De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 16]

de benedenwindse eilanden in de 17e eeuw / isla bou den siglo 17

Meer dood dan levend kwamen de slaven na de zeereis op Curaçao aan. Ze werden ondergebracht in de kampen Zuurzak en Groot Sint Joris, waar ze weer op krachten moesten komen voor de verkoop. Ze kregen opnieuw een brandmerk: het monogram van de West-Indische Compagnie. De slaven werden als zij te koop werden aangeboden, met olie ingesmeerd. Zij moesten onder de ‘slavenbrug’ doorkruipen, ze werden betast en vernederd tot het maken van allerlei sprongen om te laten zien of zij gezond waren. Een slaaf, die de W.I.C. voor ƒ 80,- aan de Afrikaanse kust had gekocht, bracht de compagnie bij verkoop ƒ 260,- op. Van Curaçao werden de slaven getransporteerd naar hun nieuwe eigenaars in de Spaanse, Engelse en Franse koloniën. Nadat Brazilië en Nieuw Nederland voor Nederland verloren waren gegaan (resp. in 1654 en 1667) werd Suriname een grote afnemer van slaven uit Curaçao. De verkochte slaven wachtte een bestaan van zwoegen op de plantages onder voortdurende dreiging van mishandeling. Een klein deel werd verkocht aan de plantageeigenaren van Curaçao. Ook hun omstandigheden waren slecht. Door de vele oorlogen met de andere koloniale mogendheden, was er geregeld te weinig voedsel op de eilanden, waarvan de slaven de dupe werden. Soms kregen zij wat grond om in hun eigen onderhoud te voorzien, maar men gaf hen zelfs op zondag geen tijd om die te bewerken. Velen stierven van de honger. Als de slaven te oud werden om te werken, gaven de plantagehouders hen vaak de vrijheid (manumissie genoemd), om zo aan hun onderhoud te ontkomen. Dan moesten deze oude mensen bedelen om aan de kost te komen.

[Papiamentu]

Despues di e biaha riba lamá e katibunan ta yega mas morto ku bibu Kòrsou. Nan ta hinka nan den e kampamentonan Zuurzak i Groot Sint Joris na unda nan meste rekuperá nan forsa pa despues nan wordu bendí. Atrobe nan ta marka e katibunan ku heru kayente: e monograma di West Indische Compagnie. Promé nan bende e katibunan nan ta hunta nan ku zeta. E katibunan mester a pasa hesak bou di e ‘brug di katibu’. Nan a fula nan i pone nan bula den laira pa weita si nan ta salú.

W.I.C. ta kumpra un katibo pa ƒ 80,- na kosta afrikano i drei bend'é pa ƒ260,-. Fo'i Kòrsou nan ta transportá e katibunan pa e kolonianan spañó, ingles i franses.

Despues ku Ulanda a perdè Brazil i Nieuw Nederland (respektivamente na aña 1654 i 1667) Sürnam a bira un kumpradó importante di katibu fo'i Kòrsou.

E katibunan ku wòrdu bendí lo tin ku bai traha duru riba e plantashinan, sino nan lo maltratá nan. Un parti chikitu nan ta bende ku e doñonan di plantashi na Kòrsou! Komo ku tabatin hopi guera ku e otro podernan kolonial, regularmente tabatin mucho poko kuminda riba e islanan, i di esaki sèmper e katibunan tabata viktima.

Tin bes nan ta haña un pida tera p'asina nan por produsí kuminda pa nan mes, pero ni riba djadomingu nan to ha haña tempu liber pa kultiv'é. Hopi katibu ta muri di hamber. Ora e katibunan bira demasiado bieu pa traha hopi biaha ta pasa ku e doñonan di plantashi ta duna nan libertat (manumishon) ya p'asina nan to tin nodi di kria e katibunan mas. E hendenan bieu aki e ora ei mester pidi limosna pa nan biba.

[p. 17]

