De verraders

New York City

Terwijl Paul Rijkens palaverde met minister Soebandrio, de minister Luns in zijn suite van het ‘Sheraton Plaza’ hotel de Indonesische minister van staat, professor Yamin, in het zogenaamde geheim ontving en de heren Van Roijen, Schürmann, Soekardjo en Zain slag leverden in de wandelgangen van de glazen wolkenkrabber aan de East River, dook een geheel nieuwe, maar zeer mysterieuze figuur in deze penibele zaak op. Ik ontving een telefoontje van de heer Van der Jagt, van het K.L.M. kantoor op Fifth Avenue. Via de K.L.M. telex was er een boodschap voor mij gekomen van Emile van Konijnenburg - en dus van de groep Rijkens - of ik contact wilde opnemen met professor Verrips. Deze professor, aldus geintroduceerd, wilde op de kortst mogelijke termijn, een gesprek hebben met minister Yamin en ambassadeur Zain. Of ik daar voor zou willen zorgen.

Ik vroeg aan Van der Jagt of hij wist wie professor Verrips was.

‘Nee,’ zei Van der Jagt, ‘maar ik weet hoe ik hem kan bereiken. Wil je hem zien of niet?’

's Middags begeleidde Van der Jagt mij naar het Roosevelt hotel en stelde mij aan de professor voor. Hij was een veertigjarige, blonde, rondborstige, wat boerse figuur met brede schouders en een niet onaardig gezicht. Hij heette Werner Verrips. Wij gebruikten samen de lunch en professor Verrips begon vrijwel onmiddellijk zijn levensgeschiedenis uiteen te zetten. Ik viel van de ene verbazing in de andere. Hij verwees voortdurend naar zijn nauwe betrekkingen met de heren Rijkens en Konijnenburg, maar sprak tegelijkertijd bij deze eerste ontmoeting over een bankoverval in Soerabaja, de C.I.A., zijn contacten met multimiljonair Howard Hughes, Soekarno en Pieter 't Hoen, dat het mij begon te duizelen.

Ik was op slag, ondanks de schijnbare bonafide introductie van Rijkens, in hoge mate achterdochtig. Een zwager van mijn moeder was hoogleraar in Delft, en haar halfbroer hoogleraar in Utrecht,

[p. 187]

dus het beeld, zoals ik mij dat van de Nederlandse universiteits professor had gevormd strookte nauwelijks met de show, die deze professor Verrips weggaf.

Werner Verrips was een Westerling figuur. Na actief te hebben deelgenomen aan de ondergrondse strijdkrachten tijdens de tweede wereldoorlog, vertrok hij naar zijn zeggen naar Moskou, alwaar hij, naar zijn zeggen, een opleiding volgde van spion. Hij werd door de Sovjet Unie naar zuidoost Azie gezonden en kwam aldus terecht in Indonesie. De Amerikanen betaalden beter en in Amerikaanse dollars, dus hij liep over naar de Central Intelligence Agency. Hoge Indonesische officieren hebben mij verzekerd, dat ‘Web’ Verrips, zoals zij hem in de wandeling noemden, doodgewoon in Indonesie werkte als employee van de Borneo-Sumatra handelmaatschappij. Hij zou zijn ontslagen, omdat de Borsumij ontdekte, dat hij er een privé handeltje in wapens op nahield met bepaalde Indonesische officieren. Later zou blijken, dat zijn officieren vrienden Yani, Soeparman, Pandjaitan, Soebroto, Soetikno enzovoorts heetten.

Hij vormde zich een eigen legertje en opereerde in midden en oost Java. Mij heeft Verrips verteld, dat hij voor de Amerikaanse regering en de C.I.A. een staatsgreep tegen Soekarno voorbereidde, maar dat toen generaal Eisenhower in Washington D.C. aan het bewind kwam, nieuwe instructies waren gekomen, die al zijn reeds gedane arbeid teniet deden. ‘Ik kon de klok toen niet meer terugdraaien’, aldus Verrips. ‘Ik had tientallen toezeggingen gedaan. Mijn Indonesische vrienden kon ik bovendien niet in de steek laten. Intussen kwamen geen fondsen meer voor de anti-Soekarno coup, dus diende langs andere wegen een oplossing gevonden te worden.’

