De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 40]

de olie-industrie / industria petrolero

De opkomst van de olie-industrie bracht ingrijpende veranderingen voor de bevolking van de ‘Nederlandse’ Antillen. In Venezuela waren grote voorraden olie gevonden. Er was daar echter geen mogelijkheid om een haven te bouwen voor grote schepen. Deze mogelijkheid had Curaçao wel. Door de opening van het Panamakanaal lag het bovendien gunstig voor de levering van stookolie aan schepen. In 1916 werd de Curaçaose Petroleum Maatschappij (de latere Shell-Curaçao) opgericht voor het overladen, bunkeren en raffineren van olie uit Venezuela. Voor het vervoer van de ruwe olie naar Curaçao werd in 1917 de Curaçaose Scheepvaart Maatschappij (CSM) opgericht. Oorspronkelijk werd de olie in houten tankschepen versleept, maar al gauw werd de vloot gemoderniseerd en uitgebreid. Er kwam een haven voor de aflevering van benzine en één voor stookolie, er werden drijvende reparatiedokken gebouwd. De raffinaderij op Curaçao was in die jaren de grootste ter wereld. Voor de raffinage werd het grondwater opgepompt. Al vanaf 1925 ontstond hierdoor gebrek aan water. Voor de landbouwers waren de gevolgen verschrikkelijk. Het waterpeil daalde zó dat de grond verdroogde en de landbouw en veeteelt vernietigd werden. Zij die daarin een bestaan hadden gehad waren nu genoodzaakt dit op te geven en naar de stad te trekken om werk te zoeken bij de olie-industrie.

[Papiamentu]

Industria petrolero a trese hopi kambio radikal pa e poblashon di Antias Ulandes. Na Benesuela nan a deskubrí masha tantu petrolio. Aya sinembargo nan no tabatin e posibilidat pa konstruí un haf pa bapornan grandi. Na Kòrsou si tabata eksistí tal posibilidat. Dor di habrimentu di Panama-kanal Kòrsou tabata ademas bon situá pa entrega di petrolio kombustibel na e bapornan. Na aña 1916 a keda fundá ‘Curaçaose Petroleum Maatschappij’ (despues ela bira Shell-Curaçao) pa karga petrolio di un bapor pa otro, pa tènk bapor i pa rafiná petrolio fo'i Benesuela. Pa e transportashon di petrolio krudo pa Kòrsou nan a funda ‘de Curaçaose Scheepvaart Maatschappij’ (CSM) na aña 1917. Na kuminsamentu nan tabata transportá e petrolio den barku di palu, pronto despues nan a modernisánan i aumentá e kantidat. Nan a traha ún haf pa entrega di gasolin i un otro pa entrega di petrolio kombustibel. Tambe nan a traha dòknan ku ta drif pa drecha bapor. E rafinaderia na Kòrsou tabata den e añanan ei esun di mas grandi na mundo. Pa trabounan di rafinamento nan a pómp awa saka for di tera. Dor di esaki a surgi ya fo'i aña 1925 eskases di awa. E resultado pa e kunukeronan tabata teribel. E nivel di e awa di tera a baha asina tantu ku e tera a seka i agrikultura i kria di bestia a keda destruí. Esnan ku tabata biba di agrikultura i kriansa di bestia a hañanan mes obligá di laga e trabou ei para un banda i di bai buska un otro trabou den e industria petrolero.

[p. 41]

STAFWONING

ARBEIDERSWIJK

Ook van Bonaire, Aruba, de Bovenwindse eilanden, Venezuela en het zg. Brits West-Indië werden arbeiders aangetrokken. De verschillende volkeren werden tegen elkaar uitgespeeld, ze werden in verschillende woonwijken ondergebracht, arbeiders van het ene land kregen een betere baan dan die van het andere. Het loon werd te laat en vaak onvolledig uitbetaald. De veiligheidsvoorzieningen waren slecht. Bij dodelijke ongelukken waren er geen uitkeringen voor de nabestaanden. Terwijl de Nederlandse staf in luxe villawijken woonde, waarin tot in de zestiger jaren geen gekleurde na zonsondergang mocht binnenkomen, lagen de arbeiderswijken in de verpestende stank van de raffinaderij. Het drinkwater dat met lege tankschepen die uit Europa terugkwamen werd aangevoerd, smaakte naar olie. Deze slechte omstandigheden stuitten al gauw op verzet van de arbeiders. In 1924 staakten 400 Arubanen vanwege het slechte drinkwater en het slechte nachtverblijf. In 1928 was er een staking voor hoger loon onder de Venezolaanse arbeiders. De Venezolanen waren de eersten die zich organiseerden in een vakbond. De maatschappij breidde intussen voortdurend uit, de aanvoer van ruwe olie uit Venezuela nam met het jaar toe, de winsten vloeiden naar het buitenland. Maar in de krisisjaren kwamen de arbeiders, die het bedrijf groot hadden gemaakt, op straat te staan. In 1930 vielen de eerste 600 ontslagen. In 1931 werden 5000 arbeiders ontslagen. Daarna was er een stijging van arbeidsplaatsen i.v.m. de oorlogsindustrie. Massaontslagen zijn vanaf het begin schering en inslag geweest, zowel bij de Shell op Curaçao als bij de Exxon op Aruba, zoals we later zullen zien.

