Prozawerken in Maastrichtsch dialect

De nuije kosgenger.

Et waos zonnig en veerrem. Juffrouw Jèske Vlasblom zaot aon de opegesjuivde vinster te strikke. De valgardijn waor zjus tot aon de tupkes sjraleongs aofgelaote, die op te vinsterbaank stónte. Et goudvèske gaabde daotösse tege ze glaas en Biezjoeke, et hunneke, laog ineingedrejd te suffe in ze körrefke. De maog waor nao de kèrremes. Juffrouw Jèske had preuperkes te teleure gewasse, toen 'n uilke gevange en zaot noe mèt et koffiegesjier veur ziech 'n lang zwarte kous op te sloon.

Van tied tot tied bromde of kevde Beizjoeke ins in zenen droum, want es heer sleep, kós er de rös nog neet vinde. Et waos e klei morremel, dat altied op drei pu hinkde. Z'n haaf blin ouge staoke-n-em wied oet zene kop en mèt te twie tan, die heer nog had, probeerde heer eederein in z'n sjeun te biete, dee inkwaom of oetgóng. Bij et minste, wat ziech ribde, zat er 'n keel op of er in e mets hóng en eeder bezeuker kós iers wachte, tot er oetgekef waor, ie heer et woord aon z'n gelökkige meisteres kós riechte.

Juffrouw Vlasblom vont evels alles eve leef en eve slum wat heer doog. Ee ze tege-n-et goudvèske oetgepraot waor, heel ze ganse riddenaassies tege ‘et bieske’, datse regelmaotig opseerde mèt hiemelblouw strikskes of bendsjes vol nikkel en belkes.

Boete die twie hoesgenoote en 'n boere maog heel ze veur de gezèlligheid gewoenelek nog ene koshier op te twie väörkamers, dee ze bij gebrek aon ene maan en de nudige kinder puntelek verzörregde.

[p. 145]

Deen daag zellef had ze persijs ene nuije gekrege, eigelek get te jonk en te levetig, mer toch zoe net van veurkomme, tots'em nier op good gelök genómme had, al kwaom heer ouch wied oet Holland.

Ze waor al aon häör tiende näödsje, wie Biezjoeke opins opsprong en door ze gebrukelek gesjriew aon d'n trap waarsjouwde, tot iemes opkwaom. Et bleek tant Treeske te zien, die trepke veur trepke nao bove kwaom en ondertösse Biezjoeke probeerde tot rös te paoje. Et gedierte kós anders wel tege get gevierelekers wake es tege tant Treeske, want et good minske kós nog gein vleeg koed doen. Ze waos bang veur e slivvenierebieske en veur 'n kriekel of 'n moes leep ze et hoes oet. Ze woende in St. Gieliskevintsje en kraog t'n tied uni door van de ein kèrrek nao de ander te trèkke en veur de res ins bij häör kinnesse get te goon baorebinde.

Ze woort in de reete zedeleer tegeneuver häör nissje geïnstalleerd en leet ziech et geprezenteerde köpke koffie mèt 'n annieswaffel good smake. Ondertösse woort et weer besproke en de pries van de eijer en de boter. Toen deilde tant Treeske mèt, totse 'n noveen waor begós t'riere d'n hèllige Sint Antonius um e perrelemoere nösterke trök te kriege, watse in St. Mattijs verlore had. Daonao waor de börregeleke stand aon de bäört. Geboortes en sterrefgevalle, angazjeminte en houweleke woorte aon 'n wiedloupende bespreking onderworrepe en zoe kwaome ze van allein op te ‘slechtigheid van de lui’ en tant Treeske besloot mèt te konkluzie, tot et mer allemaol kruus en leid waor in de wereld.

Noe kwaom juffrouw Jèske aon de bäört mèt häör intersant nuijts van häöre nuije kosgenger. Haorfien wouw noe tapt Treeske wete, wie heer hèdde, boe er van dan kwaom, wie aajt tot er waor, wie heer wel oetzaog, of er kinnes had, wat z'n awwers veur lui waore, of er väöl kleijer en lievend had mètgebroch......

- ‘Heer had niks bij ziech es ze valieske, mer ze koffer of z'n kis mós nog mèt te boot komme’, dat waos alles, wat juffrouw Vlasblom boete zene naom kós mètdeile.

- ‘Meitske, meitske, wie onveurziechtig um ene vreemde vent mer zoe in d'n hoes te numme’, mèrrekde tant Treeske op, die geweend waor, häör nissje nog mer altied ‘meitske’, zellefs ‘keendleef’ te neume, al had et keendleef al lang Abraham gezeen.