Zodoende was hij er toe gekomen om met zijn kameraden in een gestolen jeep een overval te doen op de Javaanse bank in Soerabaja en er met enige miljoenen roepia's vandoor te gaan.

Bij mijn bezoek in september 1957 aan freule Wttewaal van Stoetwegen, had zij mij een exemplaar van het boek ‘Een revolutie op drift’ meegegeven, geschreven door het Tweede Kamerlid, Frans Goedhart, alias Pieter 't Hoen van het Parool. Zij raadde mij overigens zeer terecht dit boek nauwkeurig te lezen. Inderdaad zou ik daar in 1961 een hoofdstuk in vinden, gewijd aan Verrips, en waarbij deze als een held wordt beschreven. De genoemde bankoverval wordt er in extenso in aangehaald. Het

[p. 188]

leek mij toen dus niet uitgesloten, dat Werner Verrips en Frans Goedhart elkaar kenden. Dit was ook zo. Verrips slaagde erin van de heer Goedhart een analyse over de politieke ontwikkeling in Indonesie te ontfutselen, er mee naar Paul Rijkens te lopen en zichzelf als de schrijver en samensteller van dit stuk aan te dienen. Rijkens was diep onder de indruk. Paul Rijkens ging zelfs uitgebreid met Web Verrips in zee. Goedhart distancieerde zich van Verrips om begrijpelijke redenen. Hij maakte immers deel uit van de kamer commissie voor buitenlandse zaken welke doorgaans inzage heeft in vertrouwelijke en geheime stukken.

Kolonel Soetikno, thans de privé secretaris van president Soeharto van Indonesie, herinnerde zich Verrips' bankoverval maar al te goed. Hij vertelde mij, ‘Web liet er zich overal op voorstaan, dat het hem gelukt was die miljoenen te stelen. Hij werd ontboden bij de plaatselijke militaire commandant. Hij kwam ook direct, op de fiets zelfs. Hij werd meteen gearresteerd en opgesloten. Zijn buit werd nagenoeg in tact in zijn woning opgehaald’.

Verrips bracht vervolgens een aantal jaren in Indonesische gevangenschap door. Hij zei mij onder anderen toen Adam Malik te hebben leren kennen, de huidige minister van buitenlandse zaken in Djakarta. Na zijn vrijlating door de republiek dook hij in Nederland op, waar hij door marechaussee's werd opgewacht. Bij die lunch in Roosevelt hotel in New York bleek hij zich inmiddels weer opgewerkt te hebben en trad hij op als Sancho Pancha van Paul Rijkens. Waarom hij zich als professor uitgaf is mij altijd een enigma gebleven. Zelfs een voortreffelijk journalist als Van Blankenstein verklaarde mij later in zijn werkkamer in de Konijnenlaan te Wassenaar met een volkomen ernstig gezicht, dat er slechts van een vergissing in het spel sprake was. Verrips zou een tweeling broer hebben, die wèl hoogleraar was. Of Van Blankenstein tegenover mij zijn vriend Rijkens trachtte te sauveren, die zich in een wespennest had gewerkt, is mij niet bekend, maar Verrips bleek wel een broer te hebben doch was al evenmin professor, die was werkzaam bij de Nederlandse Spoorwegen.

Dat Verrips intussen intieme relaties met Rijkens had opgebouwd bleek onder meer uit het feit, dat hij zijn tweede, in die dagen geboren zoon, Paul noemde. Ook was het een feit, dat Rijkens, wanneer hij met Prins Bernhard de lunch op Soestdijk had gebruikt,

[p. 189]

hij op de terugweg naar Den Haag dikwijls in Huis ter Heide afstapte, om de thee met Web en diens echtegenote te gebruiken. Rijkens investeerde bovendien een aanzienlijk bedrag in de bungalow van Werner Verrips, welke over een zwembad, en riante tuin, en een groot aantal hoenderhokken beschikte. Men zou dus niet kunnen ontkennen dat beide heren niets met elkaar te maken hadden, toen de K.L.M. functionaris Van der Jagt deze professor bij mij aan kwam dienen. Prins Bernhard stelde in zijn biografie, dat de initiatiefnemer van de Bilderberg conferenties een vreemde vogel was geweest - de heer Retinger, uit Crakow, Polen - maar diens vriend Paul Rijkens bewandelde minstens even ongebruikelijke wegen om zijn gestelde doelen te bereiken.