De staat van bedrog

4 juni 1997

Oud-premier Lubbers is bereid geweest om datgene wat hij ons op 31 januari in Rotterdam vertelde, in een passend kader op schrift te geven en toe te faxen.

04/06 '97 woe 09:17 Fax [phone]
nicolai & pasman
Het staal vast, dat het probleem van Willem Oltmans een zuiver Nederlands probleem is. Dat probleem dateert al van zeer lang geleden en is nog steeds niet opgelost. Ik heb al eerder verklaard dat ik het een onverkwikkelijke affaire vind.
Ik heb zelf pogingen ondernomen om een eind aan de situatie te maken, maar ook dat is op veel weerstand bij, in het bijzonder het ministerie van. Buitenlandse Zaken, gestuit.
Daar, op Buitenlandse Zaken, koestert men nog steeds een bepaald beeld van Oltmans, dat niet gunstig valt te noemen. Dat beeld is aan hem blijven kleven.
Men wil daar ook niet erkennen dat er fouten zijn gemaakt ten opzichte van Oltmans. Het is een prestigekwestie geworden tussen Oltmans en BuiZa. Ik vind dat niet goed.
Meer concreet: het is mijns inziens niet zo, dat de zuidafrikaanse overheid in 1992, zelf het initiatief heeft ontwikkeld om Oltmans uit te. zetten. Dat is, dunkt mij, vanuit Nederland georganiseerd.
Daar zullen Nederlandse inlichtingendiensten in de periode 1986-1992 een rol in hebben, gespeeld.
Dax kan de IDB zijn geweest, het kan ook de buitenlandse afdeling van de BVD zijn geweest.
De opheffing van de IDB heeft niet te maken gehad met de uitzetting van Oltmans.
Oltmans gold als ‘links’, als vriend van de voormalige Sovjet-unie, als bekende van de koopman Van Eeghen, die met hem, in het bijzonder via Arbatov, vredesinitiatieven besprak.
In Zuid-Afrika, in de tijd dat Oltmans daar verbleef, was het apartheidsregime gekant tegen ‘links’ en ‘communisten’.
Dat was dus een instrument om Oltmans bij die regering in een kwaad daglicht te stellen. Bovendien kan zijn homoseksualiteit een rol hebben gespeeld, in de zin dat die, in een puriteins land als Zuid-Afrika, sexuele geaardheid, in negatieve zin, is benadrukt.
Ik sluit dat niet uit.
Ik heb Oltmans in 1994 meegenomen op mijn reis met de ministers Kok en Van den Broek naar Zuid-Afrika, omdat ik geen reden zag om dot niet te doen. Gezien de eerdere uitzetting was er misschien een reden om het wel te doen.
Het bezoek is goed verlopen en Oltmans was heel tevreden, dat hij meekon.
Van zuidafrikaanse kant is er geen enkele belemmering geweest, toen bekend Werd, dat Oltmans mee zou komen. Dat is op zich zelf het overdenken waard, ten aanzien van iemand die 2 jaar eerder is uitgezet als ongewenste vreemdeling.
Ik weet, dat Oltmans op 2 augustus 1992 is uitgezet door de Zuidafrikaan se autoriteiten. Dat was een week voor het bezoek dat ik aan dat land zou brengen.
Ten tijde van de uitzetting was nog niet bekend, dat dit bezoek geen doorgang zou. vinden.
Op de gehele gang van zaken rond dit bezoek ga ik liever niet in.

[p. 122]

Een tweede voorbeeld: het staat evenzeer vast. althans, dat is mijn stellige overtuiging, mede gezien de eerdere houding van de Nederlandse overheid, dat de Nederlandse regering niet wenste, dat Oltmans het bezoek van de koningin aan Indonesië in 1995 zou meemaken. Het is mijns inziens niet zo, dat de Indonesische regering die wens kenbaar heeft gemaakt Het argument van het visumbeleid van Indonesië is louter formeel van aard, zoals het weigeren van het visum door de Indonesische overheid louter instrumenteel was om Oltmans niet mee te laten gaan.
Ik vind het overigens niet passend in te gaan op de gevoelens van Nederlandse zijde rond de mogelijke belasting van dit bezoek door de aanwezigheid van Oltmans.