Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[11 Augustus 1803]

DONDERDAG den 11e AUGUSTUS, met het aanbreken van den dag ver-

[p. 195]

trokken wy weder en beklommen de gebergtens van Bokkeveld.⁷³¹ In de valey aan de andere zyde komende zagen wy de voet dier gebergtens meest met woonplaatsen en teellanden aangelegd.⁷³² De eerste welke wy aandeden was de veeplaats van de Veld Cornet T. Tiron⁷³³ die gezorgd had voor een nieuw span en toen met ons mede de togt van heden maakte. Des morgens ten tien uuren, kwamen wy aan de Laaken Valey,⁷³⁴ zynde de plaats van den burger Peeter Van der Merwe.⁷³⁵ Ik kogt van den zelven een excellente Spaansche hengst voor de prys van twee hondert Rykxdaalders. Wy bereykten een uur of later de plaats van de Veldcornet Tyron,⁷³⁶ daar wy eene halte hielden.

Men rade ons hier om in stede de Witsenberg overtetrekken liever door de Mosterthoek te ryden,⁷³⁷ aangezien de steilte dezer berg en de buitengemeene zwaarte onzer wagens; zoo dat wy besloten cours te zetten naar de plaats van Paul Hugo aan de voet van de Kloof, by de Mostert Hoek leggende, daar wy tegens den avond afstapte.⁷³⁸

731 Van Verlorenvallei deur ‘Die Venster’, verby Karoopoort, met die Lakenvallei na die teenswoordige Ceres, suid van Delareyberg langs.

732 Beboubare landerye.

733 Lees: Christiaan Gabriel Theron (Vgl. infra, voetn. 736). Die plase waaroor die oggend getrek is, was Rietvallei (nou WOR 8.27), Uitkomst (destyds van M. Bruwer, nou WOR 8.26), en Hottentotskraal (nou WOR 6.21). Laasgenoemde was vermoedelik die veeplaas van Theron. (Vgl. V.R.V. 11 (Lichtenstein), pp. 158-162.)

734 Die historiese ou leningsplaas De laaken valleij gel: in 't bockeveld, tans Lakenvallei WOR 8.30, in 1760 aan Pieter van der Merwe, Hendrikseun, op ordonnansie gegee (R.L.R. 42, p. 630). Die plaas lê op die skeiding van die Warm en Koue Bokkeveld (B.H.D. III, pp. 345-346). Van der Merwe het volgens sy opgaaf ook nog 5 ander plase op sy naam gehad (J. 348, opgaaf Tulbagh, 1805).

735 Petrus van der Merwe, veldkornet van die Bokkeveld (‘Pieter Lakenvlei’), ged. 19.7.1739, getr. op 6.5.1759 met Anna Sophia van Heerden en hertr. op 7.10.1775 met Elsje Lubbe (G.R. II, A-O, pp. 354-355). Vgl. oor hierdie patriargale figuur met sy gesin van vyftien kinders, Lichtenstein (V.R.V. 11, pp. 205-206). D.G. van Reenen teken (verbasend genoeg) op dat Van der Merwe tydens hul besoek nie tuis was nie. (Sien korreksie by V.R.V. 18, pp. 248 en 249, voetn. 298).

736 Christiaan Gabriel Theron, vk. van die Warm Bokkeveld, ged. 17.4.1774, getr. 19.10.1794 met Maria Magdalena Strauss en hertr. 13.3.1796 met Maria Magdalena van Heerden, wed. van Willem van Heerden (G.R. III, P-Z, p. 409).
Sy plaas was De Leeuwenfontein (tans WOR 6.16), 4 myl van Lakenvallei af, die ou Theronplaas met woonhuis uit 1770. (Mossop(a), p. 177 en B.R. 131, Reis van landdros H. van de Graaff, 1805, p. 799).

737 Daar moes gekies word tussen Jan Mostert se pad (by die huidige Michellspas) en die moeiliker oorgang, die Witsenbergpas van Agter-Witsenberg en die Koue Bokkeveld oor Schurfdeberg en Witsenberg na Roodezand, soos Lichtenstein dit nog gery het (V.R.V. 10, p. 164 e.v.). Dit is die pad voor 1780 deur Pieter Pienaar, reisgenoot van kol. R.J. Gordon, gemaak van die Cereskant na die sendingstasie Steinthal van vandag; sedert 1874 heeltemal in onbruik (Burman, pp. 127-131).

738 Paulus Hugo, Pieterseun, ged. 30.6.1764, getr. op 1.10.1786 met Rachel Johanna Pretorius, wed. van Pieter Willem van Heerden, hertr. op 29.11.1795 met Martha Barbara Liebenberg (G.R. I, A-J, pp. 355-356).
Van 1789 het hy o.a. die plaas 't Wolvehuys (nou WOR 6.6, met spoorweghaltes Schoonvlei en Bon Chretien) op sy naam gehad (R.L.R. 42). Daarnaas het hy De Tweefonteinen (nou WOR 6.10) gehad (J. 348, Opgaaf Tulbagh, 1805). Op Rietvallei, wat suid aan hierdie plase grens, is na 1849 die dorpie Ceres aangelê. Hugo se twee plase was albei aan die pad wat van Leeuwenfontein gekom het. Waarskynlik is naby die huidige Ceres oornag, maar nog op Wolvehuys wat driekwartier van die uitspanning onder Mostertshoek se pas was. (B.R. 131, p. 797).
Paul Hugo moet nie verwar word met veldkornet Pieter François Hugo (sy kleinneef), ged. 10.7.1768, wat op De Liefde gewoon het aan Roodezand, suid van die huidige Romansrivier-spoorwegstasie (Vgl. B.H.D. III, p. 144).