De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 24]

st. eustatius en de amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd / stasha i e guera pa independensha di merka

Na het teruglopen van de slavenhandel op Curaçao, nam die op St. Eustatius toe. Aan het begin van de 18de eeuw werden jaarlijks 2000 slaven naar St. Eustatius vervoerd, in 1721 zelfs 3000. Er kwam nu een gebouw waarin de slaven werden ondergebracht vóór zij werden doorverkocht naar de Franse, Engelse en Deense eilanden. In 1730 verloor de West-Indische Compagnie het monopolie van de slavenhandel aan de Westafrikaanse kust, deze handel was nu geheel in partikuliere handen. Een slaaf bracht de handelaar ƒ 300 à ƒ 400 op. De plantagehouders verrijkten zich met het werk van de slaven op de suikerrietvelden, de tabak- en katoenplantages, in de zoutpannen. In 1779 werd 24 miljoen pond suiker van St. Eustatius naar Amsterdam vervoerd, de rum ging naar N-Amerika. Van St. Maarten werden ± 1790 200.000 vaten zout per jaar uitgevoerd. De pakhuizen konden de katoen, tabak, suiker en andere waren niet bergen, zelfs op het strand werden goederen opgeslagen. Gouden tijden braken aan voor de kolonialisten. Toen de slavenhandel in 1814 verboden werd, was het echter ook gedaan met de welvaart van de handelaars en plantagebezitters van de Bovenwindse eilanden. Het toont aan hoezeer hun rijkdom gebaseerd was op het uitbuiten van de slaven.

[Papiamentu]

Despues ku e komersio di katibu na Kòrsou a bai atras, esun di Stasha (St. Eustatius) a bira mas grandi. Na kuminsamentu di siglo 18 nan a hiba pa aña 2000 katibu pa Stasha. Na aña 1721 asta 3000. Nan akonstruí un edifisio na unda nan ta laga e katibunan keda promé ku nan bendenan ku e islanan franses, ingles i danes.

‘West Indische Compagnie’ a perde na aña 1730 e monopolio di e komersio di katibu na kosta Wést di Afrika. E komersio aki a kai den mannan privá. Un komersiante tabata gana ƒ 300 pa ƒ 400 ku un katibu. E doñonan di plantashi a bira riku dor di trabou di e katibunan riba e plantashinan di suku, tabako i katuna i riba e saliñanan di salu. Na aña 1779 nan a transportá 24 mion liber di suku di Stasha pa Amsterdam. E ròm nan a hiba Merka. Di San Martin nan a eksportá na fin di siglo 18 200.000 barí di salu pa aña. No tabatin sufisiente luga den e depósitonan pa pone katuna, tabako, suku i otro artíkulo, asina ku te asta kantu di lamá nan a warda artíkulonan. E kolonialistanan tabata gana hopi plaka.

Despues di abolishon di sklabitut na aña 1814 tambe a bin un fin na e prosperidat di e komersiantenan i e doñonan di plantashi di Isla Riba. Esei ta mustra ku nan rikesa tabata basá riba eksplotashon di katibu.

De slaven wachtte voor hun zwoegen slechts honger, vernedering en mishandeling. Velen vluchtten naar andere eilanden. In de 1ste helft van de 19de eeuw zouden zij hun rechten op zulk een niet mis te verstane wijze opeisen dat de kolonialisten aan de slaven van St. Maarten, 15 jaar voor de afschaffing van de slavernij, de vrijheid moesten verlenen. St. Eustatius en St. Maarten waren, evenals Curaçao, vrijhavens, d.w.z. dat schepen van alle naties er mochten binnenvaren. Tijdens de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd smokkelde St. Eustatius wapens en buskruit uit Zweden en dé Zuidelijke Nederlanden, die verborgen waren in thee- en rijstverpakking, naar de Amerikaanse onafhankelijken. De winst, die hierop gemaakt werd, liep in 1775 zelfs op tot 700%. Aan de vrijheidsstrijd van andere volkeren valt goed te verdienen! De eerste saluutschoten, waarmee een N-Amerikaans schip na de onafhankelijkheid in 1776 werd begroet, werden dan ook afgeschoten op St. Eustatius. In de loop van de jaren hadden zich mensen van vele Westeuropese landen op de Bovenwindse eilanden gevestigd. Het Engels werd, en is er nu nog, de voertaal.

[Papiamentu]

Pa tur e trabou ku nan a pasa, e katibunan a haña hamber i maltrato komo danki. Hopi di nan a hui bai e otro islanan. Den e promé mitá di siglo 19 nan a eksigí nan derechonan di tal manera ku e kolonialistanan a hañanan mes obligá di duna e katibonan di San Martin libertat 15 aña promé ku abolishon di sklabitut. Stasha i San Martin meskos ku Kòrsou tambe tabata hafnan liber, esei ta nifiká ku bapornan di tur nashon por drenta. Durante e guera pa independensia di Merka Stasha a hasi kontrabanda di arma i polvo fo'i Suesia i Ulanda pa e merikanonan independiente. Nan a skonde e armanan i polvo den saku di te i di suku. E ganashi ku nan a hasi ku e kontrabanda a subi na aña 1775 te na 700% . E promé tironan ku a saludá un bapor Norteamerikano, despues di independensia na aña 1776 a bini fo'i Stasha.

Den koriente di añanan hendenan di hopi paisnan di Wést Oropa a establesé nan mes na Isla Riba. Ingles a bira i te ainda ta e idioma ku nan ta papia na Isla Riba.