De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 6]

de ontdekkingsreizen / e biahenan di deskubrimientu

De ontdekkingsreizen omstreeks 1500 hadden tot doel, om een weg naar Indië te vinden. Al eeuwenlang werd er, via karavaanwegen door Klein-Azië, zijde, specerijen, leer, enz., uit China en Indië naar Europa vervoerd. De toenemende macht van de islamitische landen in Oost-Europa werd voor die handel een belemmering. De Turken veroverden zelfs de Balkan. Europa moest een andere handelsweg naar Indië zoeken. Spanje en Portugal wisten de islam in het westen terug te dringen door verdrijving van de Moren uit hun land. De Portugezen konden nu vanaf 1416 de westkust van Afrika exploreren. Zij vonden in 1497 de zeeweg naar Indië via de zuidpunt van Afrika, Kaap de Goede Hoop. Columbus probeerde voor Spanje een weg naar Indië te vinden door naar het westen te varen. Het was in die tijd bekend, dat de aarde rond is. Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan vond hij echter niet Indië, maar Haïti en de Dominicaanse Republiek (dat Española genoemd werd) en Cuba. Zo had hij bij toeval een nieuw werelddeel ontdekt, dat rijk bleek te zijn aan goud, zilver, koper, kostbare houtsoorten, zout en andere produkten. In de daarop volgende jaren werd, behalve de eilanden van de Caribische Zee, ook het vasteland van Amerika gevonden. De ontdekte landen werden, over de hoofden van de Afrikaanse en Indiaanse volkeren heen, door de paus in 1494 bij het verdrag van Tordesillas tussen Spanje en Portugal verdeeld. Portugal kreeg de gebieden in Afrika en bovendien Brazilië en New Foundland. Spanje kreeg het overige ontdekte gebied in Amerika. Hierdoor vielen de Antillen aan Spanje toe. Geen middel was de Spanjaarden te grof om er de rijkdommen uit weg te slepen.

[Papiamentu]

E biahenan di deskubrimientu ku a tuma lugá na mas o menos aña 1500 tabatin komo meta pa haña un kaminda pa India. Ya durante hopi siglo nan tabata trese seda, speserei, kueru ets., via kamindanan di karavan dor di Asia, fo'i China i India pa Oropa. E poder di e paisnan islamita den Oropa Oriental ku tabata bira mas grandi tabata stroba e komersio menshoná. E turkonan asta a konkistá Balkan. Oropa mester a buska un otro kaminda di komersio pa India. Spaña i Portugal a logra kore ku e Islamitanan den Oeste dor di saka e Moronan fo'i nan pais. Desde e tempo ei, esta fo'i aña 1416, e Portuguesnan a kuminsá eksplorá e kosta di Oeste di Afrika. Na aña 1497 e Portuguesnan a haña e kaminda via lamá pa India via e parti sur di Afrika ku yama Kabo di Bon Speransa. Pa Spaña Kolùmbùs a purba di haña un kaminda pa India dor di nabega den direkshon di oeste. Den e tempu ei ya kaba tabata konosí ku mundo ta rondó.

Na e otro banda di Atlántiko sinembargo e no a haña India, pero Haiti, Republika Dominikano (ku nan a yama Española) i Kuba. Di e manera ei Kolùmbùs a diskubrí pa kasualidat un mundo nobo ku a resultá riku di oro, plata, koper, palu kostoso, salu i otro produktonan. Den e añanan ku a sigui nan a diskubrí fuera di e islanan den Karibe tambe e kontinente merikano. Na aña 1494 Papa di Roma a parti e paisnan diskubrí entre Spaña i Portugal, sin hiba kuenta ku e poblashonnan afrikano i indjan. Portugal a haña e teritorionan den Afrika i ademas Brasil i New Foundland.

Spaña a haña resto dje paisnan diskubrí na Sur-Amerika. Dor di esaki Antia a bira propiedat di Spaña. E Spañónan a uza tur sorto di medio pa saka e rikesanan for di den e paisnan ei.