papa; gisteren speelden wy, in den tuin, en Hendrik vroeg my, om myne zweep; maar ik wou ze hem niet geeven, en toen werdt hy bedroefd, en ons speelen was uit.

V. Ik ben bly, dat je 't onthouden hebt. Zoo gaat het altyd, wanneer de kinderen malkanderen geen plaisier willen doen. Daarom moetje ook al toos gereed zyn, om malkander, 't speelgoed eens te leenen; maar je moet het nooit van malkanderen afneemen. Jy Karel, hebt geen regt, op dat paard, dat ik aan Jan gegeeven heb; jy meugt dat nooit neemen, om 'er meê te speelen, zonder hem eerst te vraagen, of hy 't je toestaan en je 't paard leenen wil. Zoo hy dat dan wel doen wil, dan is 't goed, dan meug je 't nee-

men, en 'er meê, speelen, zoo lang, tot dat hy 't je weerom vraagt. En zoo als hy dat doet, moet jy 't hem ook terstond wedergeeven. Want het is zyn paard, het komt hem toe. Begryp je dat nu wel?

K. Ja wel Papa.

V. En zoo jy ook Jan. Jy meugt Karel zyn wagentje niet neemen, als hy 't niet hebben wil, want het komt hem toe; hy heeft 'er alleen regt op; hy mag 'er meê doen wat hy wil, net zoo als jy met je paard. Onthou dat nu wel, hoor je?

J. Ja Papa.

V. En jy Hendrik, meugt het paard van Jan, en 't wagentje van Karel ook niet neemen, even zoo min, als zy jou kruiwagen neemen mogen; want die komt jou toe, daar heb jy alleen regt op. Gaat nu zoet samen speelen.

Allen. Ja wel Papa.

 

J. Papa! Papa! Hendrik heeft myn paard genoomen, om 'er meê te speelen, en hy wil 't me niet weer geeven, en 't is immers myn paard?

V. Dat is 't ook; het hoort jou toe. Had hy 't je niet gevraagd?

J. Neen Papa.

V. Hendrik!

H. Wat belieft je Papa?

V. Waarom heb je dat paard van Jan genoomen? Heb ik je niet gezegd, dat je dat niet meugt doen, om dat 't hem toekomt?

H. Ja Papa. - Maar Papa, ik had niets om meê te speelen; Karel had myn kruiwagen genomen; en 't paard van Jan vond ik op den grond liggen, zonder dat hy 'er meê speelde, en toen nam ik het, terwyl hy een capelletje agter na liep.

V. Dat helpt niet, al vond je 't liggen. Het was tog 't paard van Jan; je moest 't hem eerst hebben gevraagd, want het hoort hem toe. - Maar Karel, waarom heb jy Hendrik zyn kruiwagen afgenomen? Je weet immers wel, dat die hem toehoort, en dat jy 'er geen regt op hebt?

K. Ja Papa; maar onderwyl, dat ik eens even naar huis was gegaan, had Hendrik myn wagentje weg gestopt, en toen nam ik zyn kruiwagen, om meê te speelen.

V. Wel Hendrik, dat had je ook zoo wel wat verdiend. - Maar Karel, op een ander tyd, indien iemand je iets afneemt, moet je hem niet

terstond weer iets afneemen; want zoo is 'er geen einde aan 't krakeelen. Je moet hem liever verzoeken, dat hy 't je weer geeft; en zo hy dat niet doen wil, waarschuwt hem dan, dat je my zult gaan verzoeken, van 't hem te doen weergeeven. En zo dat ook niet helpt, kom dan by my, dan zal ik je helpen.

Komt, geeft my nu al dat speelgoed hier, dan zal Papa onder de kinderen eens regt doen.

J. Papa, wat is dat regt doen?

V. Dat is aan ieder 't zyne geeven, dat hem toekomt; en den geenen straffen, die 't verdiend heeft. - Daar Jan, heb jy je paard weer; en daar heb jy je wagentje, Karel!; en daar heb jy je kruiwagen, Hendrik; neem nu ieder het zyne weer. - Maar Hendrik, om dat jy oorzaak van al dat krakeelen geweest bent, en Karel zyn wagentje verstopt, en Jan zyn paerd genomen hebt, zul jy nu in huis blyven; dat zalje straf zyn, om je te leeren, van niet weer zoo te doen.

Jy Karel, moet niet weer van een ander iets afneemen, om dat hy jou iets afgenoomen heeft; dat hiet zig zelven regt doen, en dat moeten de kinders niet doen, daar is Papa voor.

Want als de kinders zig zelven wilden regt doen, dan zou je den geheelen dag doorbrengen, met malkanderen je goed af te neemen, en weer af te neemen, en 'er om te krakeelen, en 'er eindelyk om te vegten; en dat zou een bedroefd leeven geeven; dan had je geen oogenblik rust, en kondt geen oogenblik, in vreede, en met vermaak, samen speelen.

 

V. Wat is dat voor een leeven? Waar heb je 't nu weer over?

K. Papa, Jan heeft myn bal genoomen, en dien in dat gat gegooid.

V. Wel Jan, dan moet je 'er den bal weer uithaalen; want je weet wel, dat die bal aan Karel toehoort, en dat ieder 't zyne hebben moet; dat is regt.

J. Ja maar Papa, ik kan 'er niet by. De bal is zoo diep gerold, dat men hem niet zien kan.

V. Dat kan Karel niet gebeeteren. Hy moet zyn bal niet verliezen, om dat jy eens lust gekreegen hebt, van ze daar in dat gat te gooien: Jy hebt hem zyn bal af genomen, jy moet hem zyn bal ook weer bezorgen. En zo je hem zyn

eigen bal niet weer bezorgen kunt, dan moet je 'er hem een anderen, in de plaats, bezorgen, die even goed is. Want hy moet, in allen gevallen, hebben, 't geen hem toe komt; dat weet je, dat is regt: en jy bent de geen, die hem dat weer bezorgen moet, om dat jy het bent, die 't hem hebt doen verliezen. Heb jy ook zulk een bal?

J. Ja wel Papa.

V. Waar is die?

J. Hier is hy Papa.

V. Karel, is hy even goed, als de jouwe?

K. Ja Papa.

V. Wel Jan, geef dan dien bal aan Karel, in plaats van den zynen; - dat ben je hem schuldig, om dat je hem den zynen verlooren gegooid hebt; en hy, door jou schuld, niets verliezen moet. - Indien jy, dat nu, op een ander tyd, uit je zelven doet, dan zal ik zeggen, dat je een zoete jongen bent, die uit zig zelven, zyne makkers regt doet, en hun geeft, wat hun toekomt en hy hun schuldig is en Papa de moeite niet geeft, van 'er hem toe te dwingen. Maar, indien je 't niet uit je zelven doet, dan zal Papa 't je doen doen. Want, wannèer de kinderen malkanderen geen regt willen doen, dan moet Papa

onder hen regt doen; en dan komt 'er nog wel eens eene straf by, zoo als je 't strak aan Hendrik gezien hebt. Daarom is 't beeter, dat je 't, uit je zelve, doet, zonder Papa de moeite te geeven, van tusschen beide te komen, want dan win je de straf nog uit.

LIV.

Jacob. Papa, mag ik op de vensterbank staan, ik wou wat door 't glas kyken?

Vader. Ja wel Jacob, kom maar hier. (Hy zet hem op de vensterbank.) Nu zullen wy de koetsen zien ryden, en de menschen voorby gaan, en de muschjes, die over de straat huppelen, om hier en daar wat op te pikken; is dat niet plaisierig?

J. Ja wel Papa. - Maar Papa, kyk eens, ik kan niet meer zien, door dat glas, hoe komt dat?

V. Dat komt van den damp van je adem, daar 't glas meê beslagen is. Zie, - kom eens voor dit glas staan, dat is nog niet beslaagen, daar kun je nog door heen zien, niet waar?

J. Ja Papa.

V. Hou nu je mond eens half open, en

laat je adem teegen dit glas aan gaan, zie, zoo als Papa doet. (Hy doet 't hem voor, Jacob doet het naa.) Zie je nu hoe dat glas beslaat, met den damp, die uit je mond komt?

J. Ja Papa.

V. En weet je wat die damp is?

J. Neen Papa.

V. Dat is vogt of water, dat warm is, en met de lugt, die je uitademt, uit je mond, komt. - Zie, ik zal eens maaken, dat je 't beeter zien zult. - Wanneer ik myn adem, zoo, teegen 't glas, laat gaan, dan komt 'er eerst die waassem of damp op. En als ik 't nog langer en sterker doe, dan wordt die waassem of damp al dikker en dikker, tot dat hy eindelyk weer water wordt. - Zie, ik zal 't nog sterker doen. - Daar komen 'er reeds kleine druppeltjes op 't glas; - daar beginnen zy al, langs 't glas, naar beneeden te loopen. En daar die druppeltjes naar beneeden geloopen zyn, is de damp ook weer weg, en men kan weer door 't glas heen zien?

