De verraders

15.

Soenei Gerong. Sumatra. Woroshilov was afgereisd. In juni daarop volgend zou de Partai Kommunis Indonesia een klinkende verkiezingsoverwinning behalen. Het Sovjet bezoek mag de P.K.I. vruchten in de schoot hebben geworpen. Er waren echter totaal andere zaken, die de communisten in de kaart bleven spelen dan het hidoep Indonesia, dat de Russische maarschalk overal waar hij kwam had aangeheven.

Ik vloog naar zuid Sumatra om de olievelden van de Amerikaanse Standard Vacuum Oil Campany te bezoeken. De maatschappij en haar public relations afdeling gaven hoog op over een zogenaamd Indonesianisatie programma, waarbij men trachtte een zo groot mogelijk aantal Indonesiers in de kortst mogelijke tijd klaar te stomen voor verantwoordelijke posten. Geleidelijk aan zouden Indonesiers dan buitenlanders kunnen gaan vervangen. In Iran had de heer Scholtens mij uiteengezet dat het Irianisatie program van de genationaliseerde Iraanse olieindustrie ver was gevorderd. In Iran telde men in 1957 46.000 werknemers,

[p. 106]

waaronder nog slechts 400 buitenlandse krachten waren overgebleven. Bij de Stanvac op Sumatra vond ik 600 buitenlandse werknemers op een totaal van 11.000. Iran lag dus aanzienlijk voor op Indonesie. ‘Wij zouden de komende vijf jaar zeker dertig Indonesische ingenieurs kunnen plaatsen’, zeiden mij de p.r. mensen, ‘maar er studeren er dit jaar, 1957, maar vijf af in heel Indonesie!’

De medaille bleek echter een keerzijde te hebben. De hoogst gesalarieerde Indonesier - ik denk aan een jongeman, die een economische opleiding aan de Universiteit van Harvard gevolgd had - ontving, omdat hij Indonesier was, van de Stanvac een bruto inkomen, dat beneden de duurte toeslag van de buitenlandse werknemers op hetzelfde niveau lag. Een Amerikaan in Soenei Gerong zei mij dan ook: ‘Als wij niet tien maal zoveel als de inlanders zouden verdienen, zou men hier uit de V.S. alleen maar zendelingen kunnen krijgen!’

Hoe duur buitenlandse krachten waren bleek bij nader onderzoek. Als andere oliebedrijven in Indonesie onderhield ook de Stanvac haar eigen vliegdienst tussen het hoofdkantoor in Djakarta en de olievelden op Sumatra. Er werd met DC-3 toestellen gevlogen. Het werd mij echter bekend, dat men een Indonesier in het bezit van het vereiste aantal vlieguren op zijn sollicitatie had afgewezen ten gunste van een Amerikaan. Een buitenlandse piloot ontving in 1957 van de Stanvac 50.000 roepia's per maand. Een piloot van bijvoorbeeld de Garoeda Indonesian Airways verdiende in die tijd slechts 4.500 roepia's per maand. Waarom werd deze betrekking dus aan een Amerikaan gegeven, vooral wanneer er een Indonesier in het kader van het Indonesianisatie program beschikbaar was? Misschien dat Woroshilov's bezoek aan Indonesie de zaak van de communisten gunstig had beinvloed, toch heb ik steeds tegelijkertijd geloofd, dat dit soort toestanden als bij de Amerikaanse oliemaatschappij op zuid Sumatra, het de communisten even gemakkelijk maakte om stemmen onder de arbeiders op de olievelden te winnen.

Ik heb de situatie, zoals ik die daar aantrof in de Nieuwsgier beschreven. Prompt trok de Indonesische emigratie dienst de pas verleende werkvergunning voor de Amerikaanse piloot in en werd de Indonesier door de Stanvac aangesteld. Later zou hij zijn betrekking toch weer verliezen, toen hij bij een

[p. 107]

vlucht naar Singapore betrapt werd contrabande te hebben vervoerd.