De slavenhutten waren van rijswerk, dichtgesmeerd met klei en met een dak van bladeren. Op elke plantage was een slavengevangenis, waarin de slaven met handen en voeten geketend werden. De gestraften werden met de bullepees gekasteid, soms tot de dood er op volgde. Doordat er weinig bossen waren, was vluchten moeilijk. Bovendien werden er klopjachten met ruiters gehouden om de vluchtelingen op te sporen. Toch ontkwamen er slaven door zich als verstekeling te verstoppen op de schepen naar Venezuela. In de 18de eeuw zou het tot grote opstanden op Curaçao komen. Bonaire was een strafkolonie van de compagnie. De gestraften werden tewerk gesteld bij de zoutwinning. Slaven en gestraften moesten 's maandags van hun woonplaats naar de zoutpannen marcheren, waar zij tot 's zaterdags bleven. Het was er een hel. Tot 12 uur werd met blote voeten in het zilte water gewerkt, dat beet in wonden en insektenbeten. 's Middags werd op het droge gewerkt in het oogverblindend zonlicht, dat weerkaatste op de zoutkristallen. Voor de kettingslaven was het werk nog ondraaglijker. Zij kregen aan één voet een ketting, die verbonden was met een ijzeren band om de buik. 's Nachts sliepen de slaven van de zoutpannen in onderkomens, die gemaakt waren van stokken, waarover bladeren gelegd waren. Pas in 1850 kregen zij stenen hutten, die echter zó klein waren, dat de deur slechts tot halverwege het dijbeen reikte. Aan deze ‘witte hel’ werd goed verdiend. In 1672 lag er in het compagniespakhuis te Amsterdam voor ƒ 100.000 aan zout uit Bonaire. Op Aruba waren hoofdzakelijk Indiaanse slaven. Zij werkten bij het aandrijven van vee, onder uiterst armoedige omstandigheden.

[Papiamentu]

E kasnan di katibu ta traha di taki hepleister ku klei i ku un dak di blachi di mata. Riba kada plantashi tin un prison di katibu na unda e katibunan ta wòrdu poní na man i pia na kadena. Nan ta suta e katibunan ku wòrdu kastigá ku bòlpes, tin bes te ora nan muri. Komo ku e mondinan tabata muchi habrí tabata difisíl pa nan hui. Tòg tabatin algun ku a hui skondí den e barkunan pa Benesuela. Den siglo 18 lo bai tin rebelionnan grandi na Kòrsou. Pa W.I.C. Boneiru tabata un kolonia pa kastigá katibu. Esunnan ku wòrdu kastigá mester a bai traha den montonamento di salu na Boneiru. E katibunan i esnan ku wòrdu kastigá mester marcha tur djaluna di unda nan ta biba pa e saliñanan di salu, na unda nan ta keda te djasabra. Tabata manera un fiernu.

Te 12 or nan mester a traha pia bou den e awa salu ku ta pone herida i pikánan di insekto flama. Trei merdia nan to ta traha den awa. Pa e katibunan ku kadena e trabou tabata mas insoportabel ainda. Na un pia nan tin un kadena ku ta mará na un bant di heru rònt di nan bariga. Anochi e katibunan ta drumi den kasitanan traha di taki ku blachi di mata. Ta na 1850 nan a bin haña kasita di piedra ku tabata asina chikitu ku e porta no tabata mas altu ku nan hep. Ku e ‘fiernu blanku’ aki nan tabata gana hopi plaka. Na aña 1672 tabatin mas ku ƒ 100.000 na salu for di Boneiru den e mangashina di W.I.C. na Amsterdam. Na Aruba tabatin mas tantu katibunan Indjan. Nan tabata hunta bestia bou situashonnan masha miserabel mes.

[p. 18]

In 1636 was St. Eustatius al door de Zeeuwen gekoloniseerd, die vandaar uit in 1640 ook Saba in bezit namen. St. Maarten kwam in 1648 (bij de beëindiging van de 80-jarige oorlog met Spanje) voor een deel in Franse en voor het andere deel in Nederlandse handen. In de vele oorlogen bestreden de Europese landen elkaar voortdurend het bezit van de Caribische eilanden. St. Eustatius kwam zelfs 22 maal onder andere vlag. Op dit eiland werden tabaksplantages opgezet. De 400 Indiaanse slaven, die hier werkten, waren tersluiks van slavenjagers gekocht. Vóór de handel in slaven uit Afrika op gang kwam, was het roven van Indianen, hoewel dit verboden was, een wijd verbreide praktijk, die ook door Nederlandse schepen werd bedreven. Ook op St. Maarten en Saba werkten Indiaanse slaven. Terwijl St. Maarten en Saba plantageeilanden waren, werd St. Eustatius een centrum voor de handel tussen de eilanden in het noordelijk deel van de Caribische Zee. Deze handel ging gepaard met de smerigste praktijken. Spaanse, Franse en Engelse schepen zetten op St. Eustatius hun produkten (vooral suiker) af, in ruil voor... slaven. De slaven werden vaak rechtstreeks uit Afrika naar St. Eustatius aangevoerd. Zij moesten na de ontberingen van de zeereis in het nauwe ruim van de schepen blijven tot zij verkocht werden. Er was zelfs geen kamp, waarin zij ondergebracht konden worden.