J. Waar Papa?

V. Kyk hier in 't midden, daar kun je 'er weer door zien.

J. Dat is waar Papa.

V. En daar uit kun je nu zien, dat die waassem of damp eigentlyk water is. Zoo lang als hy dun is, blyft het damp, zoo als op dat glas, daar je strak voor stondt; en dan kun je wel niet zien, dat het water is, maar als je 'er met den vinger aanraakte, zou je de vogtigheid tog voelen. En als hy dikker wordt, dan loopt hy in water af; en daar dat water dan afloopt, is de damp ook weg; zie je wel?

J. Ja, dat is waar Papa.

V. Wil ik 't je nu eens nog klaarder, met een kopje, met warm water, wyzen?

J. Als 't je belieft Papa.

V. (Hy haalt 'er een, met een schooteltje.) Zie Jacob, daar is nu net kookend water, in dat kopje. Nu zie je wel hoe veel damp 'er van dat water opgaat?

J. Ja Papa.

V. Hou 'er nu je hand eens boven, dan zul je voelen, dat die damp heel waarm, en ook heel vogtig is.

J. (De hand 'er boven houdende.) Ja dat is zy ook Papa.

V. Nu zal ik 'er dit schooteltje, dat heel

droog is, eens boven houden. Zie nu eens, hoe gaauw dat nat wordt. - En nu ik 't 'er nog langer boven hou, slaat die damp hoe langer hoe sterker teegen 't schoteltje aan, en wordt hoe langer hoe dikker. - Zie, daar liggen 'er al heele druppels op. En die druppels zyn net zulk schoon water, als 'er in 't kopje is, zie je wel?

J. Ja Papa.

LV.

Vader. Kom kinders, Papa gaat wandelen, wiens beurt is het, om meê te gaan?

Jan en Karel. Onze beurt Papa, 't is onze beurt.

J. Gisteren ben ik t'huis gebleeven.

K. En ik eergisteren.

V. Dan moet Hendrik van daag t'huis blyven.

H. Ja Papa, dat is wel waar. - Maar myn lieve Jan, mag ik in jou plaats gaan? Ik wou zoo gaarne van daag gaan wandelen. Ik beloofje, ik zal je dat tolletje geeven, dat ik gisteren aan neef Willem geleend heb.

J. Wel nu, dan zal ik van daag, voor

jou, t'huis blyven. Waar is het tolletje?

H. Neef Willem heeft het nog, maar hy zal 't van avond weer brengen, en ik beloof je, dat ik 't je dan aanstonds geeven zal.

J. Neen, dat doe ik niet. Zo je 't my nu niet kunt geeven, dan wil ik ook niet voor je t'huis blyven.

H. O myn lieve Jan! doe het tog; ik beloof je, ik verzeeker je, je zult het aanstonds hebben, zoo als Neef Willem maar komt.

J. Neen! Neen! (Hy steekt de hand aan Hendrik toe.) Het tolletje, of ik gaa meê.

H. (Verleegen.) Ja, ik heb 't nu niet, hoe kan ik 't je geeven?

J. Nu, dan is 'er niet op, dan moetje t'huis blyven.

V. Maar Jan waarom? Is 't dan niet het zelfde, als hy 't je nu belooft, als of hy 't je ook daadlyk gaf. Want hy moet het je dan immers tog van avond geeven. Belofte maakt schuld, dat weet je wel?

J. Ja Papa, dat weet ik wel. Maar gisteren had Hendrik my de helft van zynen appel belooft, voor een mooie blom, die ik hem gegeeven had; en toen ik hem, om den appel vroeg,

wou hy my dien niet geeven, maar at hem zelf op. Nu mogt het my met het tolletje ook zoo gaan, en dan was ik ondertusschen evenwel t'huis gebleeven.

J. Ja Hendrik, dat zoo zynde, heeft Jan ook geen ongelyk. Als je je woord niet houdt, dan helpen ook je beloften niet, en dan meet je niet verwonderd zyn, dat men, om alle je beloften, niets wil doen. - Je kunt Jan nu het tolletje niet annstonds geeven?

H. Neen Papa, Neef Willem heeft het nog.

V. Wel, 't spyt my voor jou, maar dan weet ik 'er ook niets op, dan moet je t'huis blyven, en dat zal je hoop ik leeren, op een ander tyd, je woord te houden, en 't geen je beloofd hebt getrouw te geeven, of te doen, gelyk je 't ook schuldig bent.

En wyl je gisteren de helft van je appel aan Jan niet hebt gegeeven, hoe wel je 't hem beloofd had, zal Papa van daag de helft van jou appel aan Jan geeven; want je weet wel, Papa moet onder de kinderen regt doen, als zy dat niet zelfs doen willen, en een ieder geeven wat hem toekomt; zoo ras nu, als je iets van 't geen aan jou toekomt, een appel b.v. een

tolletje, of wat het ook zyn mag, aan een ander beloofd, dan komt het jou al niet meer toe, maar aan den geenen, aan wien je 't beloofd; want door je belofte, doe je jou regt aan hem over. - Indien je je tolletje nu hier had, dan zou je 't immers nu aanstonds aan Jan geeven, niet waar, en dan was 't voortaan 't zyne?

H. Ja Papa.

V. Maar, om dat je 't nu niet by je hebt, en je 't hem dus nu niet geeven kunt, beloof je hem, dat je 't hem zult geeven, zoo ras als je 't zelfs zult hebben; en je verzoekt hem, dat hy dat voor 't zelfde houdt, als of hy 't reeds had, en 'er ook 't zelfde voor doet, niet waar? Want je woudt hebben, dat hy, op je enkele belofte, t'huis bleef?

H. Ja Papa, dat is zoo.

V. Wel, dan moet je belofte ook indedaad net zoo goed als 't geeven zelve zyn. En je moet altoos houden 't geen je beloofd; anders is belooven en doen het zelfde niet meer, en dan wil men voor eene belofte ook niets meer doen; gelyk je nu ziet, dat Jan, op de belofte van je tolletje, niet wil t'huis blyven, om dat je gisteren de belofte van je halve appel niet gehouden hebt.

H. Ja maar Papa, nu beloof ik je evenwel, dat ik myne belofte houden zal.

V. Ja, hoe wil je hebben, dat wy nu, in voorraad weeten zullen, of je dat in de daad doen zult, of niet? Een jongen, die zyn woord niet houdt, is net als een jongen die liegt. Een leugenaar gelooft men niet, ook zelfs als hy waarheid spreekt, om dat men niet weeten kan, of hy dat doet of niet. En op de beloften van een jongen, die zyn woord niet houdt, maakt men geen staat, en doet 'er niets voor, al is hy ook nog zoo wel gezind, om zyn woord te houden; om dat men niet in voorraad kan weeten, of hy ook zoo wel gezind zal blyven, wanneer 't 'er op aan zal komen, om zyne belofte gestand te doen.

Is 't nu niet schande Hendrik, dat je een jongen bent, daar men geen staat op maaken kan, en niet beeter dan een leugenaar? - Het spyt Papa althans zeer, dat hy zulk een jongen, onder zyne kinderen, heeft.

H. (Huilende.) Myn lieve Papa! ik zal 't nooit weer doen.

V. Wel, dat hoop ik ook, om jouent wil. En zo je, in 't vervolg, altyd je woord houdt, en dat men je daar, als een braave jongen, altoos ge-

trouw aan vindt, dan zal Papa ook weer bly zyn, en ook weer veel van je houden. En dan zal men ook weer, voor je belooven, 't zelfde doen, als voor je geeven. Maar, zo je dat niet doet, en je blyft aan je woord niet getrouw, dan zal niemand met je willen te doen hebben. Want dan kan men geen staat op je maaken, en dan weet men niet, wat men aan je heeft. En met zulke jongens is 't onaangenaam, om te gaan.

H. O myn lieve Papa! ik zal 'er wel oppassen, dat het niet weer gebeure.

V. Doe dat; want Papa zou zig schaamen, eenen ontrouwen jongen te hebben; en zou nergens, met je, voor den dag durven komen.

LVI.

Vader. Zie Jacob, hoe aardig zusje zig daar, in dat hoekje, in de zon zit te bakeren.

