De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 44]

het statuut, relatie overheid - bedrijfsleven / statüt i relashon entre gobièrno i industria

JONCKHEER

Na de 2de wereldoorlog barstte in een grote reeks van Derde Wereldlanden de strijd tegen de koloniale overheersing los. Vele volkeren, waaronder het Indonesische, verwierven daarbij de onafhankelijkheid. De Nederlandse regering zag zich in 1954 gedwongen voor de Antillen en Suriname een regeling te treffen: het ‘Statuut’, waarbij deze landen zelfbestuur kregen voorzover het binnenlandse zaken betrof, maar buitenlandse zaken en defensie bleven in Nederlandse handen. De ‘koninkrijksregering’, die gevormd werd, bestond uit alle Nederlandse ministers, één Antilliaanse en één Surinaamse (zg. ‘gevolmachtigde’) minister. De Antilliaanse en Surinaamse gouverneurs werden door de Koningin benoemd. De gouverneur kan als bevelhebber van het plaatselijke Nederlandse ordeleger, de grondrechten opschorten en de noodtoestand afkondigen. Het Statuut betekende dan ook geen wezenlijke verbetering voor de bevolking. De ekonomie wordt immers geheel beheerst door het buitenlands bedrijfsleven en er bestaan zeer nauwe verbindingen tussen overheid en bedrijfsleven. Toen dan ook in '69 een massale volksopstand op Curaçao uitbrak, gericht tegen Shell-Wescar, was de gevolmachtigde minister Jonckheer (tevens ex-premier) betrokken bij het zenden van Nederlandse mariniers. Van diezelfde familie Jonckheer was er één in de 2de wereldoorlog juridisch adviseur van de Shell.

[Papiamentu]

Despues di e di dos guera mundial a kuminsá na hopi pais di di Tres Mundo e lucha kontra dominashon kolonial. Hopi pueblo, entre otro Indonesia, a haña nan independensia. Na aña 1954 e gobièrno hulandes a haña su mes obligá pa bin ku un areglo pa Antia i Sürnam. Resultado tabata statüt, dor di kua e paisnan aki a haña outogobernashon pa loke ta konserní asuntonan interior. Pero asuntonan eksterior i defensa a keda den man di Hulanda. E ‘gobièrno pa reinado’ ku a wòrdu formá, tabata konsistí di tur e ministronan hulandes, ún ministro antiano i ún ministro (loke nan ta yama ministro plenipotensiario) sürnam. E ‘gouverneur’ di Antia i Sürnam a wòrdu nombrá dor di lareina. E ‘gouverneur’ por, komo komandante di e ehérsito hulandes lokal, anulá tur derechonan básiko i dikta situashon di emergensia. Di e manera ei statüt no tabata nifiká un mehorashon pa pueblo. E ekonomia ta wòrdu dominá por kompleto dor di industria stranhero i ta eksistí relashonnan masha pegá mes entre gobièrno i industria. Ora ku na aña 1969 pueblo di Kòrsou a lanta kontra Shell-Wescar, e ministro plenipotensiario Jonckheer (tambe èks promé ministro) tabata involví den e asunto di mandamento di marinirnan hulandes. Den di dos guera mundial un miembro di e mesun famia Jonckheer tabata konsehero hurídiko di Shell.

[p. 45]

BIESHEUVEL
UDINK

BAKKER

Van Nederlandse kant zijn er verbindingen van ex-premier Biesheuvel en ex-minister Udink met de OGEM, die de distributie van de elektriciteit op de Antillen in handen heeft. De OGEM betrekt elektriciteit van de Curaçaose waterfabriek Mundo Nobo, volgens een kontrakt van 1957 voor slechts 2 Antilliaanse cent per kWh. De OGEM verkoopt de elektriciteit echter voor 17,5 ct (cijfers van 1974) door aan de bevolking. Bij wie zijn rekening niet kan betalen wordt de elektriciteit afgesloten. Een grote verstrengeling van overheid en bedrijfsleven is ook te zien bij Smits Bouwbedrijf, dat van ex-vicepremier Bakker is. Deze was als zodanig belast met koloniale aangelegenheden. Het bedrijf werkt samen met ingenieursbureau Jonckheer, een broer van de Antilliaanse ex-premier. Smits Bouwbedrijf kreeg grote bedragen uit het Europees Ontwikkelingsfonds toegespeeld. Vele door deze firma gebouwde volkswoningen vertoonden ernstige gebreken: scheuren in de muren, kapotte deuren en daken. Een veertigtal huizen op Curaçao moest zelfs in allerijl ontruimd worden vanwege instortingsgevaar. Er werd een Nederlandse kontroleur aangesteld, die echter zelf in dienst had gestaan van Smits Bouwbedrijf. Op Aruba ging de opdracht voor de bouw van een ziekenhuis naar Smits Bouwbedrijf, hoewel een andere firma dit voor bijna NA ƒ 10 miljoen minder kon doen.

[Papiamentu]

Di e banda hulandes èks promé ministro Biesheuvel i èks ministro Udink tin relashonnan ku OGEM. E kompania aki ta distribuí elektrisidat na Antia. Na Kòrsou OGEM ta haña su elektrisidat di e kompania di awa na Mundo Nobo segun un kontrakt di aña 1957 pa solamente dos sèn antiano pa kada kWh. OGEM sinembargo ta bende e elektrisidat pa 17,5 sèn (sifra di 1974) ku pueblo. Si bo no por paga bo kuenta di koriente anto e kompania ta laga kòrta e koriente. Un otro liashon grandi entre gobièrno i industria nos por wak tambe na Smits Bouwbedrijf, ku ta di vice promé ministro Bakker. Komo tal Bakker tabata enkargá ku asuntonan kolonial. Smits Bouwbedrijf ta traha hunto ku ‘ingeniersbureau’ Jonckheer, un ruman hòmber di e èks promé ministro antiano. Smits Bouwbedrijf a haña hopi plaka di ‘Europees Ontwikkelingsfonds’. Hopi di e kasnan di gobièrno ku a wòrdu trahá dor di e firma aki tabatin defektonan grave, manera: sker den muraya, porta i dak kibrá. E hendenan di mas o menos kuarenta kas na Kòrsou mester a sali pa motibo di e peliger ku e kas por basha aden. Un kòntrolùr hulandes, ku tabata den servisio di Smits Bouwbedrijf, a wòrdu nombrá. Na Aruba Smits Bouwbedrijf a haña e kòntrakt pa konstruí un hòspital, siendo ku un otro firma por a hasi e mesun trabou aki pa kasi 10 mion florin mas barata.