De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 48]

belastingvoordelen, sociale onrust / bentahanan di belasting, inkietut sosial

Buitenlandse bedrijven die zich op de Nederlandse Antillen vestigen, profiteren van 10 jaar belastingvrijstelling. Tot wat dit kan leiden wordt aangetoond door de manipulaties van Texas Instruments. Dit Amerikaanse elektronikabedrijf had een vestiging op Curaçao, waarbij ongeveer 1500 vnl. vrouwelijke werknemers in dienst waren. Toen de periode van 10 jaar bijna verstreken was, werd het bedrijf naar Haïti verplaatst en de Antilliaanse arbeidsters stonden op straat. De omstandigheden, waaronder Texas Instruments de vrouwen had laten werken, waren bovendien ten hemel schreiend geweest: de lonen waren minimaal, de produktie werd opgeschroefd tot de hoogste van alle vestigingen van het koncern ter wereld, er mocht onderling niet gesproken worden, geregeld toiletbezoek was verboden, bij ziekte moest men met een aspirientje maar op de been zien te blijven. Er braken geregeld stakingen uit, waarbij de arbeidsters hun recht op organisatie in een vakbond (wat door de direktie verboden was) opeisten. Grote belastingvoordelen genieten ook de holdings, financierings-, en beleggingsmaatschappijen, waarvan er op Curaçao zo'n 4000 zijn. Tegenover de NA ƒ 40 miljoen, die dit zg. off-shore bedrijf de Antilliaanse staatskas jaarlijks oplevert, staat volgens deskundigen een bedrag van NA ƒ 800 miljoen aan winsten, die naar het buitenland verdwijnen.

[Papiamentu]

E kompanianan stranhero ku ta establesé nan mes na Antia, ta gosa di 10 aña di dispensashon di belasting. E konsekuenshanan ku esaki por trese kuné por wòrdu mustrá ku e manipulashonnan di Texas Instruments. E kompania elektrónika merikano aki tabatin un establesimento na Kòrsou, na unda mas o menos 1500 prinsipalmente empleadonan muhé tabata traha. Ora ku e 10 añanan a kasi pasa, nan a pone e kompania na Haiti i e empleadonan antiano a keda sin trabou. E sirkunstansianan bou di kua Texas Instruments a laga e muhénan traha tabata malísimo: e sueldonan tabata minimal, nan a hisa e produkshon di tal manera, ku e tabata esun di mas haltu di tur e establesimentonan na henter mundu, no tabata permiti pa e empleadanan papia ku otro, tabata prohibí pa bai W.C. regularmente, ora e empleadanan ta malu nan meste bebe un aspirin i sigui traha.

Regularmente tabatin welga, den kua e empleadanan a eksigí nan derecho di organisashon den un sindikato (loke tabata prohibí dor di e direktiva). Tambe e holdings i kompanianan di finansiamento i invershon ta gosa di gran bentahanan di belasting. Na Kòrsou tin mas o menos 4000.

Kuarenta mion florin antiano, e loke nan ta yama kompania off-shore ta paga pa aña na gobièrno. Ekspertonan a mustra ku un ganashi di 800 mion florin antiano ta disparsé den eksterior.

[p. 49]

Het gunstige investeringsklimaat, dat de Nederlandse Antillen aan het buitenlands bedrijfsleven bieden, hebben de bevolking niet van de werkloosheid en de sociale wantoestanden bevrijd. De helft van de bevolking verdient minder dan het minimumloon. Uitkeringen bij ziekte, werkloosheid en ouderdom ontbreken of zijn ontoereikend. De woonomstandigheden zijn slecht, veel huizen zijn zelfs niet voorzien van waterleiding, elektriciteit en riolering. Het onderwijs is in het Nederlands, dat voor het overgrote deel van de kinderen niet te volgen is, omdat thuis Papiaments (op de Benedenwindse eilanden) of Engels (op de Bovenwindse eilanden) gesproken wordt. De onvrede van de bevolking ontlaadde zich tijdens de massale opstand van '69 op Curaçao. Daaraan vooraf gingen stakingen van het hotelpersoneel en van de arbeiders bij de Mijn Maatschappij Curaçao. Deze had in 1912 de fosfaatwinning overgenomen. Eind 1968 trok de direktie plotseling de overwerkuitkering van de bedrijfschauffeurs in, waardoor hun loon met een kwart daalde. Toen de chauffeurs daarop in staking gingen, werden zij ontslagen. De bond eiste ongedaanmaking van de ontslagen en een prijskompensatie. Deze gerechtvaardigde eisen werden door de direktie beantwoord met dreiging tot sluiting en door de regering met afkondiging van een afkoelingsperiode van 30 dagen. Enkele maanden later barstte echter de bom. De bevolking was de uitzuiging zat.

[Papiamentu]

E posibilidatnan faborabel pa inverti, ku Antia ta ofrese e kompanianan stranhero, no a libra pueblo di desempleo i di e situashonnan sosial ku ta masha miserabel. Mitá di pueblo ta gana menos ku sueldo mínimo. Pago di malesa, desempleo i behes no ta eksistí òf ta insufisiente. E kasnan ta malu, hopi di nan asta no tin awa, elektrisidat i riol. Siñansa ta wòrdu duná na hulandes, esaki pa e mayoria parti di e muchanan ta un problema, pasobra na kas nan ta papia paiamento (Aruba, Boneiru i Kòrsou) òf ingles (Isla Riba).

Pueblo a demonstrá su malkontentu durante e rebelion masal di aña 1969 na Kòrsou. Promé ku esei tabatin welganan di e personal di hotèlnan i di e obreronan di Mijn Maatschappij Curaçao. E ultimo aki a tuma e eksplotashon di fosfat na aña 1912 ofer.

Na fin di aña 1968 e direktiva a anulá direpentemente e pago di overtaim di e shofùrnan di e kompania, dor di kua nan sueldo a baha un kuarto. Ora ku despues di esaki e shofùrnan a kuminsá welga, nan a kita nan fo'i trabou. E sindikato a eksigí anulashon di e retironan i un kompensashon di preis. E eksigensianan hustifiká aki a wòrdu kontestá dor di direktiva ku un amenasa di sera e kompania i dor di gobierno ku un ‘kooling-off period’ di 30 dia. E pueblo su stoma tabata yen di e eksplotashon i algun luna despues nan a demonstrá esaki.