Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[18 April 1803]

MAANDAG den 18e APRIL¹³¹ werd besteed om een tour door het Outiniqua Land te doen, tot welk einde de posthouder versche rydpaarden had in gereedheid gehouden; wy doorreden eene zeer grasryke uytgestrekte vlakte welke ongetwyffeld uitermaten vrugtbaar zoude wezen indien men het overvloedige water van de Witfontein, Hartebeekrivier,¹³² en Macassar Kraal,¹³³ welke zig alle in de Quayang ontlasten, door de vlakte leyde; de hooge gebergtens welke

131 Lees: Dinsdag, 19 April (G.M. IV, 114).

132 G.M. IV, p. 114: Hartebeestrivier. Dit was waarskynlik die ou naam vir die Kamfersdrifrivier, die westelike grens van die latere dorpsmeent van George. (Vgl. Vernon S. Forbes. art. ‘Sparrman's Travels’, S.A. Geographical Journal Apr. 1945, pp. 39-64).

133 G.M. IV, p. 114: Madagascarkraal.

[p. 33]

deeze zeer ruimen oord omsluyten, voeren zomer en winter genoegsaam water af om alle vrees voor gebrek te verbannen. Wy bezochten de plaats van de weduwe Uwes¹³⁴ welke voor een der beste hoeven van dit district word gehouden, dog zedert het afsterven van de Leenheer schynd deeze plaats in eene minder bloeyende staat te zyn; van hier keerde wy ons na de gouvernements bosschen; de menigte hooge struyken en doornen noodzaakte ons de paarden op de vlakte te laten en te voet in de zelve doortedringen. Wy vonden Extra fraye stinkhout,¹³⁵ geelhout,¹³⁶ yzerhout¹³⁷ en andere vreemde boomen, alle zeer tot kastemakerswerk¹³⁸ geschikt; jammer is het dat deeze uitgestrekte bosschen niet beeter kunnen onderhouden worden dog der zelver legging in de steile kloven der gebergtens maakt zulks moeylyk en veroorzaakt dat veel jong hout in desselvs wasdom belet en ondergehouden word; deeze oord is rykelyk van klein wild voorzien, ook schoten wy eenige korhoenders, een wilde kalkoen en drie boschbokken,¹³⁹ met welke buit de terugtocht maar de post werd aangenomen. Thuis komende werd een courier met een brief naar de Plettenbergsbaay gezonden om de Heer Meeding,¹⁴⁰ posthouder aldaar, van onze op handen zynde komst te waarschuwen, en te verzoeken om by tyds paarden in gereedheid te willen doen houden om de merkwaardigheden van de baay te gaan bezigtigen.

Wy hadden heden wederom gelegenheid¹⁴¹ om te beoordeelen tot welke ongeregeldheid en eigendunkelyke kwaadaartigheden de jongstgeledene staat van heerscheloosheid der buiten-districten strafloos gelegenheid heeft gegeven; zie hier een staaltje:

‘Zeekere Colonist Klaas Rademeyer genaamd had met een bastard Hottentot een koop aangegaan, waar by deeze laatste zig verbond om tegens een loon van vier ryksdaalders vyftien balken te zullen zagen; deeze arbeid omtrent

134 Maria Magadalena Claassen (ged. 27.9.1744), weduwee van Dirk Uwens (oorl. 1803), 'n Duitser uit Xanten ‘in 't Cleefsche’ met wie sy op 7.4.1760 getroud is (Hoge (a), p. 333; G.R. I, A-J, p. 150; G.R. III, P-Z, p. 450 en M.O.O.C. 7/48 fol. 27). Dirk Uwens (Iwes, Uwes, Ubes) het op 29.3.1777 die plaas Modderrivier aan de Keerom in 't Outeniqualand op sy naam gekry wat eers aan Pieter Terblanche behoort het (R.L.R. 25, p. 129). Op die noordelike deel van Modderrivier (tans GEO. 1.47) is later die dorp Blanco aangelê.

135 Laurus bullata.

136 Bome van die geslag Podocarpus (fam. Podocarpaceae). Die soort in Outenikwaland: Podocarpus falcatus.

137 Olea capensis.

138 Skrynwerk. Een van die onbekende vroeë geskrifte oor inheemse houtsoorte is die joernaal van James Callander in die Kaapse Argief, B.O. 92, Private Diary of James Callander (13.12.1798-1800) met agterin 'n kort verhandeling oor die Kaapse houtsoorte. (Description of Timber in the Woods Between Mossell Bay and Point Formosa which is the S^o E Point of Plettenberg's Bay’.

139 Tragelaphus Scriptus (fam. Bovidae).

140 Infra, voetn. 170.

141 ‘De generaal nam deeze dag eenige verklaaringen van klagende Hottentotten over mishandelingen, welke hen door de opgezeetenen van dit district zoude zijn aangedaan’. (G.M. IV, p. 115).

[p. 34]

geindigd hebbende, gebeurd het dat eenige stropende Caffers deeze Hottentot opligten en hem beneven een zyner broeders gevangelyk na de bosschen voeren; de volgende dag heeft de Hottentot het geluk te ontsnappen en begeeft zig naar de plaats van Jan van Royen aan welke hy juist zyn geval stond te verhalen toen Klaas Rademeyer ook aldaar kwam aanryden en op circa twintig schreden genadert zynde zyn jagtgeweer op de Hottentot aanlegd met oogmerk den zelve nederteschieten; J. van Royen zulks bemerkende roept aan deeze moordenaar toe: Klaas schiet niet, dog dit belette niet dat de ongelukkige Hottentot een doodelyke kogel in de borst ontving en wel onder voorwendsel dat het een stroper was, dog waarschynlyk om dat dit monster zig vry zag om de gecontracteerde vier ryksdaalders te betalen.’

Men doet byna geen stap in deeze oord of de kreet van mishandelingen klinkt in de ooren, misschien (en wenschelyk ware het) zyn alle de klachten niet zoo gegrond, daarom stelde de Gouverneur die welke by ons gekomen zyn in handen van den Landrost Faure te Zwellendam¹⁴² met de ernstige aanbeveling deeze misdaden (waar van de eene niets minder dan een voorbedagtelyke schandelyke moord is) in de grond met nauwkeurigheid te onderzoeken, zonder te gedogen dat de minste oogluyking plaats neeme, maar integendeel aan de kragt der billyke wetten en het gestrengste recht worde overgegeven de zulke die zig met deeze gruweldaden hebben bezoedeld; weldra zoude eene geregulde maatschappye in een troep bandieten verwandelen¹⁴³ in wier midden niemand goed nog leven zekerheid heeft wanneer zulke ongehoorde wreedheden niet strengelyk wierden gestraft.

De Tyger verdelgd de Tyger niet, terwyl zogenaamde Christenen hunne natuurgenoten vervolgen en blymoedig verscheuren, en dit om dat deeze wreedaerds zig zottelyk verbeelden hoogere meer bevoorregte wezens te zyn dan de arme Hottentot welke op de grond zyner geboorte aan hem dienstbaar is; dog laat ik tot ons dagverhaal terug keeren om niet verder uyttewyden of de teugel te vieren aan het gevoel dat ieder redelyk mensch by het aanhooren van zulke gruwelen moet bezielen.

142 Nie teruggevind nie.

143 Lees: verander.