De verraders

[p. 49]

deel II

[p. 51]

Djakarta

December 1956. Het was avond. Ik zat op het terras bij de Soewandi's. Een glas koude klapa kopjor stond voor mij. Mijn gedachten waren nauwelijk bij het gesprek om mij heen, maar bij de mensen op straat. Bij de straatvensters, die in een eindeloze rij schenen voorbij te trekken. Voor wie een eerste maal in Indonesie was vormden het zoemende geluid van de betjaks, de fietstaxi's, of het roepen van de sateh-verkopers.

Vruchten en etenswaren in manden gepakt hingen aan de uiteinden van een zwiepend stuk buigzaam hout, dat deze mannen als een juk over de schouders droegen. Zij liepen op een drafje en swingden zo langs de straten met hun zware lasten. Verschillende lekkernijen werden in de tuin te koop aangeboden. Tante Soewandi kocht wat paja's en ananas. Dat ging dan met veel tawarren, pingelen, gepaard. De geruime tijd die Tante nodig had om de vruchten uit te zoeken en het over de prijs eens te worden zat de venter er oergeduldig op zijn hurken, djongkok, bij. Even later kwam een andere man met een karretje het erf op. Het was met een oliepitje verlicht. Deze man verkocht een warme drank, die in oude Chinese koppen werd geserveerd.

Binnen, achter de ruit van zijn wagentje had hij een houtskoolvuurtje aangelegd. Terwijl men op het terras van zijn waar genoot, wachtte de man onder een boom met een kretekje, een zalig stinkende Indonesische sigaret, tot hij zijn koppen weer op kon halen. De passerende bami verkoper sloeg met een stuk hout op een soort bamboe gong in een bepaald ritme. De bakker riep op eentonige wijze een langgerekt ‘boot, boot..’, in plaats van brood, brood. Deze aspecten van het Indonesische straatleven boeiden mij intens die eerste dagen in het land waar mijn grootvader en overgrootvader de beste jaren van hun leven hadden gesleten. Precies zo begon ik dan ook deze eerste in de N.R.C. gepubliceerde reportage. Het was een typische Djakartaanse avond. Een koele bries na een warme, drukkende dag. Zachtjes ruisten de tandjoeng bomen in de laan, terwijl de tjitjaks, vlugge hagedisachtige beesten, langs de muren van het huis schoten. Geleidelijk keerde ik uit mijn mijmering terug naar de conversatie om mij heen. Boes vertelde zijn ouders en zusje over zijn studiejaren op ‘Nijenrode’. Zulke avonden in Indonesie hebben voor mij vele onvergetelijke uren van een warme intimiteit

[p. 52]

en gezelligheid betekend, die men moeilijk ooit kan vergeten. De nostalgie naar Indie bij ons thuis in Nederland is voor mij zo inbegrijpelijk.

Wat mij die eerste dagen vooral verwonderde was de vriendelijkheid waarmee ik als Nederlander in een betrekkelijk kritieke tijd werd ontvangen. Bij vertrek uit Rotterdam had een juist uit het Verre Oosten teruggekeerde planter mij nog op het hart gedrukt vooral niet bij de ramen van de auto te gaan zitten bij de rit van Priok naar Kebajoran. Woedende Indonesiers zouden met hun stenen gooien wanneer zij het gezicht van een belanda zagen. Niets ander dan paniek op afstand. De werkelijke toestand was totaal anders dan het beeld, dat men zich ervan uit de kranten in West Europa vormde. Ik melde dan ook in de N.R.C., ‘De stemming hier heeft niets alarmerends, vooral niet wanneer men met landgenoten spreekt. Nergens, dat wil zeggen noch bij de douane Priok, noch bij de krantenverkopers op straat of bij de diensten van de ministeries trof ik als Nederlander incorrect optreden aan. Voor wie hier niet eerder geweest is maken de Indonesiers een normale, plezierige, zelfs vriendschappelijke indruk.’