Prozawerken in Maastrichtsch dialect

Wie de kinder ziech ammezeerde.

- ‘Nol, geiste mèt oet? Veer goon plezeer wake. Iech höb tien gölde gekrege van mene nonk-petere!’ Mèt tie wäörd kwaom Sjèf Bussels bij zene kammeraot Nol ingevloge. Tien gölde in de hand van ene jong van daartien jaor, dat waor enen ongekinde riekdom. Nol stónt verpópzak tevan.

Sjèf ziene vonk, de notaris van boete, had ze zuster, mevrouw Bussels, in Mastreech ins komme bezeuke. Heer had em dat geld eigelek gegeve in de meining, tot heer et in zene spaorpot zou doen, mer Sjèf had tao anders euver gedach. Euver et algemein dach er neet te deep nao um de invoudige reije, tot heer et neet kós. Et waor geinen onnuzele jong of ene ganse gek, mer gans gaar waor er ouch neet, alloh, wie veer zèGGe: ‘enen have sjoute’. Verweend waor er genóg door z'n gooj mama es einige zoon bij vief döchter.

[p. 167]

Ondertösse tot nonk-notaris bij mevrouw Bussels nog get besprekinge zaot te hawe, had em Sjèf al mèt te tien gölde gesmeerd. Ze brande-nem in z'n vinger. Nol, dee noets euver zoe e reuzekapitaol had kinne besjikke, waor in de zevenden hiemel, want noe zaog heer kans, um allerlei groete ideeje tot wèrrekelekheid te kinne bringe. Heer snabde z'n möts en vórt waore ze de straot op. Binnen de haaf oor waore ze trök. Ze hadde-n-inkuip goon doen. Watse gekoch hadde mos 'n deep geheim blieve. Dat zou later 'n groete verrassing weurde.

En wat waor noe d'n inkoup? E pistol, pollefer en vuurwerrek. En gein onnuzel vuurwerrek van e paar sent, mer groete zonne en dikke zevesleegers. Daodoor ontstónt et plaan, um 'n groete vertuining te goon hawe veur de ganse naobersjap, groet en klein, tege-n-antree. Ze hadde eigelek spiet, tot te sent zoe gaw op waore gewees en meinde door de veurstèlling ene nuije bonie te make.

Bij Sjèf op steiweeg woorte groete vergaderinge gehawe, de nudige artiste onder de naoberjonges oetgezeuk en eeder woort veurgesjreve, wat heer op te groete oetveuring veur heksetoere zou oetriechte. De program woort mèt t'n daag langer.

Ze prakkezeerde allerlei meugeleke en onmeugeleke nummers bijein. Lewie en Frens, die eeder 'n zwumbrook hadde, zouwe akrobatiese toere make, Gus mèt z'n touverdoes woort goucheleer, Pieke, dee naturelek weer debij waor, de kleinste van allemaol, woort bestump tot ‘sprekende kop’ en Manus, dee good op e muziekske kós blooze, kraog et muzikaal gedeilte veur z'n rekening. Sjèf zellef, gehollepe door Nol, dee eigelek et gans spiktakel inein zat, zou zörrege veur de apoteoos. Heer meinde, tot er alles kós en reskeerde, zonder naodinke, tien kiere ze leve, umtot heer gei benöl had, wat heer op et speul zat. Mèt te Sintervaos had er op te Merret gezeen, wie ene kunstemeeker 'n taofel op veer flesse zat, dao-op ene stool plaodzde en bove-n-op tee stool op zene kop góng stoon en daan e glaas beer oetdronk. Die kuns zou heer ouch tot stand bringe en dat mós et glanspunt van de veurstèlling weurde. Daorum zou heer dan aon weerskante drei jonges kriege te stoon, sjoen hoep en lieg geranzjeerd op steul en benkskes, die op te beslissenden ougenblik et vuurwerrek móste-n-aonsteke, um de generaol bewondering et toppunt te doen bereike.