Et ‘meitske’ keek häör ongerös euver häöre brèl aon en zeker neet um häör op häör gemaak te bringe begós tant Treeske häör te vertèlle, wie ze bij Knipsjier ene kosgenger hadde-n-ingenómme, dee ziech iers had laote-n-opsjöppe en toen devandoor waos gegange en nog twie kopere luchters had mètgenómme en e sjoen ‘Kènneke van Praag’ onder e stöllepke, wat medam Knipsjier destieds nog had mètgebrach oet Kevelaar. En wie enen andere in ‘De Zwarte Beer’ waor komme lozjeere en, wie dee smörreges ouch nog good gegete-n-en gedronke had, tege de medam zag, tot heer evekes 'n kemissie góng doen in de naobersjap en seffes trök zou komme um te betaole en daobij niks es 'n dik pak in bewaoring gaof, wat in gezètte gedrejd waor. Wijl heer neet mie trök kwaom en de medam et pak opedoog en wie ze toen häör eigeste dekes vont van et bèd, die häör dat sjavuut in pand gegeve had.

[p. 146]

- ‘Loer mer good oet t'n ouge, keend, en geef em mer neet te gaw d'n hoessleutel’, raojde ze nog aon, ‘de slechtigheid van de wereld löp allewijl te wied’.

Toen stóntse op, want et woort tied veur et Lof, en oetgeleid door et sjerrep gekef van Biezjoeke vertrok tant Treeske.

Juffrouw Vlasblom bleef in achterdinke. Ze naom häöre leeveling op t'n errem en vroog aon ‘et bieske’, of heer de vrouw wel hellepe zou, es ze häor koed wouwe doen, boe-op Biezjoeke häör e paar lang, nate lekke euver häör neus gaof. Opins spartelde-heer ziech oet häör hand en kwaakde-n-et pertaol op. D'n trap kraakde zwoer en nao bove wèrrekde ziech menier Hevig, ene gepensjeneerde wachmeister van de kavvelerij, dee op zenen toer ins kwaom 'n feziet make.

Puffenteere en brommenteere tege de keffer kwaom er binne en naom de pas verlaote plaots van tant Treeske in de reete zedeleer in. Heer liekende väöl op Wóllem d'n Derde en dao heer altied z'n bès doop um die geliekenis door te veure, had heer op et lèste de bijnaom ‘Wöllem d'n Derde’ gekrege. Mèt zenen hoege, kale veurkop, zene grijze volle baard en z'n lintsjes in ze knuipsgaat zaog heer ech militair oet, mer in de grond waos et ene gooje zokkert, dee erreg onder de pantóffel stónt van z'n vrouw, die heer vol respek ‘de kommandant’ hèdde. In z'n sósjeteit, onder z'n ‘wapenbroeders’, waor dat get anders. Dao had heer es prezedent et kommando.

Noe zant em 'n gewiechtige zaak dweers.

Veur de verandering waor weer ins ruizing in de vereiniging, die, oetslutend oet aajt-militaire bestaonde, ene zier vruntsjappeleke naom droog, mer boevaan de lede gestiedig euver allerlei foetibagatelle euveroup laoge en ziech doorgaons mie enselde es ziech wel ammezeerde. Ouch noe had ene gepensjeneerden adzjudant enen aajt-onderoffeseer bij et keigele ‘gehoond’. Dee waor dao-euver ‘zeer verbolgen’. De lede hadde aon weerskante partij getrokke. De ein hèllef dreigde mèt ontslaap. D'n iereprezedent, enen eks-kolonel, dee d'reuver geraodpleeg waor, vont et ‘een hachelijk geval’ en noe waor heer d'rop oet um de vreij tösse de twie vijandeleke kampe zien veerdig te kriege. Heer waos zoe vervöld van die gewiechtige taak, tot heer zellefs bij juffrouw Vlasblom ze gemood ins t'reuver kwaom luuchte. Vollegens geweente begós heer wijer op te snije euver z'n vreuger heldendaode. Heer haolde-n-op, wie heer ins mèt z'n mansjappe gesjik woort nao Klazinaveen um dao 'n opstuutsje te dempe onder de polderjonges. Zene ritmeister had em order gegeve: ‘Hevig, je doet eerst je sommatie en dan schiet je ze maar voor d'r raap’. Dat zou heer ‘wis en bliksems’ ouch gedoon höbbe es tie lui ziech al neet onderein geranzjeerd hadde wie er dao kwaom.

Juffrouw Vlasblom voolt te onrös, door tant Treeske opgewèk, gaondeweeg zakke bij et aonhure van de dapperheid van wachmeister Hevig. Dee maan kwaom of heer geroope waor. Dee zou häör wel oet te labberente hellepe. Ze stèlde-n-em in kinnes van häör onverziechtigheid um ene vreemde snuiter zoe mer in hoes te numme, zonder d'raon te dinke, of et dèks neet ene sjellem of enen aofzètter waor.

Dat waos get veur Hevig. Heer hoovde iemes mer evekes te bezien, dan

[p. 147]

wis heer seffes, wee er veur had. Same kwaome ze euverein, dat, es ze get hoorte opkomme, heer gaw in de proviziekas zou kroepe, die zjus neve d'n trap laog en door e reetske van de deur ins zou opnumme, wat veur e vleis me-n-in de koep had. In spitsbóffe kós heer ziech. Ze praodde nog 'n tuurke door en waore-n-op et lèste de ganse kosgenger vergete, wie opins Biezjoeke ziech begós aon te stèlle. Ie evels te korpulenten Hevig ziech oet zene zedeleer had opgeluf, stónt al e jungske op et pertaol, dee e paar pantóffele van juffrouw Jèske kwaom bringe.

