Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[17 April 1803]

ZONDAG den 17e APRIL,¹²⁵ verkoos de Generaal het sein tot den aftocht te geven, en na eenige handdrukjes en afscheidszoentjes verlieten wy deeze vrolyke jeugd, onze weg naar het Outiniqua Land neemende;¹²⁶ wy reeden door eene nauwe diepe bergengte in de welke wy eene nypende koude gevoelde, waarschynelyk toeteschryven aan de strekking der kloof en de winden welke van de hooge rotsen afkaatsende, gedrongen worden zig hier eene doortocht te maken; wy waren verblyd toen wy na de Brakrivier gepasseerd te zyn, het

125 Lees: Maandag, 18 April (G.M. IV, p. 113).

126 Die ou pad was heelwat meer binnenslands as die huidige nasionale pad na Groot-Brakrivier en George. Die bedoeling was om die talryke diep riviermondings naby die kus te vermy, dus het die pad ongeveer 6 myl landwaarts en parallel met die kus geloop. Van Rheeboksfontein is waarskynlik oor Zandhoogte en oor Wolvedans na Groot-Brakrivier gereis (Vgl. Von Bouchenroeder, pp. 148-149).

[p. 32]

gebergte beklommen¹²⁷ en ons aan den ingang van het Outiniqua Land bevonden; weldra kwamen wy aan het beekje de Quayang¹²⁸ dat niets merkwaardigs zoude hebben, ware het niet dat desselvs bed uyt klipsteenen van eene byzondere groote was samengesteld. Sommige deezer steenen op welke het water zeederd eeuwen van eene tamelyke groote hoogte is nedergestort hebben daar door zulke aanmerkelyke uythollingen gekregen, dat dezelve het aanzien hebben van reservoirs welke in schoonheid de konst evenaaren.

Wy hadden hier het uitzigt over de Mosselbaay en de geheele strekking der Brakrivier welke by springvloeden zeer hoog buiten haare oevers zweld dog thans eene onbeduidende beek geleek; tegens den middag kwamen wy aan de gouvernements post¹²⁹ en werden aldaar door den posthouder¹³⁰ met de gewoone gulheid ontfangen.

127 Groot-Brakrivier se hoogte aan die oostekant, op die plaas Voorbrug. Daarvandaan oor Diepkloof, Buffelsdrift, Noetzekamma na die Gwayangrivier. Augusta de Mist beskrywe die weg van Mosselbaai na Outenikwaland as ‘een schier ongebaand pad... diepe kloven, woeste stroomen, puntige rotsen...’ (pp. 110-111).

128 Gwayang. Die plaas De Gwayang, aan die riviertjie met dieselfde Hottentotse naam, net ten weste van die teenswoordige dorp George, is in 1789 aangeteken vir Daniel Marais, Danielseun (R.L.R. 40, p. 171).

129 In 1778 is 'n ‘Hout Cappers-Post in 't Oute-Niqualand’ ingestel (Kaapsche Archiefstukken (1778), Kaapstad 1926, p. 113). Die sorg van die houtbosse in die Outenikwaland en vir die Kompanjie se ‘domeine’ aldaar het van 1786 berus by die poshouer in Plettenbergbaai (Vgl. Kaapse Plakkaatboek III, p. 192). Later is in Outenikwaland 'n poshouer, W.A. Ackermann, geplaas. (Verwysing in B.O. 50, p. 143, verstrek deur mnr. P. Craill, Kaapstad). Waar die pos was, is nie met sekerheid te sê nie, maar dit was na alle waarskynlikheid op die terrein waar in 1811 die drosdy gevestig is - die perseel van die bestaande Victoria-hotel op George.

130 Georg Sebastian Fend (gebore in Landau, Duitsland, 31.1.1751, oorl. te George, 14.8.1834) was van 1799 tot 1828 poshouer in Outenikwaland en die distrik George. Hy was soldaat en sersant in diens van die Kompanjie en eers poshouer op Sint Helenabaai. In 1799 word hy na Outenikwaland oorgeplaas. Hy trou op 8.2.1801 met Catharina van Dyk (1754-1825) weduwee van die stamvader Franz Anton Gerber, oorl. 1793.
Vgl. Hoge (a) p. 95. Ook B.O. 50, p. 143; C.O. 2689, nr. 114; M.O.O.C. 6/3 sterfkennis nr. 300, 1834 (verwysings goedgunstiglik deur mnr. P. Craill van Kaapstad verstrek); M.O.O.C. 7/102 fol. 88-90. Fend se naam word dikwels verkeerd aangetref (Feud, Ferd, Fent) en hy was tot dusver haas onvermeld i.v.m. Outenikwaland.