Mietje. O daar is 't zoo lekkertjes warm Papa!

Jacob. O weg is 't zonnetje! dat is jammer! hoe komt dat Papa?

V. Kom hier by 't venster, dan zal ik 't je

wyzen. - Zie je die witte wolk wel, die daar boven in de lugt dryft?

J. Ja Papa.

V. Wel daar is de zon nu agter, net als agter een gordyntje, en daarom kun je de zon nu niet zien. Maar zoo ras de wolk weer zal weggedreeven zyn, dan is 't net als of 't gordyntje weggeschoven wierdt; en dan zul je 't zonnetje ook weer voor den dag zien komen. - Zie je? daar gaat de wolk al langzaam heen, - en daar komt het zonnetje ook weer voor den dag. Nu kan zusje 'er zig weer warmpjes in bakeren.

M. O ja, nu is 't weer lekkertjes warm, in myn hoekje.

J. Maar Papa, wat is dat tog voor een ding, die wolk?

V. Kom eens hier, by den theekeetel, dan zal ik 't je uitleggen. (Zoo als de kinders 'er by gekomen zyn, ligt hy 't dekzel van den theekeetel af.) Zie je dien rook wel, die daar uit den theekeetel komt?

J. Ja Papa.

V. Weet je wat dat is?

J. Neen Papa.

V. Heugt je dan het theekopje, met warm water, niet meer?

J. O ja Papa, nu weet ik 't al. Is 't niet net zulk een damp, als 'er uit het theekopje kwam?

V. Ja 't is net het zelfde, behalven alleen, dat deeze veel sterker is. - Deeze damp, of rook, is ook niets anders, dan water, dat, door de groote warmte van 't vuur, 't welk onder den keetel is, in damp wordt opgeheeven, en zoo in de lugt opgaat. Wil ik 't je eens wyzen, net zoo als ik 't je voorleeden, met het theekopje, wees? dan kan Mietje 't ook begrypen.

J. en. M. Als 't je belieft Papa, als 't je belieft.

V. Zie dan wel toe. Hier heb ik eene kom, die geheel droog is, zie je?

J. Ja Papa.

V. Daar zal ik dien damp nu eens in opvangen, en dan zal 't allemaal weer water worden. (Hy houdt de kom eenige oogenblikken, omgekeerd, boven de opening van den keetel.) Zie je? nu is de kom geheel nat, en de druppels water loopen 'er langs, schoon 'er niets anders

dan damp in gekomen is. Wanneer die warme damp erges teegen aan slaat, en dat hy weer koudt en zeer dik wordt, zoo als voorleeden je adem teegen 't glas, dan wordt de damp weer water. Maar als hy nergens teegen aan slaat, en ook niet te zeer wordt verdikt, dan blyft hy zoo opgaan, en verspreidt zig in de lugt; zoo als de damp van den keetel ook doet, nu dat ik 'er niets boven hou.

M. O Papa, toe, doe dat nog eens!

V. Gaarne. (Hy herhaald het, met den uitleg.) Kom nu eens weer aan 't venster. (De kinders gaan meê.) Kyk nu eens, op dat kleine plat, dat hier onder 't venster is. Daar ligt nog wat water op van den reegen van gisteren, en de zon schynt 'er sterk op. Zie je un ook wel, dat 'er hier en daar een weinigje damp van opgaat, even als uit den theekeetel; maar lang na zoo sterk niet?

J. Waar Papa.

V. Kyk 'er eens ter deeg op.

M. O ja, daar zie ik 't al! Kyk, daar in dat hoekje; en ook in 't midden; en overal.

J. O ja, nu zie ik het ook.

V. Wel kinders! dat geschiedt, op diergelyk eene wyze, als by den theekeetel. De zon maakt dat water, op 't plat, warm, net zoo als 't vuur, het water, in den Theeketel, warm maakte; schoon lang na zoo sterk niet. - Je hebt wel gevoelt Mietje, hoe veel warmte de zon geeft, als zy helder schynt?

M. O ja papa! want in myn hoekje, daar de zon in scheen, had ik 't lekker warm.

V. Wel, even zoo maakt de zon ook 't water, op het plat, warm, terwyl ze 'er op schynt; en daarom rookt het en geeft dampen op, even als 't water, in den theekeetel, schoon zoo sterk niet. - Nu zie je wel, dat de zon ook ginder, op 't water, in de gragt, schynt?

J. Ja papa.

V. Wel nu dat water geeft ook dampen op, maar nog minder dan 't water op 't plat, om dat het zoo warm niet heeft kunnen worden, seedert dat de zon 'er op schynt.

J. En waarom niet Papa?

V. Op het plat is maar een weinigje water, dat wordt gaauw warm, maar in de gragt is zeer veel water, dat kan zoo gaauw niet warm

worden. En daarom ook geeft het zulke sterke dampen niet op, als 't water op 't plat. En dat is de reede, waarom je de dampen, die, uit de gragt, opreizen, niet zien kunt.

J. Maar papa, hoe weet men dan, dat er evenwel dampen, uit de gragt, op komen, als men ze niet ziet?

V. Om dat men gemerkt heeft, dat de gragten, en de vyvers, en alle de andere wateren langsaamerhand opdroogen, als 'er niet geduurig weer nieuw water by komt. - Maar weet je wat wy zullen doen, om je dat zelf zeer klaar te doen zien?

J. Wel papa?

V. Wy zullen eens een tobbe, naast de gragt, zetten, of in den tuin. En die zullen wy, tot boven toe, vol water gieten, zoo dat 'er niets meer in kan. Dan zullen wy die zoo stil laaten staan, zonder dat iemand 'er aanraaken, of 'er iets uitneemen zal. En wanneer je dan morgen weer, by de tobbe, zult komen, zul je zien, dat zy niet meer, tot boven toe, zal vol zyn; maar dat 'er minder water in zal weezen, dan wy 'er van daag in zullen gedaan hebben. En overmorgen zal 'er nog minder

water in zyn, en na overmorgen nog minder, en zoo vervolgens, tot dat de tobbe eindelyk geheel zou leeg raaken, in dien wy zorg droegen, dat 'er geen nieuw water werdt bygedaan, en dat het 'er ook niet in reegende; want de reegen zou 'er ook nieuw water in brengen. Maar indien wy daar wel oppassen, dan zal al het water uit de tobbe wegdampen, tot dat zy geheel leeg is.

M. Ei Papa! dat is aardig, dat moeten wy eens doen.

V. 'T goed, wy zullen 't van daag nog doen; maar wy moeten oppassen, eene tobbe te krygen, die heel digt is, want daar moet niets uit lekken. En dan zullen wy 'er alle daag naar gaan zien, hoe veel water 'er uit weggedampt is.

J. Als 't je belieft Papa, daar ben ik zeer nieuwsgierig na.

V. Maar zeg me eens Mietje, wanneer je den rok van je pop eeas, in 't water, hebt laaten sleepen, of 'er wat waterop gestort, zoo dat hy nat geworden is, wat doe je dan?

M. Dan geef ik dien aan Hanna, en die hangt hem voor 't vuur, of buiten 't venster, in de zon.

V. En dan wordt het rokje weer droog, niet waar?

M. Ja wel Papa.

V. Wel nu, dat is ook al weer, om dat het water, dat 'er op gekomen was, 'er dan uit dampt. Heb je zulk een rokje, niet wel eens zien rooken?

M. Ja Papa.

V. Wel nu, dat geschiedde, wanneer 't vuur heel sterk was, of de zon heel sterk scheen; dan kwam 'er zoo veel damp te gelyk uit het rokje, dat je dien zien kondt; en dan was 't rokje ook heel gauw droog. Maar wanneer 't vuur heel klein was, of de zon niet sterk scheen, dan zag je geen damp, uit het rokje, komen, niet waar?

M. Neen Papa.

V. Maar wierdt het rokje dan niet tog evenwel droog?

M. Ja wel papa.

V. Wel nu, daar uit zie je, dat het water tog, uit het rokje, weg dampte, al zag je den damp niet. - Maar wanneer 'er noch vuur, noch zon was, en Hanna hing 't rokje maar buiten in de lugt, werdt het dan ook niet droog, schoon wat langsaamer?

M. Ja wel papa.

V. Wel nu, dat was, om dat van alles wat nat is, en daar eenig water in is, het water langsaamerhand weg dampt, en in de lugt vervliegt, zoo ras men 't maar in de lugt zet, of hangt.

