De verraders

7.

Onze vaderlandse geschiedenis wordt ons op school als één lange reeks patriottische heldendaden opgedist. Bij mijn reizen naar Indonesie heb ik mij voortdurend door mijn leraren van het Baarns Lyceum misleid gevoeld. Pas daar begon ik mij te realiseren hoe eenzijdig men de historie van onze kolonien interpreteerde. Men verschuilt zich hierbij dan achter het doekje voor het bloeden, dat onze daden overzee pasten in de tijd waarin zij zich afspeelden. Wat past eigenlijk in welke tijd? Paste Van Heutz in de epok van de jaren 1900, als Westerling in die van 1950? Pasten Coen en Daendels beter bij hun tijd, dan van Heutsz of Westerling bij de onze. Paste Napoleon met zijn Russische avontuur in zijn tijd beter dan Hitler in de zijne? In 1901 bracht onze grote ‘pacificatie’ generaal van Heutsz met enkele van zijn officieren een bezoek aan de koningin op Het Loo. In 1959 herinnert Wilhelmina zich in haar memoires, ‘een nieuwe wereld ging voor mij open.......’

[p. 98]

Van Heutsz kwam verslag uit brengen over zijn ‘arbeid’ in Indie. De koningin had zijn rapporten over de oorlog in Atjeh nauwkeurig bestudeerd. Wat schreef Multatuli over officiele rapporten naar Den Haag? Onze vorstin raakte diep geimponeerd door de wilskracht en taaie volharding van haar generaal. Zij zou hem dan ook spoedig tot gouverneur-generaal in Indie benoemen. Zoals Westerling zichzelf als ‘rechtvaardige vorst’ had gezien, zo wist Van Heutsz H.M. er van te overtuigen, ‘dat hij gedreven werd door een grote en sterke rechtvaardigheidszin’, aldus Wilhelmina. Rechtvaardigheidszin bij het uitmoorden van de bevolking van Atjeh. Volgens Wilhelmina had hij ‘een open oog voor de belangen van de bevolking’.

Hij had ‘een grote kennis van plaatselijke toestanden’. Zonder twijfel. Maar niemand sprak over de duizenden Indonesische patriotten, die onder de handen van generaal Van Heutsz en zijn mannen zijn gesneuveld bij de verdediging van hun vaderlandse bodem.

Is het te verwonderen dat tegenwoordig het heidenmonument van generaal Van Heutsz in Amsterdam wordt volgekladderd? Ondanks het feit, dat ‘pacificatie-oorlogen’ in 1900 nog acceptabel waren en in 1950 passé zijn. Misschien mede passé zijn omdat de Atjehers nu zelf machinegeweren hebben om mee terug te schieten? Misschien werd, als met Westerling's oorlogsmisdaden, in 1900 wel bepaald dat cijfers omtrent de slachtoffers dienden geheim te blijven. Dan zouden wij nu toe zijn aan opening van zaken en kunnen wij meteen onze zoetsappige geschiedenisboekjes corrigeren.