Album Willem Pée

De jubilaris aangeboden bij zijn zeventigste verjaardag

[p. 19]

Brief aan Willem Pée
door Bert Decorte

Driekoningenavond 1973

Beste Willem,

Eens te meer ben ik wat vlug van stapel gelopen met mijn belofte om tegen 15 december een bijdrage te leveren voor je liber. Je kent me; ik kan moeilijk neen zeggen; desnoods zou ik er in toestemmen mij in te spannen om een kind de borst te geven of als een oude snol vermomd achter een venster te gaan zitten. Er is - je zal dat al wel vaak gemerkt hebben - iets echt contradictorisch in mij: al wat naar plicht zweemt hangt me de keel uit en toch kan ik bezwaarlijk zeggen: ik geef er de brui aan, ik doe niet mee. Bovendien ben ik altijd bereid om iets uit te stellen tot op het laatste nippertje en soms zelfs langer, met het gevolg dat ik het dan niet langer hoef uit te stellen. Iets moois heeft dat ook wel, want voor zover dit verschuiven naar 't laatste moment met schrijven te maken heeft, ondervindt men pas in extremis het meeste plezier aan deze bezigheid, zoals dat ook met sommige andere het geval is. Al vaak heb ik getracht uit te pluizen welke voor mij de redenen kunnen zijn voor het verdagen van het uitvoeren van een voorgenomen taak en ik denk dat dit meestal te wijten is aan het feit dat ik mij moet concentreren op iets waarvan ik nauwelijks kan vermoeden wat het worden zal, want als het gaat om het realiseren van een welomschreven opdracht ben ik doorgaans in staat om dat systematisch en zonder me erg in te spannen naar behoren klaar te spelen.

Tot deze avond heb ik het dus kunnen uitstellen, maar nu kon ik heus niet langer, want Frits Vanacker heeft me geschreven dat 8 januari werkelijk de ultieme datum was voor 't binnenleveren van mijn kopij en 't zal misschien toch nog de negende worden eer hij mijn papieren ontvangt. Hoe dan ook, ik ga 't je rechtzinnig opbiechten dat het dank zij Driekoningen is dat plots een genster in de hennepvezels van mijn hersenen is geslagen en dat ik meteen wist dat ik onder de vorm van een brief op papier zou zetten wat jij voor mij betekent en naar buiten blijken zou geven van de onbaatzuchtige vriendschap die ons sedert vele jaren bindt.

[p. 20]

Ik had geen weet van je bestaan - tenzij vaag door Frans Closset, je collega te Luik - toen ik je voor de eerste maal heb ontmoet. Ik had wel kennis van het belangrijk en baanbrekend werk van je vader, Julius Pée, inzake het leven en de geschriften van Multatuli, maar van jou wist ik bitter weinig. Herman Teirlinck had mij, na een redactievergadering van het Nieuw Vlaams Tijdschrift geloof ik, meegenomen naar de Lievekenshoek aan de Kapellemarkt en daar trof ik jou en ook Julien Kuypers en Hector Goris voor de eerste maal aan. Nu ik dit schrijf word ik er aan herinnerd dat ik over Julien Kuypers ook nog een aantal bladzijden moet schrijven en ook over ons beider vriend Ernest Claes, maar hen kan ik helaas niet meer met een brief bedenken. Een kwarteeuw is over onze vriendschap al heengegaan en vele van onze vrienden kunnen we jammer genoeg niet meer ontmoeten; sommigen, en zelfs de besten onder hen, zouden overigens toch wel wat kaduk beginnen te worden indien zij nog onder de levenden vertoefden en dat is ook niet plezant.