[Papiamentu]

Tambe fo'i Boneiru, Aruba, Isla Riba, Benesuela i ‘Brits West-Indië’ nan a buska obrero pa traha den rafinaderia. Nan a pusha e diferente poblashonnan kontra otro. Nan a hinka e obreronan den diferente bario.

Obreronan di un pais a haña mihó trabou ku esunnan di un otro pais. Nan a paga nan hopi lat i varios biaha e salario no tabata kompleto. E medidanan pa seguridat tabata malo. Ora sosodé un aksidente ku konsekuensianan mortal anto e famia di e fayesido no ta haña ningun pago. E hefenan makamba tabata biba den e barionan ku kasnan luhoso, na unda te den añanan sesenta ningun hende di koló mag drenta despues ku solo baha, siendo e barionan di obrero tabata situá den e holó stinki di e rafinaderia. E aw'i bebe, ku a wòrdu transportá ku e bapornan, bashí ku ta bin bèk fo'i Oropa, tabata smak petrolio. Pronto e obreronan a kuminsá protestá kontra e situashonnan mensioná. Na aña 1924 kuatershen arubiano a welga pa motibu ku e aw'i bebe i e lúgá ku nan ta keda anochi tabata malo. Na aña 1928 tabatin un welga bou di e obreronan benesolano pa un sueldo mas haltu. E benesolanonan tabata esunnan di promé ku a organisá nan mes den un sindikato. Mientrastanto e kompanio tabata bira mas grandi i e importashon di petrolio fo'i Benesuela kada aña tabata oumentá mas. E ganashinan tabata bai den eksterior. Pero den e añanan di krisis e obreronan, ku a hasi e kompania asina grandi, a wòrdu retirá fo'i trabou. Na aña 1930 nan a kita e promé 600 obreronan fo'i trabou. Na aña 1931 nan a kita 5000. Despues tabatin mas trabou en relashon ku e di dos guera mundial. Leiòf na kantidat tabata fo'i kuminsamento kaba na hopi, tantu na Shell na Kòrsou komo na Exxon (Lago) na Aruba, manera nos lo mira mas despues.

[p. 42]

Naast Curaçao kwam ook Aruba in de greep van de olie-industrie. In 1924 werd er een overlaadstation voor olie uit Venezuela gevestigd door de Lago Oil and Transport Company en in 1929 een raffinaderij. In 1932 kwam de Lago in handen van de Esso (nu Exxon). Het bedrijf haalde in de eerste 16 jaar van haar bestaan de grootste produktie ter wereld. Arbeiders van vele nationaliteiten kwamen er werken. De bevolking steeg snel. De woonvoorzieningen waren abominabel. De nederzetting St. Nicolaas naast de Lago groeide uit tot een stad met krottenwijken opgetrokken uit benzineblikken. De Noordamerikaanse staf daarentegen woonde in een omheinde en bewaakte bungalowwijk. Aan de westkant van Aruba was intussen nog een raffinaderij van de Shell verrezen, de ‘Arend’ of ‘Eagle’. In de 2de wereldoorlog, toen er grote vraag was naar vliegtuigbenzine, werden Curaçao en Aruba van grote strategische betekenis. Eén zestiende deel van de vliegtuigbenzine van de geallieerden werd op Aruba geraffineerd, de hele geallieerde oorlogsmacht in Noord-Afrika werd door Curaçao van olie voorzien. In 1942 kwam het Caribisch gebied onder toezicht van de V.S. Er kwamen Noordamerikaanse soldaten op Curaçao en Aruba. Op de vitale bedrijven werd verplichte arbeid ingevoerd, het was verboden ontslag te nemen.