- ‘Geer zeet miech ouch ene vieve!’, lagde zij, wie de jong wie de wind weer d'n trap aofraffelde, ‘geer zeet ene gooje um de doed te goon hoole’.

- ‘Jeh, jeh, wee waor dao-op verdach’, verontsjöldigde ziech te wachmeister, dee al ene roeje kop had gekrege van azjietaassie, mer koelek had heer weer plaots genómme, of Biezjoeke kondigde nuij bezeuk aon. Noe waor Hevig viever. Zoe gaw es er kós kroop heer in de proviziekas, die juffrouw Vlasblom achter em toudoog. Et waor weer e vals alarrem. D'n höllepköster van de prochie kwaom häör op ene zèswekendeens verzeuke en brach häör et gebrukelek doedsprintsje. Gelökkig spoojde ziech tee um vórt te komme, want Hevig kraog et benajd in de kas. In häören iefer had juffrouw Jèske de deur gans achter em geslote en, dao heer ziech mèt zie korpus neet umdreje kós in de ing ruimte, had heer ondertösse mèt ze geziech nao de moer e lestig ougeblik doorgebrach.

Dat waor noe twiemaol mis, d'n derde kier zou hun neet mislökke. Et waor zès oore gewoorde en de nuijen hier, dee um deen tied oetsjeijde, waor eeder ougeblik te verwachte. De kas woort opegezat. Hevig góng veur et gespaan stoon. Mèt eine stap achteroet waor er op z'n plaots. Juffrouw Vlasblom zou de deur naoder doen. In aofwachting stónte ze um d'n hook van d'n trap. Biezjoeke zaot op z'n echterste tösse hun in en loerde nao ondere um weer 'n keel te kinne-n-opzètte.

Dao stoot ziech eine tege de kóntermarsje.

- ‘Gaw, gaw!’, fluusterde juffrouw Vlasblom en duijde Hevig achteroet. Op etzellefde ougeblik raakde Biezjoeke, dee bleffenteere veur- en achteroet sprong, tösse z'n bein. De wachmeister strukelde en in, tot juffrouw Jèske de deur achter em tou doog, klonk opins 'n tumult van de ander wereld in de kas. Mèt e verbaas geziech arriveerde de nuije kosgenger op te beuvesten trej. De deur woort opegedoon en dao laog ‘Wóllem d'n Derde’ tösse twie boterpöt mèt twie planke euver zene boek en zene sjoet vol pötsjes wiemerezjelei, krónsele, glazer mèt komkummerkes en gebroke eijer. E viedelke rommedoe-kies stónt em rech op zene kale kop en zene baard zaot vol sjijfkes unne van ingemaakde hieringe. Juffrouw Vlasblom keekde um höllep en bove-n-alles oet gilde Biezjoeke, dee ziech pijn had gedoon en ziech tösse de kneeje van Hevig oetwèrrekde.

Stom en stief stónt te kosgenger de vaal van ‘Wóllem Drei’ aon te stare, neet wetende, wat heer zaog liGGe. Eindelek trokke ze de gevallen held eeder aon 'n hand rechop. Juffrouw Vlasblom haolde gaw ene potdook oet et keukensje en begós em et ei en de unnesajs van ze geziech te vege. Et viedelke rommedoe sjievelde van allein van zene kop. Gaondeweeg woort te wachmeister kinbaar.

[p. 148]

- ‘Maar, allemachtig, oome, bent u dat?1’, reep opins te kosgenger.

- ‘Ben jij dat, Kees?’, zag tee en herkaant zenen eige neef oet Sjiedam.

- ‘Hoe moet ik u nu hier aantreffen, oome? Ik had juist van avond eens bij u willen aankomen. Ik had u willen verrassen, want ik ben naar Maastricht overgeplaatst’.

- ‘Komt binne, hiere, gaot zèt uuch; drinkt uuch e konjekske veur de sjrik’, nudigde juffrouw Vlasblom oet. ‘Zet u maar in de zedeleer, mijnheer. Ziet gij, mijnheer, dat komp allemaal met mijn tant Trees’, begós ze oetlèk te geve, ondertösse totse de jas en de zjielee van menier Hevig mèt te potdook aofveegde, ‘die had mich in den ambras gemaak. En met het hondje...... koesjtiech, Biezjoeke!...... het arm beesje keek zich nog het hart af..... met het hondje is uw nonk kome te valle en hij heef zich zeker aan de planke wille snappe en nu zijn al de wijmere en de unne op hem gevalle......’

- ‘Es et mer gein vlekke zien’, onderbraok häör de wachmeister, ‘anders kom iech bij de kommandant op et appel. - Ik zal je van avond het zaakje wel eens vertellen’, riegde heer ziech tot zene neef, dee oet te Mastreechter-Hollandse verklaoring van z'n kosjuffrouw mer neet wies kwaom en et verband mer neet kós snappe tösse tant Trees en de vaal van zene nonk ‘Wöllem d'n Derde’ in de proviziekas.