De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 20]

de aanval van de fransen op curaçao / atake di fransesnan riba kòrsou

In 1713 raakte Curaçao betrokken bij de oorlog met Frankrijk. Frankrijk maakte nl. aanspraak op de vrijgekomen Spaanse troon en eiste daarbij ook de Spaanse koloniën op. De andere West- en Middeneuropese landen bestreden deze aanspraak en de oorlog brak uit (Spaanse Successie-oorlog). De Fransen plunderden de rijke Engelse en Nederlandse koloniën en vielen in 1712 onder Cassard Suriname aan en in 1713 ook Curaçao. Ter verdediging van Curaçao werden behalve Nederlandse militairen ook slaven ingezet, een kwart van de manschappen bestond uit slaven. Toen de Fransen het eiland bombardeerden, moest Curaçao zich overgeven. Cassard eiste een brandschatting van Nederland in geld, koopwaar en... slaven. En terwijl de slaven wel goed genoeg waren geweest om Curaçao te helpen verdedigen, werden zij nu als betaalmiddel voor de brandschatting aan de Fransen gebruikt. De Curaçaose slavenhandel, die tussen 1685 en 1713 op zijn grootst was, nam daarna door konkurrentie van de Engelse handelaars snel af. In 1778 voer voor het laatst een slavenschip de haven van Curaçao binnen. Het aantal partikuliere slaven nam er echter toe. Hun omstandigheden waren slecht.

[Papiamentu]

Na aña 1713 Kòrsou a ser envolví den un guera ku Fransha. Fransha tabata eksihi e korona spañó ku a bini liber i tambe e tabata eksihi e kolonianan spañó. E otro paisnan di Oropa oksidental i Oropa sentral tabata kontra dje eksihensha aki i guera a kuminsa. E Fransesnan a ataká e kolonianan riku ku tabata propiedat di Ingles i Ulandesnan i na aña 1712 nan a ataka Sümam, bou di guia di Cassard, i na aña 1713 nan a ataka Kòrsou. Pa defende Kòrsou a hasi uso di militarnan ulandes, pero tambe di katibunan, kasi un kuart dje trupanan tabata konsisti di katibu.

Ora ku fransesnan a bombardea e isla, Kòrsou mester a entrega su mes. Cassard a eksihi di Ulanda un ‘brandschatting’ na plaka, merkansia i katibu. Mientras ku e katibunan promé a sirbi pa yuda defende Kòrsou, awor nan tabata ser usá komo medio di pago pa e ‘brandschatting’ dje Fransesnan. E komersio di katibu na Kòrsou, ku tabata tin un eksito enorme na añanan 1685 te 1713, a bai atras lihé pa motibu di konkurensha dje komersiantenan ingles.

Na aña 1778 tabata delaster bia ku un barku di katibu a drenta haf di Kòrsou. E kantidat di katibunan partikular si tabata krese. Nan sirkunstanshanan tabata malu.

[p. 21]

Er heerste in het midden van de 18de eeuw grote droogte op Curaçao. De slaven leden honger. De planters werden aangemaand om ‘de slaven door hongersnood geen aanleiding tot dieverij te geven’, maar slaven die voedsel stalen om hun honger te stillen, werden naar het fort gebracht om gegeseld te worden. De kolonialisten zelf gaven zich echter over aan allerlei uitspattingen. Bij de oranjefeesten in 1748 liet de kommissaris uit het fort een fontein van wijn omhoog spuiten. In 1740 was er een reeks van verbodsbepalingen voor slaven en vrije negers uitgevaardigd: muziek maken in de wijk van de slaven was na 21 uur verboden, evenals het tappen aan vrije negers; samenkomsten van meer dan 6 vrijen bij begrafenissen of bruiloften waren verboden; vrije negers en slaven moesten na 21 uur een lamp dragen als zij op straat gingen, opdat men hen al uit de verte zag aankomen. Overtreding werd gestraft met verbanning naar de zoutpannen. Het laat zien hoe bang de kolonialisten waren, dat hun eigen wreedheid zich tegen hen zou keren. De maatregelen hadden tot gevolg dat de onlust onder de slaven nog groeide. De maat was vol!

[Papiamentu]

Mei mei di siglo 18 tabata tin un sekura enorme na Kòrsou. E katibunan tabata pasa hamber. Doñonan di plantashi a haña ordu di no duna e katibunan chèns di hòrta, pero e katibunan ku tabata hòrta kuminda tòg pa kalma nan hamber, tabata ser hiba forti i aya nan tabata batinan. E kolonialistanan mes tabata hasi tur sorte kos di mas. Na fiestanan di ‘oranje’ na aña 1748 e komisario a laga un fuente di biña spreit for di den forti. Na aña 1740 tabata tin un kantidat di lei nan ku tabata prohibi katibunan i negernan liber, di hasi hopi kos.

Tokamentu di musika den bario dje katibunan tabata prohibi despues di 9 or djanochi, tambe e reunionnan di mas ku 6 neger liber na deramentu o kasamentu tabata prohibi.

Negernan liber i katibunan mester a karga un lampi si nan tabata sali kaya despues di 9 or djanochi, esaki tabata pa hende mira nan bini for djaleu. Un malkomportamentu tabata ser kastigá dor di un eksilio pa e panchinan di salu. Esaki ta demostrá kuantu miedu kolonialistanan tabata tin ku nan krueldat lo bira kontra nan mes.

E mediadanan tabata tin komo konsekuensha ku e malkontentu bou dje katibunan tabata krese dia pa dia. Nan kana tabata yen.