De verraders

[p. 43]

Amsterdam

In dit opzicht stond DE TELEGRAAF boven en buiten de wet. Formeel was ik de zomer van 1956 TELEGRAAF-man in Rome. Ik raakte echter met de heer Brandt, toen mede-hoofdredacteur, in een grimmig conflict over een die dagen verschenen foto.

Men zag de Indonesische minister van buitenlandse zaken, Abdoelgani, in smoking, bij het verlaten van de ambtswoning van de Britse eerste-minister, Anthony Eden, nu dus Lord Avon. Eden had de ministers, die in het Lancaster House de conferentie van landen, die het Suez kanaal gebruikten, een diner aangeboden. Ook de heer en mevrouw Luns hadden aangezeten. Op de foto zag men Mas Roeslan, kennelijk op verzoek van de fotograaf, vriendelijk glimlachend in de deuropening van nr. 10 Downingstreet poseren, terwijl tegelijkertijd, mevrouw Luns zich achter hem om naar buiten drong. Wat deed DE TELEGRAAF?

De kop boven de foto luidde: RIJKE SYMBOLIEK. Het onderschrift was aldus opgesteld:

‘Ongewild (vraagteken) symboliseert hier de Indonesische minister de houding van zijn land jegens het westen en in het bijzonder jegens Nederland. Hij verlaat hier de ambtswoning van de Britse premier, die een diner aan de Suez-conferentiegangers en hun dames aanbood. Ruim baan voor jonge naties schijnt hij te denken. Voor zover hij in de deuropening nog ruimte overlaat, moet de westelijke wereld, hier in de persoon van mevrouw Luns, genoegen nemen met een plaatsje op de tweede rang, een beetje weggedrongen tegen de muur.......’ Kanselier Konrad Adenauer heeft eens tegen de Britse hoge commissaris, Sir Ivon Kirkpatrick gezegd, dat het jammer was dat de lieve God de intelligentie van de mens beperkingen had opgelegd, zonder diens domheid aan banden te leggen.

Ik achtte mij niet langer aan deze krant en dit soort ‘journalistiek’ verbonden. De in kleinere letters en misschien wat saaiere Nieuwe Rotterdamse Courant, stelde mij aan als medewerker in Indonesie. Ik besloot op de kortst mogelijke termijn zelf naar Indonesie te reizen om het broeiende conflict van de andere kant te gaan bestuderen. Free lance contacten met het Algemeen Handelsblad, de krant waar ik op de buitenlandse redactie onder Constandse, Aletrino, Hogland en Hoefnagels mijn journalistieke werk indertijd was begonnen, met Het Vaderland en met Vrij Nederland vormden een welkome aan-

[p. 44]

vulling van mijn N.R.C. arbeid.

De financiering verliep als steeds vlot via de Rijkens pot. In zijn mémoires heeft Paul Rijkens enkele heren van de groep geidentificeerd, van wie ik weet, dat zij contact met elkaar hebben gehad over mijn reis en verblijf in Indonesie: bijvoorbeeld de heren Zeeman, Kroese, van Karnebeek, Heering en anderen.

Zelf bij vertrek uit Rotterdam met de ‘Willem Ruijs’ van de Koninklijke Rotterdamse Lloyd, ging onder de wegbrengers reeds het gerucht, dat ik door Soekarno en Indonesie zou zijn omgekocht en op kosten van de vijand reisde. Ik werd hier door vrienden voor gewaarschuwd, maar ik was niet in een positie, ook niet tegenover hen, om mij tegen deze vorm van jalouzie te verdedigen, omdat ik op geen enkele wijze het bestaan van de groep Rijkens (of de Rijkens pot) verder kon openbaren.

Bepaald onaangenaam wordt het, wanneer een wijd en zijd gelezen ochtendblad dergelijke ‘on-dit's’ in haar pagina's verwerkt of als hoofdredactionele opinie als vaststaande feiten verspreidt. Bovendien legt dit blad een vernietigende uitspraak van de Raad van Journalisten, zoals de uitspraak van de Raad ten gunste van mij en ten nadele van DE TELEGRAAF, zonder meer naast zich neer. Onze andere kranten zullen in zo'n geval op zijn minst een rectificatie plaatsen.

Men zal mij verwijten, dat ik bij het schrijven van deze regels wraak neem. Dat mag zo zijn. Na over een periode van tien jaren door deze krant voor rotte vis te zijn uitgemaakt, schijnt het mij waarachtig geoorloofd toe hier eens iets over recht te zetten. De ‘foule hideuse’, zoals Andre Gide de kritiekloze massa heeft omschreven, kent het gedrukte woord maar al teveel gewicht toe. Het staat in de krant. Dus is het waar. Oltmans is een landverrader. De rotzak. De Indonesiers hebben hem omgekocht. Maar wat men zich maar al te dikwijls vergeet af te vragen is wie wat schrijft en in welke publikatie. ‘Maar DE TELEGRAAF is zo'n gezellig blad bij het ontbijt’, hoort men dan zeggen. Dat mag zo zijn. Ik lees haar zelf. Maar laat men toch in Godsnaam tegelijkertijd beseffen, dat men zichzelf verplicht is een passende objectiviteit en distantie in acht te nemen, wanneer men zich over een nieuwe TELEGRAAF rel buigt.

Men zegt wel, dat een volk de regeerders heeft die het verdient.

Ik zou dit willen paraphraseren in, het volk krijgt de krant die het verdient. New York City, een metropolis van 12 tot 14

[p. 45]

miljoen mensen, heeft als gevolg van krantenstakingen en fusies thans nog drie bekende dagbladen. De New York Times steekt torenhoog boven de Daily News - de New Yorkse TELEGRAAF - en de New York Post uit. Toch zal de News vele exemplaren meer in omloop brengen dan de Times.

Nog altijd heeft de massa niet het stadium van ontwikkeling - en goede smaak - bereikt om ingelicht te willen worden, een krant te kopen voor informatie, welke zij biedt. Men blijft er de voorkeur aan geven om entertained te worden, om bij de thee en een beschuit aan het ontbijt een ‘gezellige’ rel naast zijn bord te vinden.