[Papiamentu]

Na aña 1924 Lago Oil and Transport Compagny a establesé na Aruba un stashon pa pasa petrolio pa bapornan grandi. E petrolio a wòrdu transportá fo'i Benesuela. Na aña 1929 e mesun kompania a establesé un rafinaderia na Aruba. Na aña 1932 Lago a bira propiedat di Esso (awó e yama Exxon). Den e promé 16 añanan di su eksistensia Lago tabatin e produkshon mas haltu na mundu. Oberonan di hopi diferente nashonalidat a bai traha na Aruba. E kantidat di habitantenan a subi lihé. E kasnan tabata miserabel. Sanikolas a bira un stat ku yen di kas traha di bleki kerosin bashí. E hefenan merikano si tabata biba den un bario di bùngalo será ku un kurá i bon kuidá.

Na Aruba tambe Shell a traha un rafinaderia ku yama ‘Eagle’. Den di dos guera mundial Kòrsou i Aruba a bira stratégikamente hopi importante, komo ku tabata eksistí hopi demanda pa gasolin pa avion. E aliadonan tabata haña 1/16 parti di nan gasolin di avion fo'i Aruba i e aliadonan na Afrika-Nòrt tabata haña tur e gasolin ku nan tabatin mesté fo'i Kòrsou. Na aña 1942 e region karibeño a kai bou kòntròl di Estados Unidos. Sòldánan norteamerikano a wòrdu stashoná na Kòrsou i na Aruba. Den e fábrikanan ku ta di suma importansia nan a introdusí trabou obligatorio i tabata prohibí pa tuma retiro.

[p. 43]

Voortdurend dreigde er gevaar van Duitse onderzeeërs, die de schepen om de eilanden aanvielen. De tankschepen, die olie van Venezuela naar Curaçao en Aruba vervoerden, waren echter onbeschermd. Toen de bemanning van de tankers om veiligheidsmaatregelen vroeg, werd hen dit geweigerd en de tankrederijen werden tot verplicht bedrijf verklaard. De officieren en (vnl. Chinese) bemanning gingen hierop in staking. Dit werd door de overheid beantwoord met insluiting van de bemanning in een kamp. Toen de ingeslotenen hun verontwaardiging hierover uitten, werd er op hen geschoten. Er vielen 12 doden en vele gewonden. Na de oorlog waren er, i.v.m. het toenemend olieverbruik grote uitbreidingen bij de Lago en de Shell-Curaçao. Van de winsten werden vergaande reorganisaties en automatiseringen ingevoerd en opnieuw zagen de arbeiders hun inspanning beloond met massaontslagen. Het aantal arbeidsplaatsen bij de Shell-Curaçao, dat in 1952 nog 11.000 bedroeg, daalde na de automatisering in '59 tot 5600 en eind '68 zelfs tot 2700. In 1965 waren er op de Antillen 15.000 werklozen op een beroepsbevolking van 65.000. Terwijl 80 à 95% van de Antilliaanse in- en export bestaat uit olie en olieprodukten waren er in 1972 maar 5000 arbeiders werkzaam in de hele olie-industrie op de Antillen.

[Papiamentu]

Kontinuamente tabata eksistí peliger di e supmarinnan aleman, ku tabata ataká e bapornan rònt di e islanan. E bapornan ku ta transportá petrolio fo'i Benesuela pa Kòrsou i Aruba sinembargo no tabata protehá. Ora ku e tripulashon di e tènkernan a pidi medidanan di protekshon, esaki a wòrdu nengá i e kompanianan di tènker a wòrdu deklará industria obligatorio. E ofisirnan i e tripulashon (pa gran parti chines) e ora ei a kuminsá welga. Gobierno a kontestá e welga ku seramento di e tripulashon den un kampamento. Ora ku esakinan a ekspresá nan asombro, nan a tira riba nan. Djesdos persona a perdè nan bida i hopi a keda heridá.

Despues di guera nan a hasi Lago i Shell mas grandi en relashon ku e oumento di uzo di zeta. Di e ganashinan nan a hasi hopi reorganisashon i outomatishon i atrobe e obreronan a haña nan danki ku retironan nan kantidat. E kantidat di obreronan ku ta traha ku Shell na Kòrsou, ku na aña 1952 ainda tabata 11.000, a baha despues di outomatisashon na aña 1959 te 5.600 i na fin di aña 1968 asta te 2.700. Na aña 1965 tabatin 15.000 hende sin trabou na Antias i esaki di un kantidat di 65.000 hende ku por traha. Siendo entre 80 i 95% di e importashon i eksportashon antiano ta konsistí di petrolio i produktonan saká di petrolio, tabatin na aña 1972 solamente 5.000 obrero ku ta traha den ful e industria petrolero na Antias.