De verraders

16.

9 Juni 1957. Serang, Java. Soekarno zou hier een rede uitspreken. Meer dan 600 burgerlijke en militaire autoriteiten waren in een zaal bijeen. Serang is de plaats waarvan men op school leert, dat Cornelis de Houtman in 1596 de eerste Nederlander zou zijn geweest, die hier in het toekomstige Indie aan land was gegaan. De zeereis om Kaap de Goede Hoop had achttien maanden geduurd. Professor Vlekke heeft erop gewezen, dat het bij deze eerste expedities van Nederlanders ruw en onchristelijk is toegegaan. Dat paste uiteraard in de tijd!

Vlekke schreef, dat Javaanse prinsen, die onze roemruchte Indie vaarders tegemoet kwamen om hen beleefd te verwelkomen voor alle zekerheid maar werden neergeschoten. Ook over de pogroms, zoals die bij de pacificatie van de eilanden Ambon, Ternate en Tidore zijn voorgekomen, heb ik in mijn schoolboeken nooit teruggevonden. Professor Wertheim spreekt hier van ‘militaire straf-expedities’ en zet het woord pacificatie maar meteen tussen aanhalingstekens, wanneer hij het heeft over ons militair optreden bij Djambi op Sumatra, op zuidoost Borneo, zuid Celebes, Bali, Lombok en andere buitengewesten. Soekarno sprak die middag op deze historische plaats.

Onverwachts, halverwege zijn redevoering, die bovendien over alle Indonesische radiostations life werd uitgezonden, ging hij in het Nederlands over. Men bedenke, dat was in een tijd dat de verhouding met Nederland steeds kritieker werd.

‘Hier, dáár’, en hij wees met zijn vinger naar mij, ‘dáár zit een Nederlander. Zijn naam is Willem Oltmans.’ Met nadruk en extra beklemtoning herhaalde hij nog eens mijn naam. ‘Hij is een Nederlander. Een echte Nederlander. Ik wens hem hier dank te zeggen, voor de steun die hij ons bij onze claim op Irian Barat (Nieuw Guinea) heeft gegeven. Ik heb deze Willem Oltmans eens gevraagd’, aldus de president, ‘waarom hij ons eigenlijk in onze strijd om Irian Barat steunde. Hij gaf mij toen het volgende antwoord’, en Soekarno herhaalde de volgende zin tot twee maal toe, ‘Ik doe het voor mijn land en mijn koningin.’

[p. 108]

Applaus. Ik begon mij hoogst onbehaaglijk te voelen. Hij ging nog verder. ‘Ik vond dit een zeer juist antwoord.

Ik acht het dáárom juist, omdat deze Willem Oltmans zijn persoonlijkheid en zelfstandigheid niet heeft prijsgegeven. Hij kent precies de belangen van zijn eigen land. Want wanneer de Nederlanders Irian Barat eenmaal zouden loslaten, zou dit slechts in het voordeel van Nederland zelf zijn.’ En hierop riep Soekarno tot tweemaal toe uit, ‘Terima kasih, Willem Oltmans!’ Het hele verhaal stond de volgende dag uitgebreid in de kranten. De Times of Indonesia drukte het bericht, maandag 11 juni 1957 midden op haar voorpagina met de kop, SOEKARNO FULL OF PRAISE FOR NEWSMAN.

Inderdaad, en dat herinnerde ik mij die middag in Serang, had de president bij de audientie over het Garoeda bataljon en de gevangenhouding van Schmidt mij die vraag gesteld. Ik had hem precies geantwoord, zoals hij nu, enige weken later, het in zijn redevoering stelde. Ik had het niet kunnen vermoeden, dat deze conversatie ooit in de openbaarheid zou komen. Wat Soekarno zei was in ieder geval volkomen waar.