M. Maar papa, als men 't in eene kamer zette, of hing, zonder zon, of vuur, zou het dan ook niet droog worden?

V. Ja wel, want in de kamer is ook lugt, maar dan gaat het langsaamer, om dat 'er dan geen zon, noch verschen lugt by kan. - Maar weet je nu Jacob, waar alle die dampen blyven, die zoo van 't plat, en van de gragt, en uit de tobbe, en uit den grond, en van alles wat in de lugt staat, en nat is, opgaan?

J. Neen papa.

V. Die trekken heel naar boven, in de lugt, en daar blyven zy dan, by malkander, hangen, of dryven, en dat maakt de wolken.

M. Hoe papa, die groote wolk, die daar hangt,is die niets anders, dan wat damp, uit het water?

V. Niets anders Mietje. Heb je wel, op die brouweryen gelet, die op de oude gragt staan, en daar je, met Mama, wel eens voor by rydt?

M. Ja Papa, daar komt zulk een sterke rook uit.

V. Wel nu, die sterke rook komt uit groote ketels, met water, die, binnen in de brouwery, te kooken staan. Maar wanneer je dien rook, van verre, ziet, is 't dan niet eveneens, als of je eene wolk zaagt?

M. Ja papa, dat is ook zoo.

V. Wel nu, dat is ook een klein wolkje; en die groote wolken, die daar, boven in de lugt, dryven, zyn ook niets anders, behalven alleen, dat zy veel grooter zyn.

J. O papa, zul je my dien rook van de brouweryen ook eens wyzen, ik heb 'er nooit op gelet?

V. Ja wel Jacob, wy zullen 'er strak naar toe gaan, en dan zal ik 't je doen opmerken.

J. Als 't je belieft papa.

V. Maar Jacob, heb je niet wel eens een schoor teen zien rooken?

J. Ja wel papa.

V. Wel nu, dat is ook al 't zelfde. De turf en 't hout, die op 't vuur liggen, zyn van binnen vogtig; en 't vuur doet 'er die vogtigheid, in rook, uit opgaan; zoo als je 't nu aan

den haard ziet. En dan vliegt die rook, boven, den schoorsteen uit; en als je dat van verre ziet, dan is 't ook al eveneens, als of je een wolkje zaagt. Ook gaan die rook en damp in de daad naar boven, in de lugt, en helpen daar de wolken uitmaaken.

J. Maar papa, door dien rook, kan ik evenwel de zon heen zien.

V. Ja als hy dun is; als 'er weinig rook of damp is, dan schynt 'er de zon door heen. Maar als de rook dik is, als 'er veel rook of damp is, dan schynt ze 'er niet doorheen; dan kun je 'er de zon niet door zien. Dat zal ik je strak, by de brouwery, wyzen. Daar is de rook somtyds zoo dik, dat zy, net als eene wolk, de zon bedekt. En je weet, je hebt ook wel wolken, in de lugt, die zoo dun zyn, dat 'er de zon door hen schynt.

J. Dat is waar papa.

V. Dus zie je, dat het, met de wolken, net het zelfde is, als met den rook, of damp, en dat het 'er maar op aankomt, of zy dik, of dun zyn.

LVII.

Mietje. Dienaresse Tante! Dag lieve Jan!

Jan (zeer koel.) Dag Nigtje.

M. O! Dat is mooi speelgoed, dat je daar hebt! Kom willen wy 'er wat meê speelen?

J. Neen, ik bedank je. (Hy raapt al zyn speelgoed zorgvuldig by malkaar.)

M. O myn lieve Jan! geef my ook wat van dat speelgoed, wy zullen zoo lief samen speelen!

J. Neen, ik wil niet. (Jan bergt al zyn speelgoed, in eene lade, doet die toe, en gaat 'er voor staan, verdrietig voor zig kykende.)

M. Nu Jan! waarom wil je nu niet, met my speelen? Dat is ook niet lief. - Tante, o! ik bid je, zeg tegen Jan, dat hy my wat van zyn speelgoed geeve, en dat hy met my speele.

Tante. Mietje, dat kan ik niet doen. Jan heeft geen ongelyk, dat hy niet met je speelen wil. Eergisteren heb je zyne mooie, zilvere bel gestoolen. Want, je hebt die stilletjes weg genoomen, zonder dat hy 't wist, en je hebt ze meê genomen naar huis; en in plaats van ze weerom te stuuren, heb je laaten zeggen, toen hy 'er naar vraagen liet, dat je 'er niet van wist.

M. (Zeer rood wordende, en beschaamd voor zig kykende.) Tante lief! - Ik vraag je excuus. - Ik zal 't niet weer doen, - en ik zal morgen de bel weer meê brengen.

T. Ja, dat moetje wel doen. Ik zou 't anders aan je Mama zeggen, en dan zou je braaf worden gestraft; want het is een leelyk ding, te steelen, en een dief te zyn. Je ziet het nu zelf. Als Nigt Lotje by Jan komt, dan is hy zoo bly, dan vliegt hy naar haar toe, en omhelst haar, en geeft haar al 't speelgoed, dat zy maar hebben wil, en dan speelen zy vrolyk, gerust, en wel te vreeden, met malkanderen. Want Jan weet, dat Lotje een zoet kind is, dat zig schaamen zou, iets stilletjes van een ander meê te neemen. Maar wanneer jy nu by hem komt, dan is 't heel anders. Het spyt hem, dat je by hem komt; want nu is zyn speelen uit, om dat hy je mistrouwt, en ongerust is, dat je, onder 't speelen, wat van zyn speelgoed wegmoffelen, en 't meê neemen zult. Heugt je nog wel, dat Claartje eens wat kleeren van je pop meê genomen had?

M. (Wat driftig.) Ja Tante, zy had een rok, en een neusdoek van my genoomen, om dat zy die van haare pop verlooren had.

T. En hoe maakte je het, toen zy s'anderen daags weer kwam speelen?

M. Toen keek ik haar braaf op de handen; en zoo als een stuk van myn goed nam, om

'er meê te speelen, dan nam ik 't haar gaauw weer af, of ik hield 'er 't oog wel op, zoo lang tot dat zy 't weer neer lei.

T. En kon je toen wel plaisierig meê speelen, onder wyl dat je dus, op je goed, moest passen? Had je zelfs wel een oogenblik rust, zoo lang zy in de kamer was?

M. Neen Tante, ik verveelde my gaauw, en ik was bly toen zy maar weg was.

T. Wel Mietje, moet het nu niet even eens met Jan gaan? moet hy nu niet even eens, voor jou, als jy voor Claartje ongerust zyn, en zig verveelen, en maar wenschen, dat je al weg waart? Zie maar eens, hoe hy nu al zyn goed heeft weg gestopt? En hoe verdrietig hy daar, voor zyne lade, staat te leunen; zonder dat hy 'er eens durft van daan te gaan, uit vrees dat je 'er schielyk iets uit weg neemen zult? Is dat nu plaisierig voor je?

M. Neen Tante.

T. En als je andere speelmakkertjes hooren, dat je steelt, en een diefbent; (want schoon men niet ligt van elkanderen mag klappen, mag men elkanderen tog wel voor dieven waar-

schouwen;) dan zullen zy allen 't zelfde doen. Overal waar je komt, zal een ieder op zyn goed passen, of 't weg sluiten, en je altoos op de handen zien, of je ook iets weg neemt. Niemand zal met je te doen willen hebben, maar allen zullen ze van je van daan loopen, en verlangen, dat je maar weg waart. Zoo zal de vrolykheid en 't speelen uit zyn, overal waar je komt; en je zult altoos alleen, in een hoek, moeten blyven, op je zelve speelen, en je verveelen. Terwyl ook niemand van je houden zal, maar een ieder je met veragting zal aanzien. Zal dat nu niet een bedroefd leeven zyn?

M. (Huilende.) Ja wel Tante! - Maar, - ik beloofje; - ik zal 't nooit weer doen!

T. Wel, pas daar wel op. Ik zal 't nu, voor dit maal, aan je Mama nog niet zeggen; en ik zal aan Jan zeggen, dat hy je speelmakkers ook nog niet waarschouwt, om te zien, of je je beteren wilt.

M. (Zeer verblyd.) Och ja myn lieve Tante! Ik beloofje, ik zal 't nooit weer doen. (Zy loopt naar Jan toe, en wil hem omhelzen.) Myn lieve Jan! zeg het tog aan onze speelmakkers niet! Ik zal je je bel weerom geeven,

en je nog een mooi wagentje present doen.