De program waor veerdig, mer noe d'n teejater. Heij hadde ze gein plaots, dao wouwe ze die ganse ravazje van kinder neet op zolder höbbe, op 'n ander waore ze bang, totse de boel tezier zouwe sjendeleere en zoe veel de käös eindelek op 'n groete spin van 'n achterkamer bij Bussels. Et waor eigelek e soort keemerke zonder vinsters, wat gebruuk woort veur allerlei prölleboel achterhous te zètte. Dao-in woort e paar daog laank gesleip en gesjörreg, gespiekerd en geverref, tot te spin eindelek op e soort kemedie begós te liekene mèt kelieze van rolle tapiet en 'n gardijn van bèddelakes.

- ‘Laot te kinder ziech mer ammezeere’, meinde mevrouw Bussels. Euverein woort gekomme, tot t'n antree zou geheve weurde naovenant te draagkrach van de kiekers. De groete lui, die betaole kóste, vief sent, de kinder drei en vrouw Kruitsel, oet et achterhoes teneve, die drei lou-

[p. 168]

pende en drei platte kinder had, kraog 'n apaarte reduksie. Die betaolde veur alles bijein 'n döbbelsje.

De kaarte veur de groete lui woorte al daogs van te veure verkoch. De kinder zouwe betaole bij et inkomme.

Mevrouw Bussels waor nómmer ein, die handgeld gaof. Ze waor iers wel get koed gewees euver de verkwisting van die tien gölde, mer wie ze toch doorkraog, boe-aon ze besteid waore, had ze mer d'reuver gezwege. - ‘Es te kinder ziech mer ordentelek ammezeerde’.

De vief zusters móste niks tevan höbbe. Drei aw sókkertante, die bij Sjèf inwoende en nogal op te penning daartien waore en daorum noets órreges naotou gónge, permeteerde ziech ouch 'n oetgaof van vieftien sent.

Nog e paar mama's van einige jonges vörremde mèt hun et publiek van d'n ierste rang. Ze kwaome-n-achteraon op steul te zitte. De ander kiekers woorte op plaanke gezat, die in einige rije euver geliende sitroenkiste kwaome te liGGe. Op Zondaggemiddag haaf veer waor de ‘Groote Voorstelling’ aongekondig en tege die oor krope 'n. twintig kinder bij Bussels t'n trap op, nao iers hunnen antree in de hand van Sjèf te höbbe neergetèld. In ze verlange nao e groet publiek leet heer zellefs op et lèste momint Bebbeke Zielkes in, dat mer onderhave had gekrege mèt te kemissie, tot tat genóg waor en dat iers t'n tougaank geweigerd waor.

Toen arriveerde mevrouw Bussels mèt zant Greta, tant Jèt en tant Memieke, wat van dikkigheid haos neet t'n trap op kós. De tantes hadde veur de gelegenheid groet ‘toilet’ gemaak. Ze waore al get awwerwèts en drooge nog 'n groete kouf van twellef of veertien rolle-in-e nètsje.

Vrouw Kruitsel mèt häör zès kinder kwaom op e soort iereplaots te zitte opzij, in ene reete zedeleer, boe niemes in plaots numme wouw, umtot te zit haos gans t'roet hóng.

Et waor kriejoelend vol in et keemerke en haos veur doed te blieve van de hits. Veur de gardijne brande zès keerskes van ene sent, want leech huurde debij. Wel reep mevrouw Bussels nog bekummerd: ‘Kinder, stekt miech mer neet te boel in brand!’, mer de stum van Zjozef gaof van achter de gardijne nijdig antwoord, tot et gei koed kós.

Nao dèks belle woorte eindelek te bèddelakes opzij gesjuif. Me zaog e soort kamer mèt einige meubele, boe-onder bezunder de aondach trok e nachstèllingske, wat me zelde op 'n ‘scène’ zuut. Aon twie touwe hóng e kacheliezer, es ‘trapèze’.

