Naauwkeurig onderwys in de tooneel-poëzy

[p. 107]

Twaalfde hoofdstuk.
Van de Episodia, of Versieringe door Byverdichtzelen.

Onder den naam van Episodia, of-te Byverdichtzels, worden verstaan alle die Daaden, Zaaken en Geschiedenissen, die den Dichter dienen om tot het einde van zyn voornaamste Geschiedenisse te geraaken.

By de Episodia moeten mede genoomen worden de beschryvingen van allerhande zaaken, maar te pas koomende en van nooden zynde, als in Vondel's Lucifer de heerlyke stand van Adam, om de andere Engelen tot afgunst en afval te verwekken. In de Hercules Furens^(a) van Seneca verhaaldc Juno alle de overspeleu van Jupiter, haar zelve daar mede ophitzende tot wraak, die

(a) Dit Treurspel is niet vertaald.

[p. 108]

zy in 't werk wil stellen met Hercules te plaagen.

Deeze Episodia zyn in de Historien zelve, doch zeer zelden of volkoomen, te vinden. Zy blyven derhalven meest in de macht van den Dichter, om ze te moogen bedenken. Hy bedenkt 'er dan eenigen van nieuws, of verandert 'er eenigen, die in de Historie gemeld zyn. Welk veranderen toegelaaten is:

I.	Als de Historiën zelve of haare om. standigheden onbekend zyn voor den gemeenen man, of vergeeten van Geletterden.
II.	Als de omstandigheden aanstootelyk ten aanzien van onbetaamlykheid of verfoeijelykheid enz. zyn; maar hier moet wel gelet worden, dat met dit veranderen de voornaamste Geschiedenis in zyn geheel blyve, en niet vervalscht worde; want een Aanschouwer anders zyn geloof aan deeze Episodia onttrekken zoude. In de Rodogune^(b) van Corneille blykt dat klaar; de

(b) Door 't Kunstgenootschap In Magnis voluisse sat est in onze Nederlandsche taal overgebragt.

[p. 109]

Historie verhaaldt; dat Anthiochus, naa dat Cleopatra Seuleucus hadt omgebragt, en hem een beker met vergif aanbood, haar dwong dezelve in te drinken. Corneille, om zynen Heros of Held in achting en goeden naam te laaten blyven, steldt, dat Cleopatra Antiochus den beker aanbiedt, maar dat Rodogune het weerdt, en haar verdacht maakt, verzoekende, dat eerst een proef by den een of ander van de huisgenooten genoomen worde, waarop Cleopatra, ziende, dat haare schelmstukken geopenbaard zouden worden, de proef zelve aannam te doen, en zo haar zelve ombragt. Hier blyft de voornaamste Historie in zyn weezen en Antiochus buiten schuld.

De Dichter lette dan wel op de waarheid der Historie, 't gemeen gevoelen en de waarschynlykheid, en niet minder op de navolgende regels, te weeten, dat de Episosodia

Voor eerst wel over een komen met de natuur van het spel, 't welk of uit een waa-

[p. 110]

re Historie of Fabel of eige Versieringe bestaat. Zo is het zeer aanstootelyk, dat men om den een of ander van de Vertooners iets te laaten weeten of te doen doen, invoert Geesten der Verstorvenen, Engelen enz. 't welk in de Historie niet gemeld wordt; welke fout by veel voornaame Schryvers te vinden is. Zo en zoude ook niet passen, dat men Goden en Godinnen of diergelyke persoonazien inbragt, om een waare of verdichte Historie uit te voeren, ten zy de oude Schryvers en het gemeen gevoelen dezelve ondersteunen; want zy zouden geen overeenkomst hebben met de voornaaroste Actie.

Ten tweeden, dat de Kpisodia allen op één einde uitloopen, en malkander niet tegenstrydig zyn, om 't wit van den Dichter te bereiken.

Ten derden, dat zy op dat wit en einde sterk en niet flaauwelyk dryven, wordt derhalven vereischt, dat 'er niet te weinig zyn, of eenigen, die tot de zaak gansch niet dienen, of zonder welken het einde nochtans zeer

[p. 111]

wel ce bereikeo was, 't welk een overtollig-heid zoude zyn, en zomtyds wel een dubbele Actie in wikkelen.

Ten Vierden, niet ver gehaald of gezocht, maar schynende als van zelve uit de Historie voor te komen, en natuurlyk.

Ten vyfden, dat ze altemaal aan de voornaamste Geschiedenis, of de een aan den ander vast gehecht zyn, en uit malkander volgen. De Zaamenknooping geschiedt, of door noodzaakelykheid, zoo ze waarschynlyk zyn. In de Batavische Gebroeders^(c) verzoeken Heldewyn en de Vrouwen hulp aan Julius en Burgerhart, die het afflaan. I lier zyn twee waare of waarschynelyke daaden; maar de zaamenhechting is noodzaakelyk; want Julius en Burgerhart waaren by de Romeinsche Oversten verdacht, en zouden by de minste oorzaak vast gehouden en gestraft worden, en hadden daar en boven geen macht om hen te wederstaan enz. In den Cid wordt de twyfelmoedigheid en ongeruftheid van Don Ro-

(c) Treurspel van J, Van Vondsl.

[p. 112]

drigo noodzaakelyk voortgebragt door den hoon, dien Don Diego van Den Graaf Van Gormas, door een kinbakslag te ontfangen, hadt verkreegen: want straffende Don Gormas heeft by den haat van Chimene, en, dat achter laatende, de fchande van zynen Vader onteerd te zien te verwachten.