Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[23 Mei 1803]

MAANDAG den 23e MEY; tegens omtrent tien uuren kwam er een boodschap dat den Kaffer Kapitein Tholy op weg was, om naar het leger te komen. Kort daarna verscheen hy, by zich hebbende een ander Kapitein t' Chadhow genaamd,³⁴⁶ en een twintigtal Kaffers. De Gouverneur deed hem eenige vragen betrekkelyk de aankomst der andere Kapiteins en hy verzekerde, dat zy spoedig stonden te komen; zyn Edele zeide hem, dat zodra deeze alle aanwezig zoude zyn, hy dan over de zaken zoude spreken, zoo dat den Kapitein Tholy zyne komst bloot als een bezoek uit nieuwsgierigheid wierd aangemerkt: men wees een verblyf aan onze zwarte gasten en deeden een koey slagten dat hun zeer scheen te behagen; zy bekwamen ook tabakpypen en brandewyn, daar zy niet minder gretig in toetasten.

346 Waarskynlik Tsjatsjoe (Tzatzo, Tchachoo, Tzatsoe, Chachou) wat los van Slambie se familie gestaan het (soos Konga self). Hy was moontlik 'n Gonakwa en die meeste van sy mense ook. Hy het gelyk na 'n Hottentot en ook Hottentotvroue gehad. (Theal, Records VII, p. 38).

[p. 88]

Tholy verlangde zeer om geschenken te ontvangen, en op het antwoord dat zulks zoude geschieden zoo dra de onderhandelingen met alle te zamen zouden zyn afgelopen, vroeg hy om ze dan maar eens te mogen zien.

Men oordeelde zulks echter niet nodig. Tholy is een man van eene groote statuur, grof, welgemaakt, een plat phisionomie; men kon aan zyn kleding geen ander onderscheid zien, dan dat hy een kross van tygervel om had.

Tegens den na de middag vertrokken zy weder naar eene naby gelegene kraal van t'Congo, welke zy beloofden dat s'anderen daags vast zoude mede komen.

In den voormiddag hield de Gouverneur een gesprek met de Commissie ter vredes onderhandelingen en alle de burger Commandanten, waar onder thans ook Rensburgh en Strydom³⁴⁷ beiden uit Graaf Reinet; aan deze twee laatsten werd in het byzonder de Instructie voor de Vrede voorgelezen en in 't generaal den uitleg van eenige Articulen daar in, door den Generaal gedaan.³⁴⁸

Na den eeten deed den Generaal met de meeste officieren van het gezelschap een rid te paard en bezogt de kraal van den hottentotschen Kapitein Claas Stuurman. Zyn Edele onderrichte zich by deze na het een en ander en byzonder na de oorzaak van zyne opstand; de aanleidingen hier toe waren volgens zyn zeggen grove mishandelingen; hy noemde eenige burgers die voornamentlyk tot de gantsche twist tydens de Engelschen zoude hebben mede gewerkt, en juist deeze burgers zyn op honderd zestig uuren afstands van hier reeds in dit slechte daglicht by den Gouverneur bekend geweest.³⁴⁹

Het kwam ons voor dat wanneer deze Stuurman meerder taalkunde bezat om zich te doen begrypen, zyne vertellingen misschien veellicht zoude verspreiden, in zaken die nu niet te voorschyn zullen komen.

s'Avonds werd de Gouverneur kennis gegeven dat iemand der burgers zoude gehoord hebben, dat de broeder van Claas Stuurman, in het voorby gaan uit het camp gezegd had: hy zyn broeder en de andere Kapiteinen zoude waarschuwen, dat alles hier maar geschiede om hun te bedriegen en zy dus hunne voeten niet meer in ons camp moesten zetten.

De Generaal liet dadelyk Claas Stuurman en zyn broeder³⁵⁰ ontbieden en liet by der zelve komst deze zaak onderzoeken, in het byzyn van den burger die dit gehoord zegde te hebben. De Hottentot ontkende volstrekt het gezegde, zoo dat men niet regt iets anders kon ter kennis bekomen dan dat het een

347 Die kmdt. Johannes Strijdom, Hendrikseun, van Bruintjeshoogte, ged. 22.4.1753 en hertr. op 13.3.1803 met Dorothea Regina Nel, wed. van Pieter Labuschagne (G.R. III, P-Z, p. 366). Vgl. oor hom, infra voetn. 410.

348 Die 33 artikels deur Janssens op 16 Mei opgestel (supra voetn. 309 en 310) en waarvan Van Rensburg en Strijdom nog nie kennis kon neem nie omdat hulle pas by die geselskap aangesluit het.

349 Vgl. oor Klaas Stuurman se verweer, sy mededelings aan D.G. van Reenen op 12 Mei (V.R.V. 18, pp. 82-86). Die verwysing na burgers wat by Janssens in ‘slechte dagligt’ gestaan het, het stellig betrekking op die anonieme memo. wat hom voor sy vertrek in Kaapstad (deur Maynier?) ter hand gestel is (G.M. IV, pp. 210-215).

350 Bootsman Stuurman?

[p. 89]

particuliere ontevredenheid van deze Hottentot was, om dat een Christen tegen de hottentotsche meiden sterk gevloekt had: wy zonden Stuurman weg, met heusche vermaningen geene nieuwe ongeregeldheden te beginnen.