Frens en Lewie opende de veurstèlling. Eeder in 'n glad getrokke onder-brook mèt et zwumbreukske d'reuver en enen triko zonder mouwe verriegde ze hun akrobatiese toere. Nao e paar kónkelebolle begóste ze ziech ein veur ein um et kacheliezer te dreje en spande ziech in, totse roef kop tevan kraoge en tant Memieke reep: ‘Jonges, doot uuch toch gein pijn!’, wat al 'n hiel sattisfaksie waor veur de kunstemeekers. Noe waor de bäört aon Gus, de goucheleer. In ene zwarten domino, beplak mèt maone en stare van zèlleverpapier, 'n hoeg spitse möts op, ene lange witte baard veur van kemp en enen touverstaaf in z'n hand zou heer mèt te touverdoes wèrreke en doorgesnooje tuijkes weer aonein plakke, balle doen verdwijne en 'n ei bakke boven 'n keers in enen hoege zij jen hood.

[p. 169]

Mer in plaots van et publiek onder d'n indrök te bringe doog er niks es prótse van de lach achter zene baard, wat neet erreg bijdroog tot te vereiste serjeuzigheid van de veurstèlling. Wie heer dan ouch weer achter de kelieze kwaom, kraog er 'n ongenutige oetstamping van z'n kammeraote.

De program woort veurtgezat mèt te sprekende kop. Wie hiel plechtig t'n dèksel van et nachstèllingske woort opgeluf, vertuinde ziech bove de brèl de kop van Pieke. Op 'n onverklaorbaar maneer had ziech tee in het meubelke gepeers. Ze geziech waor mèt sjeunsmeer en oker zoe geel en zwart geverref, tot heer in de hèllige verbeelding waor, tot em niemes zou herkinne en zjus wie heer op 'n hiel lamentabel maneer z'n van boete gelierde aonspraok wouw hawe, um aon et publiek te vertèlle, tot er mèt 'n sjipbreuk zene kop had verlore, reep opins vrouw Kruitsel: ‘aoch!, dao zit Pieke, wie ze miech tee begaojd höbbe!’, wat Pieke 'n hiel meeprizant geziech doop trèkke, umtot z'n tragies effek bedorreve waor. Toch probeerde de kop van Pieke de lui wies te make, tot heer gei lief had, wat me haos zou goon geluive, umtot me ziech mer neet begriepe kós, boe de res van de kop eigelek in et stèllingske plaots kós vinde. Wie heer oetvertèld waor woort t'n dèksel weer euver em neergelaote en de ‘wonderpiramide’ zou vertuind weurde.

Sjèf zou ze glanspunt bereike. Achter de gardijne waor e gerommel en gestommel van belang. Pieke kwaom mèt ze geverref geziech aonkondige, dat te deure van de spin geslote móste weurde, umdat et wie duusterder wie sjoender zou weurde. De dames protesteerde tege de hits, want et waos noe al haos veur te stikke in de spin, mer mevrouw wis hun te bepraote, ‘umtot te kinder ziech toch zoe ammezeerde’, en de permissie tot et sleete woort gegeve.

Pieke, dee hiel puntelek te opdrach van Sjèf wouw volbringe, probeerde de deur tou te kriege, mer doordatse in jaor en daag neet mie gebruuk waor, geine sleutel mie d'rop zaot en et sloot al get heros waor, góng dat neet zoe gemeekelek. Mer et mós duuster zien en et zou duuster zien. Mèt ene smak sloog Pieke de deur in et sloot. De keerskes woorte-n-op e paar nao oetgeblooze.

