Princeliicke deuiisen

[p. 7]

Den seer edelen Heeren, Mijnheer Theode van Marze, Ridder, Baroen; ende Vryheer van Marze, van Belleroche, Lassenaz, &c,
vvenscht Clavde Paradin veel ghelucks.

BEneffens de seer groote genoechte ende vermakelickheyt die den mensch wt de verscheydentheyt der Schilderijen pleeght te scheppen: soo isser noch een ander niet minder iae voornemelicker nutticheyt, die hem van de selve comt, niet weynich te achten: te weten dat hij door dese middel veel ghemackelijcker alle sijn sware ende bijnae onlijdelicke becommeringhen soo wel des lichaems als des geests, verdraghen ende overcomen mach. Ende dese nutticheyt is de ghene die onse edele oude voorvaders altijt in achtingh hebben ghehouden, insonderheydt de groote Coninghen, Princen ende Vorsten: die welcke hebbende tot allen tijden in heur hoochclimmende gheesten de schaeduwen, ende afghebeelde eygentschappen, oft Ideen des Deuchts, oock so veel ghedaen hebben, dat sy hen selven behelpende met het ghebruyck der Schilderijen, al was het sake dat alle dese voorschijnselen des Deuchts die sij in hun ghemoet gheschapen oft gevat hadden, seer vervlieghelick ende wonderlijcken haest verdwijnende waren; dies niet te min, de selve voorbeeldinghe, met dese Schilderijen so in hunnen sin gevesticht hebben, dat sij mitsdien de Deucht selve gedurichlijcken bekent, bemint, voor ooghen ghehadt, ende tot hunner groote tijtcortinghe, ende voldoeninghe in eeren ge-

[p. 8]

houden ende nae ghetracht hebben. De middel waer mede sij dese Deuchts-eygentheyt soo vast verstaen ende onderhouden hebben, is dese: te weten dat elck een van henlieden, nae de eyghen gheneghentheyt die hij in sijn begrip of sinnen hadde, sich selven begaf om te verzieren oft verdencken, ende daer naer te doen schilderen oft anders afbeelden, eenich dinc dat de selve Idee oft Deuchts-eyghentheyt beteeckenen, te voorschijn bringhen, gelijckenis geven of wtdrucken mocht: acht nemende t'zij op de ghedaente, t'zij op den eygen aert, t'zij op eenich ander besonder kenteecken daer die sake mede begaeft was. Sulcke schilderijen oft afbeeldingen aldus by haer erbonden zijnde, noemden sy hen Deviisen, hoe wel dat het gemeyn volck de selve door onwententheyt oft misverstant tot desen dage toe VVapens noemt, om dieswille dat de voorseyde Heeren dusdanige beelden in hun Wapenen plagen te doen schilderen, namelijck op hun Schilden, Targien, Rondassen oft Bokelaers: midts dat sy ghenoechte namen om te vercieren ende te vereeren tgene dat sij al heur hope ende wtterste toevlucht naest God op stelden: mits dat sy oock, te wijl sij inden crijg waren (met een inbeelding oft gevoelen dat sij in heur doot gingen) wenschten sulcken Deviisen, of Losen gedurich voor heur gesicht te hebben, ende over hun te draghen, als vastelijck voorgenomen hebbende, te leven ende te sterven in het aenschouwen van sulc een vermaensel ende warachtich gedenckteecken des Deuchts. Nemende dan dagelijcx meer ende meer voortgancx dese soo loflicke ende heerlicke sake, ende alom in ghebruyck comende, zijn daer allengheskens beneffens

[p. 9]

de voornoemde schilderijen eenighe VVoorden ende op de voorgenomen sake recht sluytende oft te pas comende corte Spreucken bij gevoecht geweest, dienende tot het verstant vande selfe afbeeldinghen, voor de geleerde oft wijse lieden. Welcke woorden, met de Devijsen oft voorseyde Schilderijen van de edel ende hoochgheboren menschen tot dese onse tijden toe vervolghens onderhouden zijn gheweest. Want men mach noch hedensdaechs merckelijcken genoech aenschouwen, soo wel inde trotse huysen ende costelicke timmeragien ende gebouwselen, als inde treffelicke Hoven, ende Paleysen der Coninghen, ende grootmachtighe Heeren oft Vorsten, die met dusdanige Devijsen ende Deuchtsbeelden heel verrijct ende alom verciert zijn, dat dese yverige ende vierige gedachtenis des Deuchts, aldaer noch geensints minder is, maer wel meerder, dan in voorleden tijden: soo veel te meer, als de sake ende het wtwijsen van dien veel merkelicker ende oochschijnelicker is. Ick dan, al dit voorseyde bevroeyende, als verwondert zijnde in de menichte ende tghebruyck van alle dusdanige Beelden, heb een weynich tijts willen overbringhen om een cleyn ghetal vande voorseyde Deviisen op te teeckenen ende in schrift te stellen: te weten sommige der selver die hier voortijts gebruyct oft als Wapens ghedraghen zijn gheweest van onse Voorvaders: ende sommige ander van machtighe Vorsten, Prelaten, ende groote Heeren van dese tijden: ende de voordere eensdeels gehaelt wt de Historien ende Gedenckenissen der vromer daden soo wel van de eene als van de andere. Met de welke elk een sich selven sal mogen behelpen om de Deucht, Eere,

[p. 10]

ende Vromicheyt te leeren erkennen ende beminnen min noch meer dan de Egyptenaers in voorleden tijden hun voornemen ende ghedachten plaghen wt te drucken door sekere teeckenen oft letteren die de Griecken Hieroglyphica noemden, al oft sij Heylige graveersels, oft wtgehouwen beelden wouden segghen. Daeren boven soo sal een ieder alhier insgelijx oock moghen sien ende lesen eenige cleyne Scholien, dat is Glosen, oft Bediedingen der selver Devisen, na het wtwijsen van het gene dat ick daer van hebbe connen gheramen, oft nae het verstant dat ick daer wt heb connen gevatten. Hierom Mijn Heere, nademael dat uwe seer edele Heerlicheyt ende wtgenomen geest altijt ende sonder ophouden vermakingh heeft in alle goede wetenschap (volgende den aengeboren eyghen aert van V. E. Voorvaders) ende sich verheugt in allerley dingen die sodanich zijn datmer de Deucht in mach aenschouwen, nae sporen oft leeren: Soo heb ick mij selven verstout om Vwe Edelheyt dit cleyn bundelken oft paxken van Tapijten te weten de voorseyde mijne Devisen, te bieden ende te schenken: Het welck anders nergens toe strecken en sal, dat voor pant ende vaste versekertheyt van het goet herte ende grooten lust, die ic heb, om Vwe Edelheyt ergens in dienstich te wesen: Verhoopende dat ghij in dit selve mijne Werck also grooten genoechte rapen sult, als ghij begeerich, ende wenschende zijt dat de Deucht allom geeert, in weerden gehouden ende verheven mach worden. In Beaujeu, desen 15 Ianuarius 1556.