Al vaak heb ik gedacht: dit en dat zou toch moeten gememoreerd blijven en 't is spijtig dat daar zo weinig van in huis komt, maar een gelegenheid als deze kan ik toch weer even te baat nemen om een paar feitjes aan te halen uit de geschiedenis van onze vrijdagse vriendenkring, men zou bijna kunnen zeggen een zustervereniging van Van Nu en Straks. In de eerste tijd dat wij omwille van president Teirlinck te Beersel bijeenkwamen, verscheen ik daar soms per fiets, want eenieders lot was toen nog niet aan dat van een auto gekoppeld. Op een avond troffen wij er Victor van Vriesland aan. Evenals Anton van Duinkerken, Rudolf Alexander Schroeder en nog een paar anderen, werd hij als buitenlands erelid bestempeld. Toen er al een aardig glas was gedronken bij de vermaarde gueuze-uitzetter Tist Potter, vernamen we uit inside-information van de toenmalige koster van Beersel dat ook in het café aan de overkant van de straat nog mirakuleuze gueuze, van vóór de oorlog op fles, te bekomen was. Victor en nog enkele anderen, waaronder jij, wegenontwerper Eugène Clerckx en ik, wilden de proef op de som en inderdaad, we mochten niet klagen. Desniettemin had Van Vriesland een klacht te uiten, niet tegen het Brabants brouwsel, maar wel tegen het Koninkrijk der Nederlanden dat, omwille van de deviezen, zijn bekende jenevermerken uitsluitend voor export reserveerde. Onze Noorderbroeders voerden in die tijd overigens grote propaganda over de radio voor massale margarinevreterij, want de uitvoer van hun boter moest de gulden doen stijgen. ‘Is het niet godslasterlijk, jammerde de latere voorzitter van de internationale

[p. 21]

P.E.N., dat het in Amsterdam onmogelijk is geworden een fles van die goeie ouwe Blankenheim te kopen!’. Toen Eugène dit hoorde zei hij kort: ‘Binnen de vijf minuten staat een fles van dat vocht hier op tafel!’. Hij liep buiten, klopte een paar huizen verder de winkelierlikeurhandelaar op, kocht een fles Blankenheim en kwam terug bij ons. De ouwe klare bracht mij een beetje van de wijs, zodat ik het geraadzaam achtte niet langs de middeleeuwse kasseitjes over Lot en Gaasbeek naar huis te fietsen maar liever via Brussel.

Merkwaardig was ook op een zaterdag-namiddag onze tocht naar Tilff aan de Ourthe, waar Maurice Roelants ons op snoek uit de plaatselijke rivier vergastte. Maurice wilde bewijzen - hij slaagde er trouwens in - dat men soorten en volgorde van dranken en spijzen op een menu derwijze kan schikken dat men, ten overvloede gegeten en gedronken hebbende, wel in een staat van euforie verkeert, maar hiervan helemaal geen last aan maag, lever of enig ander innerlijk orgaan gewaar wordt. Daarenboven wilde hij duidelijk maken (maar dat weet elke goede huisvrouw ook) dat een gerecht maar waard is wat de kok er van maken kan. Dit was dan op de snoek dat hij het had. Het is overigens ook zo met literatuur en kunst en met alles wat men verricht of verwezenlijkt.

En ik mag, nu ik toch herinneringen ophaal, die andere zaterdagnamiddag niet vergeten, waarop de reeds genoemde Eugène ons op een verrassing vergastte. Eugène was een verwoed jager en meestal inviteerde hij ons op hazepeper in een lemen jachthuisje tussen Sint-Pietersleeuw en Breedhout, het gebied waar hij zijn Nemroderijen botvierde. Die namiddag echter zouden we te gast zijn in een gentilhommière in dezelfde streek en de adellijke dame die ons aan tafel vroeg zou de minnares van onze grote jager geweest zijn. In feite was heel de zaak een mystificatie, misschien wel door Teirlinck bedacht. Jij Willem, weet best tot wat de president allemaal in staat was en je weet misschien ook nog hoe het geval Yvonne de Galais, zoals we de grap een hele tijd hebben genoemd, in mekaar stak. Ik meen me te herinneren dat Eugène Clerckx en Teirlinck hadden verkregen dat de bewoners van de gentilhommière een paar vertrekken te onzer beschikking hadden gesteld en de adellijke dame, die ons een tijdje gezelschap kwam houden, was niemand anders dan de zeer bevallige waardin uit een Brussels café, die tot de goede bekenden van Eugène behoorde. Wie in Brabant kende hij trouwens niet?

