De verraders

[p. 46]

Aan boord van de Willem Ruijs

De reis ging om Zuid Afrika heen vanwege het sluiten van het Suez kanaal. In Kaapstad, waar ik mijn ouders en broers bezocht, die daar toen woonden, zond ik een artikel naar de Nieuwsgier, in Djakarta, één der weinige overgebleven Nederlandse kranten in Indonesië. Ik schreef over de sfeer aan boord van dit Indie-schip, waarvan men verwacht zou hebben, dat het in 1956 een Indonesie-schip zou zijn geworden.

Bij de keus van een tafel in de eetzaal gebeurde er bijvoorbeeld iets ongewoons. Ik had een oud Nijenrodiaan ontmoet, de Indonesier Boes Soewandi, toendertijd verbonden aan de SHELL. De dienstdoende Lloyd functionaris maakte mij er op attent, dat Soewandi's tafel een Indonesische tafel was, en dat ik dus beter ergens anders zou kunnen gaan zitten. Ik vroeg de man wat hij onder een Indonesische tafel verstond. ‘Daaraan zitten alleen Indonesiers samen’, was zijn antwoord. Op weg naar het Verre Oosten scheen mij dat een rede te meer toe om nu juist eens met Indonesiers de maaltijden te gebruiken. Ik ging dus bij Boes zitten.

Enkele dagen later werd ik door een dame, die met drie kinderen en een baboe reisde, aangesproken.

‘Vervelende tafel hebt u getroffen’. ‘Vind u?’ ‘Ja, Allemaal Indonesiers en u als enige blanke.’ Ik legde haar uit, dat Boes Soewandi een studiegenoot was en ik die Indonesiers als mijn toekomstige gastheren zag. Het mens draaide zich met dédain om en verdween. Het was een prettig idee niet bij haar aan tafel te hoeven zitten.

Deze en talloze andere voorvallen beschreef ik in mijn reportage voor de Nieuwsgier. Zij drukte mijn artikel 3 december 1956, de dag voor ik in Priok aan land zou gaan, af. Felle verontwaardiging bij de Nederlandse gemeenschap in Djakarta. Willem Latumeten van het Kementrian Penerangan (ministerie van voorlichting) haalde mij af en zei dat de Willem Ruijs story een storm had veroorzaakt. Het begon al goed. De entree was weer gemaakt. Velen meenden, dat ik had geschreven om mooi weer bij de Indonesiers te spelen. Alsof het mij om de Indonesiers te doen was. Wanneer de filmploeg aan boord alleen dan opnamen wilde maken in de bar van de eerste klasse wanneer eerst alle Indonesiers (bruine gezichten) verdwenen waren, en die Indonesiers hierover zich beklaagden, dan geneerde ik mij hierover als Nederlander.

[p. 47]

Ik schreef hierover als Nederlander over andere Nederlanders. Maar het gebeurt wel meer, dat wanneer men mensen met hun gezicht op de realiteit drukt er een verrassend groot aantal personen blijkt te zijn, wie de schoen onwringbaar past.

Iets anders is, dat het tactisch onjuist was noch enige zin had om op dàt moment bij de stijgende spanningen tussen Nederlanders en Indonesiers een dergelijk moraliserend en explosief artikel juist in Indonesie te publiceren. Tenslotte was het primaire doel van mijn reis in het kader van de resolutie in Zurich kalmerende en opbouwende artikelen te schrijven, die de sfeer tussen onze landen zou kunnen verbeteren en ten goede komen. Mijn artikel was volkomen waar. Desalniettemin, zag ik later in, dat het onder de heersende omstandigheden in Djakarta, een ernstige fout is geweest, dat het toen is gepubliceerd. Het zou gemakkelijk zijn mij te verschuilen achter de hoofdredactionele beslissing van de man ter plaatse, die wel van de toestand op de hoogte was - ik had tenslotte vanuit Zuid-Afrika geschreven en had zelf nooit voet op Indonesische bodem gezet - die mijn artikel afdrukte.

Tegen die Nederlanders, die zich in die dagen groen en geel aan dat artikel geergerd hebben kan ik zonder meer zeggen, dat ik er spijt van heb. Dat er een differentiatie bestaat tussen een informatie die zonder mee waar is en op feiten berust en een informatie, die op een bepaalde plaats en tijdstip, ook al is zij waar, in het belang van de gemeenschap, beter niet gepubliceerd zou kunnen worden, is een kant van de journalistiek, die mij toen bijzonder duidelijk is geworden.