J. (Haar zagtjes van hem af houdende.) Dat hoeft niet, geef my myn bel maar weer.

T. Mietje! Jan zal 't niet aan zyne speelmakkers zeggen, op hoop, dat je 't nooit weer zult doen. Maar zo hy een wagentje van je aaunam, om je dievery te verzwygen, dan zou 't weezen, als of hy half met je deedt; en dan zou Mama niet veel meer van Jan houden. Daarom ben ik bly, dat Jan je wagentje geweigerd heeft. Hou jy 't maar, en draag maar zorg, dat het nooit weer gebeurt. Ik zal je, wel nagaan, daar kun je staat op maaken. En zo je 't ooit weer doêt, dan zal ik je Moeder waarschuwen, op dat zy zorg draage, dat haar kind niet tot een dief opgroeie; want dat zou haar in 't hart zeer doen, en my ook.

Kom Jan speel nu wat met Mietje. Wys my 't speelgoed, dat je voor den dag haalt, ik zal wel zorg draagen, dat je 'er niets van kwyt raakt.

J. Als 't je zoo belieft Mama, dan zal ik het doen.

LVIII.

Vader. Jacob, wil ik je nu eens de plant wyzen, daar men 't linnen van maakt?

Jacob. He Papa, wordt dat dan van eene plant gemaakt?

V. Ja, van dat plantje, dat je hier op dit veld ziet staan, met die smalle puntige blaadjes, daar boven zoo veel takjes aan zyn, die kleine ronde knopjes draagen.

J. Maar Papa, dat is aardig; het linnen is zoo wit, en die plant is heel groen. - Of is 't zoo als met het hout, zit het linnen 'er binnen in, als men 'er den bast af doet?

V. Neen Jacob, 't is juist van den groenen bast, dat men 't linnen maakt. Maar je begrypt wel, dat men dien niet kan gebruiken, zoo als je hem daar aan de plant ziet. Maar dat men 'er veel werk aan moet doen, eer men hem zoo verkrygt, dat men 'er zulk linnen van kan maaken, als b.v. dat, daar je hembd van gemaakt is.

J. Hoe Papa, is myn hembd van zulk een plantje gemaakt?

V. Ja van zulke plantjes, als die daar staan, en die men vlas noemt.

J. O ja! ik heb Mama wel eenshooren zeggen, dat men linnen van vlas maakt, maar ik dagt niet, dat 'er dat zoo uitzag.

V. Dat geloof ik wel, zoo als je 't daar nu ziet, gelykt het 'er zeer weinig naar. Maar wil ik je nu eens zeggen, wat men 'er al aan doen moet, om 'er linnen van te kunnen maaken?

J. Als 't je belieft Papa. Dat moet wel aardig zyn.

V. Men wagt eerst, tot dat die ronde knopjes, die je daar ziet hangen, ryp zyn, want daar zit het zaad in, en dat gebruikt men ook.

J. Maakt men daar dan ook linnen van?

V. Neen heel wat anders; daar perst men olie uit, even als uit het koolzaad; en van 't dikke dat 'er dan van 't zaad overschiet, maakt men lynkoeken, voor de koeien. -

Maar om nu de plant, tot het maaken van linnen, te bereiden, legt men ze, in 't water, om ze wat te laaten rotten; en als zy daar eenigen tyd in geleegen heeft, neemt men ze 'er weer uit, om ze te laaten droogen; en als zy droog is, breekt men ze, dat is menslaat de stengen, op een houten werktuig, aan stuk.

J. Maar Papa, dat is aardig. Wat kan men dan met die plantjes doen, als zy verrot en aan stuk zyn?

V. Men laat ze ook niet geheel verrotten, en men slaat ze niet geheel aan stuk. Het zyn alleen de zagtste deeltjes, dre verrotten en aan stuk gaan. Maar, in den bast, zitten lange dunne draaden, zoo lang als de steng zelve, die zoo sterk een zoo taai zyn, dat zy door al dat rotten en aan stuk slaan, niet bederven, noch breeken, maar heel en goed blyven. Nu zyn het deeze draaden alleen, die men hebben moet, om 'er linnen van te maaken; al het overige moet 'er af. En om 'er dat wel af te krygen, neemt men die gebrooke steeltjes, by bosjes, samen, en slaat 'er nog weer op, met hamers of stokken, en schudt ze telkens uit, zoo dat 'er alle de zagte deeltjes van afvallen, en men dus de lange draaden alleen, in de hand, houdt.

J. En kan men dan van die draaden linnen maaken?

V. Neen, dan is men nog lang na zoo verniet. Die draaden zyn dan nog te grof. Om ze fyner te krygen, neemt men een blokje,

daar men eene meenigte, yzere of staale, scherpe pinnen op geslaagen heeft, in ryen, voor malkanderen, omtrent net als of men zes of agt kammen, met de punten naar boven, voor malkanderen, op een plankje, vast maakte. Zulk een blokje, metscherpe pinnen, noemt men een hekel. En dan neemt men die bosjes draaden, en die haalt men, tusschen alle die scherpe pinnen van den hekel, door, omtrent zoo als men Jacobs hair, door de kam, haalt, om het uit de war te kammen; en dan scheiden de scherpe punten van den hekel die grove draaden, in verscheide veel fyner draaden; zoo dat zy einde lyk zoo fyn, ja nog fyner worden, dan hair. - Eindelyk, wanneer zy fyn genoeg zyn, dan spint men 'er zulke draaden van, als daar Mama meê naait, en van die draaden, wordt dan eindelyk linnen geweeven.

J. En zyn die draaden dan wit?

V. Neen dan zyn zy nog maar graauw. Maar als 't linnen geweeven is, wascht men het, en legt het op den bleek, op 't gras, in de ope lugt, en daar wordt het dan wit, net zoo als Jacobs vuil linnen, weer wit wordt, wanneer het gewasschen wordt.

J. Maar papa, je hebt me daar zoo gezegd, dat men van die dunne draaden, die zo fyn als hair zyn, zulke draaden spint, als daar Mama meê naait, en dat men daar dan linnen van weeft, ik wou wel weeten, hoe men, dat allemaal doet.

V. Om dat wel te begrypen, zou je 't moeten zien. Mama kan wel spinnen, ik zal haar verzoeken, dat zy 't je eens wyst. En dan zal ik eens met je, by een weever, gaan, en daar zal ik je wyzen, hoe die doet, om van de gesponne draaden, het linnen te weeven.

J. O ja papa! als 't je belieft, want daar ben ik zeer nieuwsgierig naar.

V. Maar wil ik je nu eens zeggen, wat men, met het linnen, doet, als 't heel oud en versleeten is, zoo dat men 't niet meer draagen kan?

J. Als 't je belieft papa.

V. Daar maakt men zulk papier van, als dat geen, daar papa op schryft.

J. He papa, dat is aardig! en hoe doet men dat?

V. Men neemt eene heele meenigte oude stukjes linnen, en als men de fynen en de groven, elk afzonderlyk, by een gezogt heeft, dan

brengt men ze, in eene papiermolen, en legt ze daar, in groote bakken met water, daar groote, zwaare, houte blokken, of hamers in liggen, die door 't draaien van de molen, geduurig op en neer gaan, en zoo lang, op dat linnen stampen en kloppen, tot dat het eene heel fyne, witte pap wordt. Van die pap schept men dan wat op, en giet het heel dunnetjes, op een vierkant raam, dat van koperdraad gemaakt is, op de wyze van een zeef. Daar na stelpt men dat raam, op een wolle deekentje, om, en daar blyft de pap dan op liggen, in de gedaante van een vel papier. Daar over legt men weer een deekentje, en daar wordt weer een raam, met pap, op omgestelpt; en dan weer een deekentje, en zoo vervolgens, tot dat men 'er een heelen hoop van heeft. Dan legt men alle die deekentjes, met de natte vellen papier 'er tusschen, in eene pers. En als zy daar in geperst zyn, dan neemt ze'er weer, vel voor vel, uit, en laat ze droogen. Eindelyk, strykt men 'er een soort van lym over, zet ze weer in de pers, en laat ze weer droogen, en dan is 't papier, daar men op schryven, of drukken kan. - Is dat nu niet aardig, dat men dat alles van zulk vlas kan maaken, als je daar ziet staan? En is 't

niet zeer goed, dat 'er zulk vlas groeit; en dat het zulk zaad krygt, daar men, in een volgend jaar, weer nieuwe vlas uit kan laaten groeien?

J. Ja wel is dat aardig papa! en wel zeer goed ook, want anders hadden wy geen linnen, en geen papier.

V. Daar is evenwel nog eene plant, die men, omtrent, op dezelfde wyze, kan gebruiken, als 't vlas; wil ik je die ook eens wyzen?

