De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 22]

de opstand van 1750 op curaçao / e rebelion di aña 1750 na kòrsou

Het verzet, dat al jaren onder de slaven smeulde, barstte los in 1750. Het begon in juni op Aruba, waar 3 slaven de zuster van de kommandeur doodden. In juli volgde de grote opstand op Curaçao. Deze was gedurende 3 maanden voorbereid. De slaven maakten hierbij gebruik van een eigen taal. De algemeen gebruikte taal die tussen slaven en plantageeigenaars gesproken werd, was het Papiamentu, ontstaan uit Afrikaanse talen en het Portugees en met invloeden van het Indiaans, Spaans en Nederlands. Het Papiamentu is ook heden de spreektaal op de Benedenwindse eilanden. Bij de ondergrondse organisatie van de opstand spraken de slaven echter in het Géné (van Guinee), een Afrikaanse mengtaal die de kolonialisten niet verstonden. Illegale boodschappen werden in het Géné op de plantages door de slaven aan elkaar doorgegeven. De leiders van de opstand waren: Maisa, Quaku, Santé, Amba, Jananiru en Quauw. Met een groot aantal slaven gingen zij op 5 juli 1750 vanuit de stad naar de kompagniesplantage Hato, waar zij zich verborgen. Ze hadden messen, bijlen en geweren verzameld. Ook slavinnen, waaronder een vrouw die al 40 jaar op Hato gewerkt had, sloten zich aan, want hun lot was ondraaglijk.

[Papiamentu]

E resistensha ku ya hopi tempu tabata kushi bou dje katibunan a eksplotá na aña 1750. Yüni el a kuminsa na Aruba, kaminda 3 katibu a mata ruman muhé dje komandor. Na yüli a sigui e resistensha grandi na Kòrsou. Esaki a wòrdu preparé durante 3 luna. Den e preparashon aki e katibunan a hasi uso di nan propio lenga.

E lenga general ku tabata wòrdu usa den e komunikashon dje katibunan i e doñonan di plantashi tabata ‘papiamentu’, un lenga k'a nase dje lenganan afrikano, portugues, i ku tin influensha di Indjan, Spañó i Ulandes. Te awe papiamentu ta e lenga di komunikashon na e islanan abou. Pero den e organisashon skondí dje resistensha nan tabata papia Géné (di Guinee), un lenga afrikano miksto k'e kolonisadónan no tabata kompronde.

Riba e plantashinan respondinan ilegal tabata ser pasá na otro den Géné. E lidernan dje rebelion tabata Maisa, Quaku, Santé, Amba, Jananiru i Quauw. Ku un grupo grandi di katibu nan a sali riba 5 di yüli 1750 fo'i stat pa bai e plantashi Hato, kaminda nan a skonde nan kurpa. Nan tabatatin kuchú, hacha i rebolbu. E muhénan tambe a partisipa, pasobra nan situashon tabata insoportabel, bou di nan tabata tin un muhé k'a traha 40 aña na Hato.

[p. 23]

Hun gezinnen waren op de slavenmarkt uit elkaar gerukt, hun mannen en zelfs hun kinderen aan verschillende slavenhouders verkocht. Na het zwoegen op de plantage werden de slavinnen vaak nog door de slavenhouders misbruikt. Groot was dan ook hun haat, toen zij tot dit moedig verzet kwamen. De volgende morgen begon de aktie. De opstandelingen staken magazijnen en huizen in brand en doodden de plantagebeheerder en zijn vrouw. Hun woede richtte zich ook op de verraders van hun eigen volk, zoals de ‘bomba’, die als opzichter belast was met het toedienen van de lijfstraffen aan de slaven. Zij doodden de bomba. De kolonialisten waren totaal overrompeld. Er werden in allerijl troepen gestuurd om de opstand te smoren. Ook het vrijkorps van negers werd ingezet. Dit bestond uit voormalige slaven, die de vrijheid hadden verkregen in ruil waarvoor zij dienst moesten nemen en ingezet werden bij onderdrukkingsmaatregelen tegen hun eigen volk. Er volgde een gevecht. De slaven konden geen stand houden tegen de veel beter gewapende militairen. 52 opstandelingen werden gegrepen. Van hen werden 25 mannen en 14 vrouwen op onvoorstelbaar wrede wijze gemarteld en gedood. Velen konden echter ontkomen naar Venezuela. Daar ontstond een aparte wijk, de Barrio de Guinea, van gevluchte slaven uit Curaçao. En ook daar streden zij mee en offerden hun leven in het verzet tegen de Spaanse overheersing. Op Curaçao was het verzet door het militair geweld niet gebroken. Op 7 aug. 1750 brak opnieuw een opstand uit, nu op de plantage van Grootestam en in 1751 op de plantage van de oud-kommandeur van Bonaire en St. Eustatius. In 1795 zou het verzet opnieuw oplaaien tot een massale vrijheidsstrijd.

[Papiamentu]

Nan famianan a wòrdu ranka fo'i otro riba e marshenan di katibu, nan hombernan, i hasta nan yunan a wòrdu bendí na diferente doño di katibu.

Despues di kansa nan kurpa riba e plantashinan, hopi bia e doñonan di katibu tabata abusá di nan. Nan rabia tabata grandi, dia ku nan a yega n'e resistensha balente aki. E siguiente mainta e akshon a kuminsá. E rebeldenan a kima tienda, kas i nan a mata e faktor dje plantashi i su kasá. Nan tabata tin rabia tambe riba e traidoman di nan mes un pueblo, manera bomba ku tabata opzichter enkargá dje kastigunan ku mester a duna e katibunan. Nan a mata bomba. E kolonisadonan tabata kompletamente sorpresá. Den purá nan a kore manda trupa pa kaba k'e resistensha.

Tambe e grupo di negernan liber a wòrdu buská pa yuda. Esakinan tabata katibunan, k'a haña nan libertat, a kambio di fabornan ip'e hecho ku por konta riba nan ora ku mester di hende pa usa medidanan di opreshon kontra nan mes pueblo.

Tabatin un bringamentu. E katibunan no por a defende nan mes kontra dje militarnan ku tabata tin mió arma ku nan. 52 rebelde a ser arestá. Di nan 25 homber i 14 muhé a ser maitratá i matá di un manera masha kruel.

Hopi por a hui bai Benesuela. Aya a lanta un bario nobo: Bario di Guineé di katibunan k'a hui fo'i Kòrsou. Tambe aya nan a partisipa den lucha i nan a pèrdè nan bida den e rebelion kontra e opreshon spañó. Na Kòrsou e biolensha militar no a kaba ke rebelion.

Riba 7 di ougustus 1750 a bolbe lanta un rebelion, e bia aki riba plantashi dje komandador bieu di Boneiru i Stasha. Na 1795 e rebelion lo a bolbe lanta pa yega na un lucha di liberashon masal.