[Papiamentu]

Na aña 1636 ya e Zeeuwnan a konkistá St. Eustatius kaba i for di e isla ei nan a hasi nan mes doño di Saba na aña 1640. San Martin a kai na aña 1648 (na final di e guera di 80 aña kontra Spaña) pa un parti den man di e fransesnan i e otro parti den man di e makambanan. E paisnan oropeo a bringa otro den hopi guera pa e posishon di e islanan den Karibe. St. Eustatius tabata asta 22 biaha bou dominio stranhero. Riba e isla aki nan a kuminsá ku plantashinan di tabako. E 400 katibunan indjan ku tabata traha ‘kinan a wòrdu kumprá bou man fo'i yagdónan di katibu. Promé ku nan a kuminsá ku e komersio di katibu fo'i Afrika tabatin hopi robamento di indjan, tambe dor di bapoman ulandes, a pesar ku esei tabata prohibí.

Tambe na San Martin i na Saba tabata traha katibunan indjan. Mientras San Martin i Saba tabata islanan di plantashi, St. Eustatius a bira un sentro di komersio entre e islanan den parti nòrt di Lamá Karibe. Esaki tabata un komersio masha kruel. Barkonan spañó, franses i ingles ta hiba nan produktonan (prinsipalmente suku) St. Eustatius en kambio pa...katibu. Hopi biaha nan tabata hiba e katibunan fo'i Afrika direktamente pa St. Eustatius. E katibunan mester keda riba e barkunan te ora nan wòrdu bendí. No tabatin ni un kampamento na unda nan por a hiba nan.

[p. 19]

Als zij dan, na de verkoop, van St. Eustatius naar de andere Caribische eilanden verscheept werden, kregen de slaven te kampen met een groot gebrek aan water. In de watervaten van de slavenschepen werden nl. de op St. Eustatius gekochte Noordamerikaanse levensmiddelen verstopt om de invoerrechten op de andere eilanden te ontduiken. De slaven moesten het maar met minder water doen! Het suikerriet van de Spaanse, Franse en Engelse eilanden werd op St. Eustatius in de suikermolens verwerkt. De produkten van de Bovenwindse eilanden: de suiker, tabak, katoen, indigo en bovendien het zout van St. Maarten, die door de arbeid van de slaven vergaard waren, brachten grote winsten op. In 1638 kwam al de eerste tabak van St. Eustatius op de Vlissingse tabaksmarkt. De uitvoer van St. Eustatius naar Nederland in 1688 wordt geschat op ƒ 175.000. In dat jaar exporteerde dit eiland 1½ miljoen pond suiker naar Nederland. En de slaven? Zij hadden het zó slecht, dat in datzelfde jaar 1688 alle 400 slaven van St. Eustatius in verzet kwamen. Bij het onderdrukken van de opstand werd de leider van de slaven gedood, velen ontkwamen echter naar andere eilanden. In hun angst hadden de kolonialisten zelfs een oorlogsschip uit Curaçao laten uitvaren.

[Papiamentu]

Despues ku e katibunan wòrdu bendí i nan hiba nan fo'i St. Eustatius pa e otro islanan karibeflo e katibunan ta hañanan ku hopi problema ku awa di bebe. Den e barínan di awa riba e barkunan di katibu nan a skonde komestibelnan fo'i Estados Unidos ku nan a kumpra na St. Eustatius. Esaki nan ta hasi pa no paga impuesto di importansia riba e otro islanan. E kaña for di e islanan spañó, franses i ingles ta wòrdu mulá den e mulinanan di mula suku na St. Eustatius. Nan tabata hasi hopi ganashi ku e produktonan di Isla Riba, esta; suku, tabako, katuna, indigo i ademas salu fo'i San Martin ku a wòrdu montoná dor di e katibunan.

Na aña 1638 kaba e promé tabako fo'i St. Eustatius a yega riba merkado di tabako na Vlissingen. E eksportashon fo'i St. Eustatius pa Ulanda na aña 1688 ta wòrdu kalkulá na un baló di ƒ 175.000. Den e mesun aña e isla menshoná a eksportá 1½ mion liber di suku pa Ulanda. I e katibunan? E kondishon ku nan ta biba den tabata asina malu ku na mesun aña, esta 1688, tur e 400 katibunan di St. Eustatius a rebeldiá. Durante oprimishon di e rebeldia nan a mata e lider di e katibunan. Hopi di e otronan a hui bai e otro islanan. E kolonialistanan tabata asina spantá ku asta nan a laga un bapor di guera fo'i Kòrsou bini.