J. Als 't je belieft papa.

V. Zie dan hier, die lange, wolagtige stengels, die wel eens zoo hoog zyn als Jacob, en groote, donker-groene bladen hebben, elk, uit vier, of vyfkleiner, sterk uitgesneede, puntige blaadjes bestaande; dat is hennip. Daarvan gebruikt men eerst de zaadjes, die daar overal langs den steel groeien, om 'er olie van te maaken, en van 't overschot hennipkoeken, voor de koeien. En de steelen laat men rotten, even als die van 't vlas, en dan haalt men 'er den bast af, en daar zyn ook zulke lange, maar nog dikker en sterker draaden in, dan in 't vlas. Die maakt men ook, pop eene diergelyke wyze, schoon, en heekeltze, en dan kan men van de fynste draadjes gaaren spinnen, daar men dan

ook linnen van weeft; en van de grofste draaden maakt men touw, en zeildoek, en allerlei grof doek.

J. Papa, zyn dan die touwen, daar wy paardje meê speelen, en zweepen van maaken, ook van hennip gemaakt?

V. Ja wel, die zyn ook gemaakt van zulke hennip, als je daar ziet staan. - Dat zou je niet zeggen, als je 't by malkander ziet.

J. Neen Papa, dat zou ik tog niet gedagt hebben.

V. Ik zal je eens brengen, in eene touwslagery, of lynbaan, en daar zul je zien, hoe men dat doet.

J. Als 't je belieft Papa. - Maar Papa, zie ik, daar ginder, niet, dat heuveltje, met boekweit, daar wy, voorleede week, op zyn gaan zitten, om de zon te zien ondergaan?

V. Ja wel, dat is 't zelfde heuveltje.

J. O Papa, dat was zoo mooi! Willen wy daar nog eens gaan zitten? Ik wou nog wel eens, de zon zoo zien ondergaan, dat vond ik zoo plaisierig?

V. Dat kun je van daag niet meer zien, want de zon is, daar zo even, al onder gegaan. Daar

het van daag zoo warm was, zyn wy wat laater uitgegaan, dan naar gewoonte. Maar wy kunnen tog wel wat, op dat heuveltje, gaan zitten; het gezigt zal 'er even wel nog mooi zyn. (Zy gaan 'er naar toe.) -

V. (Op den heuvel gekomen, en onder den boom neergezeeten zynde.) Zie je nu Jacob? daar op die zelfde plaats, als voorleede week, is de zon nu ook weer ondergegaan. Daar zie je 'er de rooie glans, of weerschyn nog van.

J. Ja Papa, maar 't was voorleeden tog mooier.

V. Dat was het ook; nu is die glans al veel verslaauwd, en indien wy nog wat hier blyven, zullen wy dien langsaamerhand geheel zien verdwynen. Ook waren 'er, voorleede week, veele wolkjes, die zoo mooi gekleurd waren, en die zyn 'er nu niet. De geheele hemel is nu helder en blaauw.

J. Ja Papa. - Maar zie eens Papa! daar aan onze linkerhand, daar staat de maan, boven dat gindsche bosch, dat staat ook mooi.

V. Dat doet het tog. Zie eens, hoe helder de maan staat. En strak, als 't heel donker wordt, dan zal zy nog sterker schynen. Het licht, dat

de zon nu nog geeft, maakt dat je dat van de maan, 't welk zoo veel flaauwer is, ook zoo veel minder zien kunt. Maar zie nu eens agter ons, daar 't al donker begint te worden, daar zie je hier en daar al een sterretje voor den dag komen; en strak zul je den geheelen hemel vol sterren zien.

J. Waar komen die sterretjes dan van daan Papa?

V. Die zyn daar altyd; maar over dag kun je ze niet zien, om dat het sterke licht van de zon haar licht, dat nog veel flaauwer is, dan dat van de maan, geheel en al verdoofd. Maar wanneer de avond valt, begint men ze meer en meer te kunnen zien, naar maaten dat het donkerer wordt. Wy zullen hier nog wat blyven, en dan zul je zien, hoe mooi de hemel staat, als hy vol sterren is.

J. Maar Papa, als het zoo donker wordt, zullen wy dan onzen weg naar huis wel kunnen vinden? 'T is hier al een heel einde van daan.

V. Dat is niets, de maan en de sterren zullen ons daar licht genoeg toe geeven; en dan zul je zien, dat het wel plaisierig is, in den maaneschyn, te wandelen. De maangeest zulk een

zagten, aangenaamen glans! Maar indien 'er geene maan, en geene sterren waren, dan zouden wy nu schielyk moeten naar huis gaan, want dan zou 't strak, wanneer de zon nog wat langer zal zyn onder geweest, pik donker worden; en dus zouden wy dan moeite hebben, om naar huis te komen.

J. Wel, dan ben ik bly, dat de maan schynt, want nu kunnen wy nog wat hier blyven, en 't is hier heel plaisierig.

V. Ja, en in de lange wintersche nagten, dan doet de maaneschyn nog meer plaisier, en dan is zy zeer goed, voor de geenen, die op reis zyn. Want, indien 'er 's winters geene maaneschyn was, dan zouden de reizigers, alle dag, maar agt, of negen uuren lang, op weg kunnen blyven; en dan zouden zy, de overige vyftien, of zestien uuren, moeten stil blyven wagten, naar 't licht van de zon. Maar nu kunnen zy, wanneer zy ver moeten gaan, en haast hebben, den geheelen nagt door, in den maaneschyn, reizen. Ook vervrolykt het de lange wintersche avonden zeer, wanneer men de maan ziet schynen, na dat de zon al onder is.

J. Ja, Mama laat 'er dan ook wel eens de

blinden om open, om dat zy den maaneschyn zoo mooi vindt.

V. Dat doe ik ook wel gaarne, dat maakt de korte dagen dan nog wat langer. - Zie je nu, hoe langsaamerhand alle de sterretjes voor den dag gekomen zyn? De hemel staat 'er nu al vol van.

J. Ja, dat is waar Papa, nu zie ik 'er al haast overal.

V. En zie, hoe mooi de maan nu, boven dat gindsche bosch, staat, midden onder alle die sterretjes. 'T is net als een mooie groote paerel, onder duizend diamanten. - Maar kom eens hier staan, dan kunje het weerschynsel van de maan, in dat gindsche beekje, zien. - Zie je wel? 'T is net als of 'er eene lange reeks van vonkjes, op de golfjes, dansten en schitterden. - Maar kyk eens, daar komt een man, met een schuitje, midden door den glans heen vaaren. Hoe mooi steekt hy teegen dat heldere licht af, om dat je hem, van den donkeren kant ziet!

J. O Papa! dat staat lief!

V. Zie, nu is hy al weg. Nu zie je den glans volkomen weer; en ziet dien zelfs nog grooter, om dat dat schuitje meer beweeging in 't water

gemaakt heeft, en 'er dus meer golfjes zyn, die 't licht weerkaatsen.

J. Papa, daar zou ik wel een uur by kunnen blyven staan kyken, zoo mooi vind ik het.

V. Ja, dat verdient het ook wel, want het is in de daad zeer mooi. - Maar 't wordt evenwel tyd, dat wy naar huis gaan; Mama zal Jacob al wagten, met het eeren, en zeggen, waar of die kleine jonge tog zoo lang blyven mag?

J. O! ik zal haar zeggen, dat zy hier ook eens moet komen, want dat het 'er zoo plaisierig is.

V. Dat zal zy ook wel eens doen, al was 't morgen.

J. En zal ik dan weer meê gaan Papa?

V. Ja wel, indien je zoet zult geweest zyn.

J. O dat is goed Papa. Daar zal ik wel oppassen.

LIX.

De kleine goedhartige Christiaan ging eens, met een zyner buurmakkertjes, Pieter genaamd, uit, om in de wei te gaan speelen; en 'er braaf bloemetjes te plukken, daar zy dan kransjes van wilde vlegten, om die rondom hunne hoedjes te zetten.

Zy hadden elk een goede groote boteram in de hand, die zy onder weeg op aten. Terwyl zy daar nu meê beezig waren, ontmoetten zy eene arme Vrouw, met eenen kleinen jongen aan de hand, die 'er zeer hongerig uitzag. - Ach myn goeie kind! zei de Vrouw, teegen Pieter, ik bid je, geef tog maar een klein stukje van je boteram aan myn arm uitgehongerd kind, dat sedert gifteren morgen nog geen brokje over zyn hart gehad heeft.

Wel ja, zei Pieter, of ik mal was! denk je dan, dat ik zelf geen honger heb? Met een ging hy schielyk voorby, en at zyn boteram zoo veel te greetiger op. -

Christiaan had ook wel honger, maar hy kon dien armen jongen tog niet zoo bitter zien schreien van honger, zonder hem een enkel brokje te geeven. Hy gaf hem derhalven een stuk van zyn boteram, en wel de grootste helft; terwyl hy zig, met het overige, vergenoegde.

