De verraders

[p. 28]

Teheran

26 Augustus 1956. In de late middag kwam ik op het vliegveld Mehrabad aan. Ik stelde mij onmiddellijk in verbinding met de Indonesische zaakgelastigde, oud-Leidenaar Johan Maramis. ‘Als de president u meeneemt’, stelde hij mij gerust, ‘heb ik uw Russische papieren in één uur in orde.’ Het Kremlin had vier twee-motorige Ilyushin-14 toestellen naar Teheran gezonden om het Indonesische gezelschap van veertig personen op te halen. Er zou dus plenty plaats zijn.

Soekarno landde 27 augustus 1956 met een gecharterd toestel van de Scandinavian Airlines System. De broer van de Shah, prins Cholam Reza, haalde hem af. In een oude Cadillac met smoezelige grijze gordijnen reden president en prins naar het Saad-Abad paleis, waar met het Iraanse vorstenpaar gelunched zou worden.

Maramis gaf 's middags een garden party in de tuin van het legatiegebouw aan de Avenue Roudsar. Soekarno zat op een sofa, als altijd omringd door vrouwen, hier de dames van de diplomatieke staf van Iran. Hij zag mij en wenkte. Mijn laatste kans alsnog een Sovjet visum te krijgen.

‘Wat voert jou naar Iran, Wim’, was zijn openingsvraag, terwijl hij naar mijn mening allang was ingelicht waar het om ging.

Ik zette kort uiteen, dat ik reportages wilde schrijven over zijn reizen naar Rusland en China, maar dat een visum het struikelblok was. Soekarno luisterde, liet niet merken of hij het wist of niet en zei toen, ‘Weet je wat, bespreek je moeilijkheden met Soewito.’ Hij vroeg verder hoe het met Van Konijnenburg was en of er al schot kwam in de Nieuw Guinea kwestie. Hierop zocht ik zo snel mogelijk uit wie Soewito was. Adjudant-majoor Saboer wees hem aan. Soewito Koesoemowidagdo was verbonden aan het ministerie van buitenlandse zaken en was belast met de perszaken van de president, zoals Latumeten dat in Italie en Duitsland was geweest. Jarenlang is hij als secretaris-generaal van KEMLOE (Kementrian Luar Negeri) de rechterhand van minister Soebrandio geweest. Na de coupe van 1965 werd hij benoemd tot ambassadeur in Washington, en thans, in 1968, is hij duta besar in Stockholm.

Hij legde toen in de tuin van de legatie in Teheran zakelijk en nuchter uit, dat het op de Russen een verkeerde indruk zou maken, wanneer juist nu een Nederlands journalist in gezelschap

[p. 29]

van de Indonesische president zou reizen. Een bezwaar, dat overigens om begrijpelijke redenen in Rome en Bonn minder zwaar had getild. Ook meende hij, dat in Djakarta kritiek zou oplaaien, ook omdat verscheidene Indonesische journalisten vanwege plaatsgebrek in het S.A.S.-toestel achter hadden moeten blijven. ‘Wij moeten de president tegen deze kritiek beschermen’, aldus Soewito.

De slag was definitief verloren. Geen Sovjet visum. Geen reportage van de Russische en Chinese reizen. De communistische landen duldden geen westerse pottenkijkers. In de vroege ochtend van de 28ste zag ik vanuit mijn hotelkamer na elkaar vier Ilyushin toestellen opstijgen en achter de donkere silhouetten van de Elbruz bergen in de richting van Moskou verdwijnen.

Na een tussenlanding in Stalingrad begeleid door twaalf jets van de Russische luchtmacht arriveerde Soekarno dezelfde dag in Moskou. Maarschalk Woroshilov, toen de president, maarschalk Boelganin, de premier en de heren Chroetsjow, Kaganowitsch, Mikoyan en Malenkov waren ter begroeting aanwezig.

Straten en pleinen waren met Indonesische vlaggen versierd. Leuzen als ‘groeten aan de illustere zoon van het Indonesische volk’ pronkten op erepoorten en gebouwen. Na Washington, nu Moskou en Peking. Waar bleef Den Haag?

Woroshilov zei bij de ontvangst onder meer: ‘Thans treden de oosterse volkeren bij internationale zaken als souvereine staten op. Zij nemen actief deel en beslissen mee over het lot van de hele wereld. Uw land speelt een belangrijke rol om de Aziatische-Afrikaanse landen bijeen te brengen in hun strijd om onafhankelijkheid jegens het kolonialisme en alle vormen van stuiptrekkingen er van.’

Hij bracht hulde aan Soekarno als de bevrijder voor de rechtvaardige zaak van vrijheid voor de volkeren van Indonesie.

De Sovjet flirtation met Soekarno zou tien dagen duren. Er zou een reis van 11.000 kilometer door Rusland worden gemaakt. Met strijkages werden in het Kremlin de versierselen van de Orde van Lenin overhandigd. Bovendien kreeg de Indonesische president een Ilyushin-14 passagiersvliegtuig cadeau voor persoonlijk gebruik in de archipel.

(President Kennedy zou de Sovjet tactiek later over nemen en Soekarno een paar helicopters zenden.)

[p. 30]

Op 31 januari 1957 heb ik de overdracht van de Russische machine door de ambassadeur Zukov, op het militaire vliegveld Tjililitan, bij Djakarta, bijgewoond. Een Indonesische crew was in de Sovjet Unie getrained om het toestel te vliegen. Soekarno doopte het die ochtend de ‘Dolok Martimbang’, naar een oude Sumatraanse sage, waarbij twee bergen, de Dolok en de Martimbang hun geschillen niet met het zwaard, maar door onderling overleg beslechtten.

De laatste dag sprak Soekarno honderdduizend personen in het Lenin stadion via een tolk toe. Hij zei, dat Rusland en Indonesie dezelfde idealen van vrijheid, sociale rechtvaardigheid en vrede nastreefden. ‘Alleen imperialisten, kapitalisten, feodalisten en kolonialisten willen oorlog’, aldus de Indonesische president. De ministers Gromyko en Abdoelgani tekenden een gezamenlijk communiqué, waar enig tumult over zou ontstaan. In Djakarta was men gebelgd over een passage waarin werd gesproken over de gelijkgerichtheid van de Russische en Indonesische revoluties. Ook het feit, dat niet over Nieuw Guinea werd gesproken, ergerde bepaalde kringen in Indonesie.

In zijn biografie opgenomen door de Amerikaanse mevrouw Cindy Adams, zegt Soekarno dat de pers in de V.S. hem, ‘liefhebber van God’, nà zijn reizen naar Moskou en Peking ‘een vette communist’ noemde. De president heeft er mij bij herhaling over gesproken en vond het belachelijk. Die beschuldiging van communisme is trouwens een gevoelige snaar bij hem gebleven, tot het bittere einde, de coup van 1965, toe.