Nog heel wat vrolijke zaken, Willem, zou ik kunnen oprakelen, maar jij kent er wellicht nog meer dan ik, doch ik ben hiermee begonnen

[p. 22]

omdat ik graag eerst de lollige dingen zeg en pas daarna de serieuze, want als men met de ernst begint schiet het plezier er meer dan eens over en er valt al zo weinig vreugde te vergaren. Maar dat vindt ik juist zo goed aan jou, dat je de waardevolle dingen die je in je vrienden ontdekt weet te appreciëren en er steeds voor wil getuigen. We moeten maar Teirlinck nemen. Jij hebt ingezien van welk ongewoon formaat die man was en je hebt dan ook sedert jaren je beste krachten gewijd aan de publicatie van zijn verzameld werk en niets ongemoeid gelaten bij het naspeuren van kleine details. Zo bv. in het verhaaltje over Marceline Desbordes-Valmore die Brussel bezoekt, waarin Teirlinck een arcadisch rijmpje dat hij zich uit zijn schoolbloemlezing beweert te herinneren, aan de dichteres van Les Roses de Saadi toeschrijft. Toen bij nader onderzoek het versje volkomen onvindbaar bleek te zijn in de verzamelde gedichten van Marceline, schreef je mij of ik niet wist van wie het kon zijn, maar al wat ik antwoorden kon was dat ik dacht het te moeten toeschrijven aan een maker of maakster van pastorale dichtjes uit vroeger tijd dan de 19de eeuw. Maar toen ben jij, zoals je hebt geschreven in het septembernummer van het tijdschrift van de Stad Antwerpen, gaan uitpluizen welke chrestomathie Teirlinck in zijn schoolknapentijd wel kon gebruikt hebben in de klas. Met zekerheid heb je dit niet kunnen vaststellen, maar in elk geval heb je de hand kunnen leggen op een bloemlezing voor school en gezin, in Teirlincks jeugdjaren veelal gebruikt in de athenea en waarin het rijmpje in kwestie voorkomt, geschreven niet door M. Desbordes-Valmore, maar wel door een zekere Antoinette Deshouillères uit de zeventiende eeuw. Deze bijdrage van jou, Willem, heb ik evenals alle overdrukken of teksten van je die ik onder ogen krijg, dadelijk gelezen en er me, zoals altijd, over verheugd. Want of jij het hebt over taalkundige, dialectologische of literaire aangelegenheden, ik vind altijd achter alles wat je in druk geeft je eigen gezicht, je eigen stem en je eigen hart.

En dat is het wat ik in een mens het meest waardeer: dat hij in wat hij zegt en schrijft niet meer of niet minder wil schijnen dan hij is; dat hij zich toont zoals hij is en geen knollen voor citroenen verkoopt. Je dit te kunnen zeggen, Willem, was misschien al voldoende geweest om deze brief, die heel wat langer is uitgevallen dan mijn epistolaire mededelingen plegen te zijn, te rechtvaardigen. Je geleerde vrienden en collega's zullen je huldigen met kennis van zaken op het gebied van taalwetenschap en literatuurstudie, waar ik mij niet systematisch om bekommer, maar ik ben zeer blij dat zij mij de gelegenheid hebben gegeven je als vriend mijn menselijke genegenheid te

[p. 23]

laten blijken. En ik hoop dat ik niet de enige ben, buiten je vakgenoten, aan wie dit werd gevraagd, want ik ken er verschillende die dit minstens even toegewijd als ik zouden doen.

De Willems zijn talrijk, van die Madoc maecte tot Wilhelmus van Nassouwen, van Willem Kloos en Willem Paap tot Wilhelm Kostrovitsky, alias Guillaume Apollinaire, maar 't liefst heb ik een levende Willem en dat ben jij, Willem Pée, en ik hoop dat je dit nog lang mag blijven. Het is een wat eigenaardige brief geworden, waarin je dingen verneemt die je zelf ook weet of al op papier hebt gezet, maar aangezien hij bestemd is om gepubliceerd te worden heb ik er een en ander in verteld alsof ik over jou tegen een derde sprak. Er blijft me nog alleen over je hoogachtend en vriendschappelijk te groeten, maar ik mag ook niet vergeten je te vragen deze groeten ook over te maken aan je vrouw, die ik al kende, haar en haar zusters, toen ik van jouw bestaan nog niet afwist. Hoe, waar en wanneer, laat dat de literatuurvorsers maar eens uitzoeken en als ze 't hebben gevonden takteer ik op een fles oude Blankenheim. Steeds je,

Bert Decorte.