De geschiedenis van de 'Nederlandse' Antillen. Historia di Antia

[p. 4]

de oorspronkelijke bewoners / e habitantenan primitibo

Tussen Noord- en Zuid-Amerika ligt de Caribische Zee met zijn vele eilanden: de Antillen. Zes daarvan zijn nu al sinds meer dan 3 eeuwen koloniën van Nederland. Het zijn Curaçao, Bonaire en Aruba, zij liggen vlak bij Venezuela en worden de Benedenwindse eilanden genoemd. Duizend km. noordelijker liggen de Bovenwindse eilanden: St. Maarten, St. Eustatius en Saba. Het noordelijk deel van St. Maarten is Frans.

[Papiamentu]

Entre Norte-i Sur-Amérika nos ta haña Lamá Karibe, na unda tin hopi isla: Antia. Ya ta mas ku tres siglo ku seis di e islanan ei ta kolonia di Ulanda. Eseinan ta Korsou, Boneiru i Aruba ku ta keda pegá ku kosta di Benesuela i ku yama Isla Bou. Mil kilometro mas den nòrt nos ta haña Isla Riba: St. Maarten. St. Eustatius i Saba. E parti nòrt di St. Maarten ta pertenese na Fransia.

[p. 5]

rotstekening van 'vliegende vogel' en 'met knots zwaaiende Indiaan' op Aruba.

Vóór de Europese veroveringen woonden er op de Antillen verschillende Indianenstammen: de Arowakken en de Cariben. De Cariben waren in de 14de eeuw door andere volkeren uit het Amazonegebied (Brazilië) verdreven en naar het noorden getrokken. Zij veroverden een deel van de Antillen op de Arowakken, o.m. de Bovenwindse eilanden. De Benedenwindse eilanden lieten de Cariben ongemoeid. De Arowakken, die daar woonden, stonden onder gezag van de ‘cacique’ (leider) van Venezuela. Met cayuco's, boten van uitgeholde boomstammen, waarin soms wel 50 personen konden, voeren zij naar hun stamverwanten aan de kust van Venezuela. Zij haalden er groente, vruchten, stenen bijlen en speerpunten, die ze ruilden tegen kinkhoorns (een schelpensoort). Op de rotsen maakten zij tekeningen, die magische betekenis hadden. Zowel de Cariben als de Arowakken leefden vóór de komst van de Europeanen in het stenen tijdperk. Ze leefden van de vangst van vis en schelpdieren en hadden kleine akkers. Ze maakten aardewerken potten en stenen speerpunten en werktuigen. Hoe zou hun bestaan verwoest worden door de inval van de Europeanen. Aan het eind van de 15de eeuw hebben de Spanjaarden Amerika ontdekt. Daarna werd dit werelddeel, dat vóór die tijd alleen door Indianen werd bewoond, in bezit genomen door Spanje en later Portugal, Engeland, Frankrijk en Nederland. Zij streden met elkaar om de macht, om de buit van dit rijke werelddeel binnen te halen.

[Papiamentu]

Promé ku e konkistanan oropeo, tabata biba na Antias diferente tribu di Indjan: e Arowaknan i e Karibenan. Den siglo 14 otro poblashonnan a kore ku e Karibenan for di teritorio di Amazona (Brasil) i e ora ei nan a bai mas den nòrt. Nan a konkistá un parti di Antias, luchando ku e Arowaknan, p.e. Isla Riba. Na Isla Bou e Arowaknan no a preokupá nan mes ku e Karibenan. E Arowaknan ku tabata biba akinan tabata kai bou mando di e kasike di Benesuela. Ku kayuko, esaki ta un boto ku nan ta traha dor di koba un tronko di palu, nan tabata bai serka hendenan di nan mesun tribu na kosta di Benesuela. Den un por bai mas o menos 50 persona. Na Benesuela nan tabata buska berdura, fruta, hacha di piedra i punta di flecha, ku nan tabata kambia ku bosina (un sorto di kokolishi). Riba seru nan tabata pinta kosnan ku tin un nifikashon mágiko. Promé ku e yegada di e Oropeánonan, tantu e Karibenan komo e Arowaknan tabata biba den époka di piedra. Nan tabata biba di piskamentu i kokolishi i nan tabata planta kunuku chikitu.

Nan tabata traha pòtji di klei, punta di flecha di piedra i otro ko'i trabou. Ora e Oropeánonan a bin nan a distruí nan bibá. Na fin di siglo 15 e Spañonan a konkistá Merka. Despues e kontinente aki, unda promé ku e tempu ei solamente indjannan tabata biba, a bira propiedat di Spaña, i mas despues di Portugal, Inglatera, Fransia i Ulanda. E últimonan aki tabata bringa otro pa haña e rikesanan di e kontinente aki.