Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[18 Mei 1803]

WOENSDAG den 18e MEY. Des morgens³¹⁹ kwamen de Commandanten der burgers zyn Edele een bezoek geven, by welke gelegenheid hun de instructie tot de vrede onderhandelingen werd voorgelezen; welke hun scheenen, en zeiden zeer te behagen.³²⁰

Heden keerde de burgers Stolts, Vogel etc. die by de Kaffer Kapiteins t' Conga,³²¹ T' Sambee, Jalouza en Thöly³²² zeer wel ontfangen waren. Ieder dezer opperhoofden had een vette oss doen slachten om zyne Christen gasten te onthalen. Te vergeefsch werde de zich noemende Hottentotsche Capiteinen Bouvezak en Trompetter³²³ gezogt. De opperhoofden der Kaffers beloofde echter dat zy vyf dagen daarna, zynde den 21e dezer, benevens de Kaffer

319 Dié môre is deur Janssens eers 'n brief geskryf aan T.I. Ferreira (blykbaar ten antwoord op lg. se verweer in die ingelewerde stukke van 13 en 14.5.1803) waarin verwys word na sy ‘Godschreiende tyrannique mishandelingen’ teenoor die oorspronklike inwoners gepleeg en die kwade gevolge daarvan (B.R. 93, p. 75 en G.M. IV, p. 141).

320 In sy aanvullende verslag aan De Mist oor die onderhandelinge (B.H.D. III, p. 232) stel Janssens die rol van die kommandante anders, nl. dat hy hulle dieselfde instruksie gegee het as vir Van Reenen, Paravicini en Alberti om te sien ‘of enkeld Colonisten hierin meer zoude slagen’.

321 Konga (Congo, Cungwa) hoof van die Gunukwebestam (gedeeltelik van Gonakwabloed) wat naby die kus gewoon het in die huidige distrik Alexandria. Konga was nie van koninklike bloed nie en daar is dus deur die ander kapteins enigsins op hom neergesien. Hy was die seun van Sakka wat Palo, grootopperhoof van die Kôsa, se vee opgepas het en so kaptein geword het. Hy het met Slambie en die Suurveldkapteins in 1799 gemene saak gemaak in die oorlog, maar teen 1802 vrede gesoek. Teen 1806 het hy grond beset aan Van Stadensrivier.
In die oorlog van 1811-1812 is hy op 3.1.1812 in 'n skermutseling in die Addobos gedood. (Vgl. oor hom Cory, I, pp. 40-42, 104, 178, 228, 243-244 en Marais, pp. 6, 15-17, 49, 97-98 voetn., 104-108, 124, 132, 138, 143.

322 Tholie (Tuli, Tolie) was 'n seun van Langa, die jongste seun van grootopperhoof Palo. (Theal, Records VII, p. 38). Hy was al in die oorlog van 1793 betrokke toe hy plase in die Suurveld afgebrand het. (Van der Merwe(c), pp. 6, 49 e.v. en Marais, pp. 48, 63, 96 en 153).

323 Hans Trompetter, wat saam met Boesak en Stuurman in 1799 hul lot ingewerp het by Slambie se volk teen die blankes. Hy word een van Van der Kemp se ‘bekeerlinge’ op Bethelsdorp maar sluit hom later weer by Slambie aan. In Sept. 1809 is hy weens diefstal gevange geneem en na Kaapstad gebring (Cory, I, p. 193).

[p. 80]

Capitein Se. Habanna,³²⁴ aan den Zondags Rivier zouden komen en hun best doen Bouvezak en Trompetter te vinden en mede te brengen. Zy verzogten dat de Gouverneur zig mede derwaards wilde begeven, als durvende zy niet wel wagen tot in de Algoa Baay te koomen. Zy wisten dat het land weder aan de oude heer Compagnie was terug gekeerd.

Zy verkeeren in de meening dat de Oostindische Compagnie een persoon en de koning van de volkplanting is, en zegde zeer verbleydt te zyn dat de Witte zeemenschen (Engelschen) het Land weder aan de Capitein Compagnie hadden terug gegeven, maar dat Compagnie tog zeer oud moest zyn geworden, daar haar voorouders hem al gekend hadden; zy gaven voor, oprecht naar vrede te verlangen, daar zy in on-min met den Kaffer Koning Gaicka zyn, en deze hen dikwerf vee ontroofde; dat zy gehoord hedden dat Gaicka de burger Hendrik Janssen van Rensburgh³²⁵ had laten verzoeken om gezamentlyk de Kaffers die zig aan deze zyde de Groot Visch Rivier bevinden aan te vallen. Weinige oogenblikken na de aankomst van Stols kwam de door hem aangekondigde bootschapper van 't Conga in gezelschap van Bootsman Stuurman,³²⁶ broeder van de hottentotsche Capitein Stuurman, ook aan de Baay, welke de zelfde boodschap als de burgers kwam doen. Men verzorgde hen van kost, en voor al van brandewyn daar zy sterke liefhebbers van zyn.

324 Habana was 'n neef van Slambie wat enkele jare ná hierdie besoek van Janssens met sy mense tot by die huidige Prins Albert aan die Gamka opgetrek het en 'n rowerbestaan gevoer het voor hy na sy kraal suid van die Rietberg teruggekeer het waar hy tydens die oorlog van 1812 was toe hy oor die Visrivier gejaag is. (Cory, I, pp. 172, 178, 241, 245, 301, 305, 310, 318, 320, 396.

325 Die kmdt. Hendrik Janse van Rensburg, Nicolaasseun, wat ná die ‘Derde Opstand’ in Graaff-Reinet in 1801 uitgewyk het (supra voetn. 66) en pas deur Janssens genooi was om hom weer binne die volksplanting te vestig. Oor sy aankoms by die goewerneur, infra voetn. 335.

326 Daar was dus drie Stuurman-broers: Klaas, David en Bootsman. Oor laasgenoemde is niks verder bekend nie.