De goede Vrouw bedankte hem wel duizend maal, en de kleine jongen sprong op van vreugde. En daar hy Pieter, in 't weg gaan, aan Christiaan had hooren toe roepen; kom jon-

gen! gaauw naar de wei, om bloemen te plukken; liep de arme jongen al eetende voor uit, wees aan Christiaan eene wei, daar veel bloemen stonden, en hielp hem zoo wel plukken, dat hy haast een geheelen hoed vol bloemen had; terwyl Pieter 'er naauwlyks genoeg kon krygen, om een half kransje rondom den zynen te vlegten. -

Den volgenden morgen gingen zy weer uit, om bloemen te plukken, en naamen nog een ongetje, uit de buurt, meê, die Valentyn genaamd was.

Toen zy een weinig waren voortgegaan, zei Valentyn tegen hen, o zie! ik heb een gesp verlooren, wees tog zoo goed, en help my dien zoeken. - Ik heb 'er geen tyd toe, zei Pieter, en ging weer voort. Maar Christiaan keerde met Valentyn te rug, den zelfden weg, dien zy gekomen waren; hielp hem zoeken, en vondt de gesp ook weer.

Daar na gingen zy samen bloemen plukken, Valentyn gaf alle de geenen, die hy vondt aan Christiaan; maar aan Pieter gaf hy niets; zoo dat Christiaan, ook weer dien dag, veel meer bloemen t'huis bragt, dan Pieter, die daar

over zeer misnoegd en verdrietig heenen ging. Christiaan daar en teegen gaf een groot gedeelte zyner bloemen aan zyne zusjes, die 'er zeer bly meê waren, en hem hielpen kransjes vlegten. -

Op den derden dag, wilden zy weer om bloemen uitgaan; maar zoo als zy op weg waren, kwam hun de kleine arme jongen te gemoet loopen, aan wien Christiaan zyn halve boteram gegeeven had, en bragt hem een geheelen hoed vol mooie bloemen, die hy voor hem was gaan plukken. - Pieter ging voort, om 'er voor hem zelven ook wat te haalen; maar hy vondt alle de mooisten afgeplukt, en moest, dit maal, geheel zonder bloemen naar huis.

Eer hy daar nog kwam, ontmoette hy Christiaan weer; en kort daar na kwam Valentyn ook by hen, en zei teegen Christiaan; jongen lief! ik wou je gaarne dikwils zien, om dat je altyd zoo vriendlyk bent, en zoo gereed om je makkertjes te helpen, gelyk je me gisteren nog heb getoond, door my myn gesp te helpen zoeken; wil je nu met my meêgaan, en in onzen tuin komen speelen? daar zul je nog

meer jongetjes vinden, en daar zullen wy braaf samen speelen. Papa heeft my gezegd, dat ik je halen zou, om dat hy veel van goedhartige gedienstige kinderen houdt. Hy zal met ons meê speelen, en ons veel mooie spelletjes leeren.

Christiaan liep vrolyk meê, maar Pieter; - die bleef daar treurig alleen staan, wyl hy niet gevraagd was.

Gelukkig evenwel begon hy, uit dit alles, te begrypen, dat het goed is, altoos vriendlyk en gedienstig te zyn, en een ieder, wie 't ook zyn mag, te helpen en plaisier te doen. Hy veranderde dus van gedrag; volgde het voorbeeld van den goedhartigen, gedienstigen Christiaan op, en vondt zig toen ook wel haast, even als hy, by een ieder bemind en wel gezien.

LX.

Jacob. Papa, mag ik wat gaan speelen, in den tuin?

Vader. Ja wel Jacob; maar laat ons eens zien, hoe 't weer is; 't ziet 'er zoo donker uit. - O zie! 't reegent zeer sterk; - zie je daar alle die kleine druppeltjes niet vallen?

J. Ja wel Papa. Maar Papa, waar komen die druppeltjes tog van daan?

V. Uit de wolken. Heugt je niet, dat ik je gezegd heb, wat de wolken zyn?

J. Ja wel Papa, die zyn damp, zoo als 'er uit den theekeetel komt.

V. Dat heb je wel onthouden. Alle de dampen, die van 't water geduurig opgaan, en van de aarde, en van alles wat vogtig is en in de lugt staat, trekken, daar boven in de lugt, by malkander samen, en maaken dus de wolken uit. -

Maar heugt je nog wel Jacob, wat 'er gebeurd, wanneer de dampen heel dik worden, zoo als voorleeden, toen wy onzen adem teegen 't glas lieten gaan?

J. O ja Papa! nu weet ik het al; dan worden de dampen weer water.

V. Dat heb je ook wel onthouden. - Wanneer nu de dampen, die de wolken uitmaaken, ook weer zoo tot water worden, dan vallen zy, zoo als zy nu doen, weer in druppeltjes naar beneeden; even als de waassem, op 't glas, weer in druppeltjes, naar beneeden, liep, toen ik dien waassem zeer verdikt had, door myn adem, lang en sterk, teegen 't glas te laaten gaan.

J. Dat is waar Papa, toen zagen wy de druppeltjes, langs 't glas loopen.

V. En zoo was het eveneens, met de kom, die ik boven den keetel hieldt; daar liepen de druppeltjes ook wel haast langs. En als je 't deksel maar van den theeketel afligt, dan kunje ook al 't zelfde zien. - Maar, weet je nu waarom de dampen naar boven gaan, en de druppeltjes water weer naar beneeden vallen?

J. Neen Papa.

V. Om dat de dampen zeer ligt, en de druppeltjes water veel zwaarer zyn.

J. Dat begryp ik nog niet Papa.

V. Ja, dat geloof ik wel, maar ik zal 't je door iets anders uitleggen. Zie, daar heb je een steentje en een klein stukje hout, neem die nu eens beiden, en gooize, in deeze spoelkom, met water.

J. (Gooit ze'er in.) O! weg is 't steentje, en 't stukje hout ook; - neen, daar komt 't stukje hout weer boven.

V. Maar 't steentje komt niet weer boven, dat is naar beneeden gezonken, en blyft daar liggen; terwyl 't stukje hout aanstonds weer boven gekomen is. En zie eens, al breng ik 't stukje

hout, met de hand, tot beneden in de kom toe, zoo als ik 't los laat, wip, ryst het weer naar boven.

J. Ja, dat is waar Papa. En 't steentje?

V. Al haal ik dat weer beneeden uit de spoelkom naar boven, zoo als ik 't los laat, zinkt het tog weer, even als te voren; zie maar, weg is 't al. 'T steentje kan niet boven, en 't hout kan niet beneeden blyven. - Maar nu zal ik je eens een grooten steen, en een groot stuk hout in handen geeven. Zie, dit stuk hout is nog veel grooter, dan de steen.

J. Dat is waar Papa; dat scheelt veel.

V. Maar hou den steen nu eens in je hand, zo je kunt; wagt, ik zal'er myne hand onderhouden, dat hy op je been niet valt. (Hy geeft hem den steen)

J. O Papa, ik kan hem niet houden, hy is te zwaar!

V. Dat is hy ook; maar hier is nu 't stuk hout, kun je dat houden?

J. O ja Papa, dat is veel ligter, dat kan ik gemaklyk houden.

V. En evenwel is 't veel grooter dan de steen,

dien je niet houden kunt. Daaruit zie je nu, dat steen veel zwaarer is dan hout.

J. Ja Papa.

V. Nu zullen wy beiden, den steen en 't hout, in eenen emmer met water gooien. - (Hy gooit ze'er in) Zie, daar zinkt nu de steen terstond weer naar beneeden, maar 't hout blyft boven dryven, en al duw ik 't naar beneeden, 't ryst aanstonds weer naar boven toe. Zie je?

J. Ja Papa.

V. En, dat komt alleen daar van daan, dat het hout zoo veel ligter is, dat het op 't water dryven kan, terwyl de steen, die zoo veel zwaarer is, terstond naar beneden zinkt. En even zoo gaat het ook, met de wolken, in de lugt. De dampen, daar de wolken uit bestaan, zyn zeer ligt, en daarom ryzen zy naar boven; maar als zy weer tot water worden, dan valt dat water naar beneeden, om dat het water veel zwaarer is, dan de dampen.