Dao gónge de gardijne weer ope. Veerdig stónt te taofel op te veer flesse en de stool d'rop. Aon weerskante, wie langer wie lieger, stónte de jonges, drei op steul en drei op staove, veerdig mèt hun vuurwerrek. Manus (et orkes) begós op ze meziekske te blooze en Sjèf kwaom achter de kelieze oet in e klownspekske. Nao get smoesjes gemaak te höbbe kroop er op te taofel en, werechtig, et lökde-n-em. Gesteund door de leuning van de stool bleef er op zene kop stoon.

Dao góng et vuurwerrek aon. Et woort prachtig. Allein mevrouw Bussels heel häör hart vas mèt al dat vuur in häör hoes. Noe kwaom de verrassing. ‘Pang!’, klonk tao opins ene pistolsjeut door de spin, of e kanon aofgóng. En wat 'n oetwèrreking! Ene jong, dee 'n groete zon leet dreje, sprong van z'n staof aof tege de taofel, die mèt ene nuije slaag mèt stool en aal van de flesse veel, boedoor Sjèf e paar ander jonges mèt hun vuurwerrek et understebove doog rolle.

‘Paatsj! Paatsj!, knalde-n-et door de spin. Tösse-n-et publiek slooge,

[p. 170]

sizde en vunkelde de zonne, zevesleegers, zwerrevers en muiskes. D'n einen angssjriew góng op nao d'n andere. De kinder jiemerde, piebde en reepe-n-op hun meer. Eint van de drei platte kinder van vrouw Kruitsel kraog get wie de keekende stupe. Bove-n-alle-n-et misbaar kommendeerde mevrouw Bussels: ‘Zjozef, lieleke vlegel, doeg ope. Direk nao de bèd!’ Tant Memieke kraog ene zevesleeger in häör kouf, die veur dreikwaart in de loch vloog. Ze prouzde wie 'n kat, die ze mosterd aon häör neus hadde gesmeerd. Tant Greta en tant Jèt trokke van de konsternaassie allerlei moelekes. 'n Medam, die zjus höllep keekde, vloog e stök heite kartong van ene zwerrever in häör keel. De ander medamme slooge um ziech heer, um et vuurwerrek van ziech aof te hawe en vrouw Kruitsel houwde kwakenteere mèt häör mager kneukele op alles, watse rake kós.

Moord en brand woort gesjriewd en tot euvermaot van ramp woort Bebbeke Zielkes euveroup geduijd en veel op et lèste keerske, wat nog euverind stónt.

D'roet wouwe ze, d'roet, mer gein meugelekheid um de deur op te kriege. Gelökkig waor et vuurwerrek gaw oetgevunkeld en kós nog 'n keers gevonde weurde um aon te steke. Mevrouw boenkerde mèt vuus op te deur en reep op te maog, mer die stónt mèt häöre piejot aon de straotdeur te vrije. Kazjeweel hoort ene maan van deneve et aonhawend greboenker en mèrrekde, tot get gaonde waor. Heer waarsjouwde de maog, die kwaom aonloupe, mer ouch niks kós oetriechte. Ze stónt veur 'n geslote deur zonder sleutel. Ze leep watse loupe kós van d'n eine smeed nao d'n andere, mer die waore-n-allemaol op Zondag oet, totse te lange lèste mèt ene slootemeeker van de Groete Grach kwaom aongezat, dee nao lang probeere eindelek te spin ope kraog.

Gans verslage-n-en ontdoon, haaf gestik door et gedrings, et geduijds, de benajdheid en de polleferdamp, böttelde alles te straot op. Mevrouw foeterde vreiselek op Sjèf, dee de sjöld goejde op Nol, umdat tee gesjote had en Nol smeet te sjöld op Pieke, dee de deur in et sloot had gesmak en em noe wieselek gesmeerd had. Et pistol woort in beslaag genómme. Veur de res had alles nog al e good verloup. Allein tant Memieke mós 'n nuij kouf höbbe en Bebbeke Zielkes had e groet look in häöre sjollek gebrand, mer dat waor minder, dat had ouch veur haaf geld kinne kieke.