Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[8 Augustus 1803]

MAANDAG den 8e AUGUSTUS, weder voorwaards. Onze schoft van heden was zeer groot en de weg met veel klippen bezaayd.⁷¹⁸ Wy zagen een menigte struysen, dog er werden geene geschoten.

Het land is zeer kaal en dor; den gantsche dag kregen wy geen water te zien, voordat wy des avonds, zonder iets op teekenens waardig gezien te hebben, uitspanden op de plaats van Potgieter, de Drie Koppen⁷¹⁹ genaamd;

718 Dit was 'n dagskof van nege of tien ure (volgens Lichtenstein, V.R.V. 11, pp. 94-95) langs die bo-pad d.w.s. noord van Matjesfontein, Pietermeintjes en Konstapel verby op 'n afstand van 6 tot 8 myl.

719 Op die plaas Driekoppen (tans WOR 21.21), sowat 9 myl noord van Konstapel. Die Potgieter hier vermeld, is nie uitgeken nie. By sowel die amptelike joernaal as die Berlynse afskrif is die naam van die werklike bewoner blanko gelaat (G.M. IV, p. 207 en V.C. 109, Kaapse Argief). Van Reenen verklaar egter dat op 8 Augustus oorgestaan is ‘aan de Zwanepoel een plaats van Botha’. (V.R.V. 18, p. 248). Ongeveer dieselfde verwysing kom in die kladjoernaal van De Mist voor: ‘...aan de Rietfontein, behoorende aan Potgieter, doch bewoond door Zwanepoel’. (B.H.D. III, p. 181). Lichtenstein is meer uitvoerig: hy noem die plek ook Rietfontein en beskrywe die armsalige omstandighede, asook die ontmoeting met 'n ou Duitser, D. Hessler, 'n ‘kneg’ van Zwanepoel, en afkomstig uit Julich naby Keulen (V.R.V. 11, pp. 95-97). Teen 1813 was die plek onbewoond en vervalle (Theal, Records IX, p. 85).

[p. 193]

een armzalige hut en eenige vruchtboomen, was al het schoon van deze plaats.

Wy verkozen om onze tenten op de vlakte naby de fonteyn neder te slaan; men kan byna niet begrypen dat een menschelyk schepsel heeft kunnen in het hoofd krygen in zulks een woestyn te gaan woonen. Zeer vroeg in den morgen van