J. Maar Papa, ik dagt, dat de dampen ook water waren, heb je me dat niet zoo strak gezegd?

V. Ja wel; zy zyn ook in de daad water, maar

niet water alleen. De dampen zyn water, met warme lugt, dat is, met lugt en vuur gemengd. En die warme lugt maakt, dat de dampen veel ligter zyn, dan 't water alleen. - Ik zal je, dat eens nader uitleggen. (Hy laat eene kom met zeepsop komen en eene pyp.) Zie, nu zal ik eens wat van die zeepsop neemen, met die pyp, en blaazen 'er in; let nu wel op, wat 'er aan 't einde van de pyp zal komen, onderwyl dat ik 'er in blaas.

J. O Papa, dat is een mooi blaasje, met allerlei kleuren.

V. (Hy schudt het blaasje van de pyp af.) Zie, daar dryft het blaasje nu in de lugt, en ryst naar boven, zie je?

J. O ja Papa, dat is aardig.

V. Nu zal ik 't blaasje eens met een stok aanraaken. - Zie, daar breekt het, en 't weinigje water, daar het, met veel warme lugt vermengd, uit samengesteld was, valt naar beneeden, terwyl de warme lugt, die ik 'er in geblaazen had, zig in de lugt van de kamer verspreidt. Wil ik dat nog eens doen?

J. O ja, als 't je belieft Papa.

V. Zie, ik neem niets dan alleen wat van

dit water, daar maar een weinigje zeep in gemengd is, en daar blaas ik veel warme lugt in, en dat zal nu weer net zulk een blaasje maaken. (Hy maakt 'er verscheiden.) Zie daar heb je'er een - en nog een - en nog een. -

J. O dat is aardig Papa, zie alle die blaasjes eens dryven?

V. Ja, en zoo als 'er een breekt, dan gaat de warme lugt 'er uit, en dan is het weinigje water met zeep, dat 'er over blyft, alleen niet ligt genoeg, om in de lugt te kunnen blyven dryven, maar 't valt terstond naar beneeden. - En even zoo gaat het, met de dampen, in de wolken, ook. Die dampen bestaan allemaal uit heel kleine blaasjes van water, met wat warme lugt, gemengd; die in 't klein net zoo zyn, als de blaasjes, die ik daar zoo even maakte in 't groot. Zoo lang nu als die blaasjes heel blyven, dryven zy in de lugt, gelyk onze zeepsop blaasjes strak deeden. Maar zoo ras de blaasjes bersten, door dat 'er te veel by malkaar zyn, zoo dat ze malkander te veel drukken, of dat ze door eenige andere oorzaak aan stuk gaan, dan vliegt de warme lugt 'er uit, en 't water blyft alleen, en dat is dan te zwaar,

om in de lugt te kunnen dryven; het valt terstond naar beneeden, en vloeit, onder 't neer vallen, tot zulke druppeltjes samen, als je daar nu buiten ziet vallen, en die druppeltjes maaken den reegen. Begryp je nu beeter, waar de reegen van daan komt?

J. Ja wel Papa.

 

V. Maar wil ik je nu eens zeggen, wat de Hagel is, dien je voorleeden winter wel gezien hebt?

J. Als 't je belieft Papa.

V. Je hebt wel gezien, dat het water bevriest, en ys wordt, wanneer 't zeer koud is?

J. Ja Papa.

V. En je ziet wel, dat die druppeltjes, die daar vallen, rond zyn? Kyk 'er eens ter deegen op.

J. Ja Papa, dat is waar.

V. En je ziet ook wel, dat de wolken, daar die drupjes uit vallen, zeer hoog hangen; want zy gaan over de huizen heen, en over die hooge boomen, die daar boven op den wal

staan, en over den tooren van de groote kerk. En zelfs, indien je op dien tooren waart, zou je zien, dat zy nog veel hooger hangen. Maar als die ronde drupjes nu, heel boven in de lugt, uit de wolken beginnen naar beneeden te vallen, en het daar, boven in de lugt, zeer koud is, dan bevriezen die ronde druppeltjes, onder 't neervallen, en worden kleine ronde stukjes ys, zoo als de hagelkorreltjes zyn, die je wel eens zult gezien hebben.

J. Ja wel Papa; Mama heeft 'er eens wat in een glas gedaan, en toen hieldt Mama dat glas by 't vuur, en toen werdt het allemaal weer water.

V. Ja, toen smolten de hagelkorreltjes weer, en toen waren zy weer water, even als toen zy uit de wolken begonnen neer te vallen.

 

V. En weet je nu wat sneeuw is?

J. Ja, die heb ik wel gezien Papa.

V. Maar weetje ook hoe de sneeuw voortgebragt wordt?

J. Neen Papa, dat weet ik niet.

V. Wanneer 't heel boven in de lugt koud is,

maar de kou is niet zeer sterk, en de dampen der wolken, of 't water, dat 'er van komt, bevriest, eer 't nog, onder 't nedervallen, tot groote druppeltes is samen gevloeid, dan wordt het sneeuw, en valt zoo, met vlokjes, naar beneeden. En die vlokjes zyn ook al bevrooren water, zoo wel als de hagelkorreltjes

J. Ja, die sneeuw heeft Mama ook wel eens in een glas gedaan, en ze by 't vuur gezet.

V. En werdt die sneeuw niet nog schielyker weer water, dan de hagel?

J. Ja Papa.

V. Dat komt, om dat de hagelkorreltjes heele stukjes ys zyn, die heel sterk zyn bevrooren, en die hebben dus meer tyd nodig, om te smelten. Maar de vlokjes sneeuw, daar is zoo weinig in, die zyn aanstonds gesmolten.

 

V. Jacob, je hebt het, in den winter, wel eens zien misten, niet waar?

J. Ja wel Papa.

V. Weet je wat de mist is?

J. Neen Papa.

V. Dat is eene wolk, die laag op den grond hangt.

J. En hoe komt dat Papa, dat die dan zoo laag hangt? Papa zei me strak, dat de wolken zoo hoog hangen?

V. Dat doen zy ook meesten tyds. Hoe ligter eene wolk is, hoe hooger zy, in de lugt, opgaat. Maar wanneer de wolk zwaarer wordt, dan valt zy, of schielyk, in druppeltjes, naar beneeden, en dan reegent het; of zy daalt langsaamerhand naar beneeden, en blyft daar hangen of dryven; en dan gebeurd het wel eens, dat je de punt van den tooren van de groote kerk, in de wolken, ziet. En wanneer de wolk, nog zwaarer wordt, dan daalt zy zoo laag, dat zy tot op den grond hangt, en dan mist het; dan wandel je midden in dien damp, of wolk, zoo als je 't voorleeden winter wel hebt gezien. Zelfs heb ik wel eens gezien, dat de geheele mist, zoo laag hong, dat je op straat haast niet zien kondt, om dat de mist, daar zoo sterk was; maar als je boven in huis, op zolder, gingt, dan zag je de mist, beneden je hangen; zoo datje de menschen op straat niet zien kondt, terwyl je evenwel, boven je, een blaauwe lugt zaagt, en de zon, op 't zolder, heel helder scheen.

J. Dat moet wel aardig staan Papa. Dat wou ik wel eens zien.

V. Dat doet het ook. Ik zal zien of ik het je eens wyzen kan, maar het gebeurd niet heel dikwils.

LXI.

Het blyde kind.

 
Dit kegel-spel schonk Vader my;
 
Ik ben zoo in myn schik.
 
En deezen trommel nog daar by;
 
Geen een zoo bly als ik.
 
Ik trommelde flus dat het klonk;
 
'k Bemin myn speelgoed zeer;
 
Maar 'k min myn Vader, die 't my schonk,
 
Nog duizeud maalen meer.

De nieuwe hoed.

 
O Jan! wat is myn vader goed!
 
Zie eens deez' mooien nieuwen hoed
 
Heeft hy me straks gegeeven.
 
O Jongen! 'k ben zoo in myn schik!
 
Hy leerde my met een, hoe ik
 
Nu met myn hoed moet leeven.
 
 
 
Wanneer ge, zei hy, iemand ziet.
 
Ontzie dan tog uw hoedje niet;
 
Gy moet om 't groeten denken.
 
'k Zal, als ge dus, in korter tyd,
 
Dan anders, uwen hoed verslyt,
 
U weer een nieuwen schenken.

Het geduld

 
Geduld is zulk een schoone zaak,
 
Om in een moeielyke taak,
 
Zyn oogwit uit te voeren.
 
Dit zag ik laatst, in onze kat,
 
Die uuren lang gedooken zat,
 
Om op een' rat te loeren.
 
Zy ging niet heen, voor zy de rat
 
Gevangen in haar' klaauwen had.

Vorige Volgende