De verraders

[p. 17]

Den Haag

18 juni 1956. De zendingsdrang en het gevoel volkeren overzee te moeten bijspringen heeft bij ons Nederlanders steeds diep gezeten. Honderd jaar geleden liet Multatuli dominee Wawelaar reeds uitroepen, ‘Geliefden, God is een God van liefde! Hij wil niet dat de zondaar verloren ga, maar dat hij zalig worde met de genade in Christus door het Geloof!’ Multatuli vervolgde in de ‘Max Havelaar’, ‘Daarom is Nederland uitverkoren om van de rampzaligen te redden wat er te redden is! Daartoe heeft Hij in Zijn onnaspeurlijke wijsheid aan een land, klein van omvang, maar groot en sterk door de kennisse Gods, macht gegeven over de bewoners dier gewesten, (Indie), opdat zij door het heilig nooit volprezen Evangelium worden gered van de straffen der helle! De schepen van Nederland bevaren de grote wateren, (leve Verolme!), en brengen beschaving, godsdienst, en Christendom aan den verdoolden Javaan..!’

In 1956 was er voor velen weinig veranderd sedert de dagen van de koffieveilingen van de Nederlandse Handelmaatschappij. De verdoolde Javanen doorbraken nu weliswaar in supersonische MIG's de geluidsbarriere, maar dat verhinderde ons niet in een gebaar van machtsvertoon nog eens een roestige Karel Doorman naar de Stille Oceaan te zenden ter bescherming van de Papoea's.

Op 22 juni 1956 richtte de Generale Synode van de Nederlands Hervormde Kerk zich tot het Nederlandse volk met een oproep tot bezinning wat betreft onze verantwoordelijkheid op Nieuw Guinea en in Azie in het algemeen. ‘In onze tijd’, aldus het herderlijk schrijven, ‘is het dringend nodig, dat de zogenaamde westerse wereld tracht het diepe wantrouwen, dat in Azie en Afrika tegen zijn bedoelingen bestaat, te overwinnen - en dit kan niet door woorden, maar slechts door daden geschieden - in zulk een tijd is het uitermate bedenkelijk dat de kwestie Nieuw Guinea aan dit wantrouwen telkens weer nieuw voedsel geeft.’

Hoe rijp men was voor een realistischer kijk op de moderne problematiek van Azie bleek al spoedig. De Wawelaar mentaliteit waarde gestadig rond. Dozijnen ingeslapen oud-kolonialen werden door de Synode wakker geschud. Het hoofdbestuur van het Veteranenlegioen wees de oproep scherp en onverkort

[p. 18]

van de hand. Professor Gerretson schreef in de TELEGRAAF, dat er een boekje bestond getiteld, ‘meer dan honderd kerkelijke dwaasheden door enige spelende herders’. Hij zei zijn hart aan dit boekje op te halen wanneer hij het benauwd kreeg bij het lezen van het synodale proza. Professor Severijn merkte in Elseviers op, dat de wijze waarop de Synode was opgetreden volkomen gebrek aan reformatorisch besef aangaande de verhouding kerk-staat aantoonde. Dominee Sikken voegde er aan toe, dat Horatius had gezegd, dat de goede Homerus ook wel eens sliep en fouten maakte,

De Waalse gemeente in Den Haag nam ogenblikkelijk stelling tègen. De classis Amsterdam zei dankbaar te zijn dat het vraagstuk Nieuw Guinea publiekelijk aan de orde was gesteld. Gouda en Schiedam waren tègen. Den Bosch, Appingedam, Goes, Assen, Groningen, Alkmaar, Heerenveen, Breda en Hengelo vóór. De kerkeraad van Ommen vroeg zich af waarom de Synode zich juist tegenover Nieuw Guinea en bijvoorbeeld niet over Ambon had menen te moeten beginnen. Groningen tekende fel verzet aan. Ook de kerkeraad van Apeldoorn sprak haar diepe teleurstelling uit.

Zeventien vooraanstaande Papoea's zonden telegrammen aan de koningin, de voorzitter van de Raad van State, de ministerraad, de Staten-Generaal verscheidene kerkelijke instanties.

Ook in katholieke kring had men in 1956 nog moeite met de historische veranderingen in Azie. François Pauwels herinnerde er in de Volkskrant aan, dat de missie intentie voor de maand november luidde: ‘dat de sociale orde in Indonesie op christelijke grondslagen gevestigd moge worden.....’

Intussen bereikte ons opmerkelijke berichten uit het gebiedsdeel Nieuw Guinea zelf. Drie uitgeputte Papoea's waren die dagen in het dorp Loemi aangekomen. Zij vertelden dat koppensnellers opnieuw in actie waren geweest. Ten bewijze hiervan hadden zij de vingers van de slachtoffers plus 28 rietstengels, een rietje per onthoofde Papoea, meegebracht.