Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[13 Juli 1803]

WOENSDAG den 13e JULY, kwamen tegens negen uuren de wagens aan, welke uithoofde der groote duisternis en de vermoeidheid der ossen niet hadden kunnen volgen. De menschen hadden op het gebergte zeer door de nypende koude geleden, waar tegen de Hottentotten nog minder als de Colonisten bestand zyn. Een fraay meerkatje⁶⁰¹ dat wy onder de reeds verzamelde dieren mede voerden was er door gestorven.

Na een ontbyt genomen te hebben, wierd de reis voortgezet; het weder was veel slegter en kouder als den vorigen dag. Men toog over een andere plaats van Krieger,⁶⁰² waar de gebouwen schoon mede in dit saizoen onbewoond, minder slegt waren. De Renostherberg lings, en de Tafelberg rechts latende,⁶⁰³

601 Cynictis Penicillata Penicillata (G. Cuvier); geelmeerkat, rooimeerkat.

602 Johannes Jacob Kruger se plaas aan Oompiesspruit, De Vischgat geleegen agter de Rhenosterberg, op ordonnansie geneem 22.3.1787. Hy het ook ander plase op sy naam gehad, o.a. De Schietkraal (in die Sneeuberg) en sy woonplek en eintlike opstal De Doornhoek gel. agter de Sneeuwberg (tans Doornhoek SOM 5.19). Vgl. R.L.R. 78^a (s.v. J.J. Kruger); G.R. 14/17, p. 53 en Mossop(b), pp. 243-244. Sien aldaar beskrywing uit 1808 van Jachtpoort en Vischgat as ‘elevated and cold and fit only for cattle in summer.’

603 Dus net suidoos van die teenswoordige spoorwegstasie Dwarsvlei, tussen Renosterberg (7,217 vt.) en die losstaande Tafelberg (5,435 vt.) aan die oostekant.

[p. 163]

brachten wy het tot aan een veeplaats van Piet Venter.⁶⁰⁴ Des zelfs broeder, de Veld Cornet,⁶⁰⁵ ons vergezellende, brak het woonhuis open; de wagens volgden ons kort, en wy vonden er ons, in onze tegenswoordige denkbeelden, byzonder goed.

Wy hadden weder oorzaak, zoo als op deze togt zoo menigmalen de aanmerking te maken, hoe moeilyk zekere classe van menschen goede behandeling dragen. De Gouverneur gebiedt en verzoekt alomme de Hottentotten wel te behandelen, en om mede het voorbeeld te geven, hebben die zyn Edele vergezellen merkelyk meerder gage als de beste bedienden in Europa, daar te boven goede en ruime kleding en voeding. Des niettemin kunnen zy niet laten de spyze voor onze tafel bestemd, en die niet bovenmatig is, weg te nemen en op te eeten, en dikwerf is het alles wat te bekomen is. Evenwel is het goed optemerken dat de meeste dezer Hottentotten Bastarden zyn, welke onder de Engelschen soldaat waren, en veel van de goede hoedanighede der Hottentotten verloren, en gebreken der Christenen hebben aangenomen. Dit moet eenigzints gecompenseerd worden, door iets meerder kragten en vatbaarheid, als de gewoone onverbasterde Hottentotten hebben.

In den avond kwam de eigenaar van de plaats, des Gouverneurs komst vernomen hebbende, syn Edele bezoeken en naderde met de gewoone eerbeweizing met het doen van geweerschoten.

604 Petrus Venter (Jan Hendrikseun), ged. 6.12.1745, getr. op 8.3.1767 met Anna Elisabeth Coetzer en hertr. op 6.11.1768 met Johanna Francina Kruger (ged. 3.10.1751), suster van die reedsgenoemde Johannes Jacob Kruger (G.R. III, P-Z, p. 458 en II, A-O, p. 178). Na alle waarskynlikheid was die plaas wat hier vermeld word De Schoonbeeksfontein gel. agter de Rhenosterberg (ook as ‘Schaumbeeksfontein’ geskryf), geleë ongeveer 20 myl suid van die huidige Middelburg. Venter se woonplek was De Groote Valey gel.: aan de Kleine Brakke Rivier agter de Rhenosterberg; vermoedelik die huidige Groote Valley GR 7.59 aan Van Wyks- en Kleinbrakrivier waar die poskantoor McKinnons Post is. (Sien V.R.V. 18 (Van Reenen) p. 228, voetn. 251; G.R. 14/26, Lys van agterstallige rekognisie 1802, en R.L.R. 78, p. 148).

605 Jacob Venter, ged. 28.2.1768, getr. 14.12.1785 met Martha Brechje Venter en hertr. op 27.9.1795 met Anna Catharina Myburgh. Hy was die tweede jongste uit 'n gesin van elf van wie die reedsgenoemde Petrus Venter die oudste was. (G.R. III, P-Z, pp. 458-460). Vgl. die anonieme memorandum van 1803 oor hom: ‘Jacob Venter, wagtmeester van de Rhenoster Bergh, een zeer goed man.’ (G.M. IV, p. 215). Oor sy aandeel aan die oorlog van 1799-1802, sy rapporte in G.R. 12/1, pp. 252-254.