Prozawerken in Maastrichtsch dialect

[p. 123]

Tweede afdeeling.
‘Mastreechter type.’

Et nejkiske van vrouw Verzjevé.

De meiste lui höbbe-n-et Laank Gressje nog gekind, wie et aan beiskante nog bewoend waor. Boe me noe d'n awwe wallemoer zuut stoon, had mer toen 'n rij huiskes. Veur eeder baog, dee in de moer is oetgespaord, waor e soort gievelke gezat mèt 'n deur en e vinsterke d'rin en in de ruimte, die zoe verkrege waor, woorte de nudige hoeshawes ondergebrach, die in et Villaparek gein onderkomme kóste vinde. Zoe woort te vestingmoer 'n hoesvesting veur e zeker soort lui, dat noe zjus gein stadhoeswäörd spraok. Dee ze neet hure wouw heel zien oere mer tou.

Toch hadde ze hun leef en leid wie eederein, mer, hawe dat te meiste lui in hun hoezer, zij brochte-n-et op straot. (Eigelek gezag waor binne ouch neet genóg plaots teveur). En zoe gebäörde-n-et ins op ene veize kier, dat te passante, ofse wouwe-n-of neet, op te huugde woorte gebrach van de vollegende gesjiechte.

In eint van die ‘onverklaarbaar bewoonde’ brekskes, die noe onbewoenbaar verklaord zien en aofgebroke, woende vrouw Kèllever met häör famielie. Iech neum häör et ierste, want zij waor eigelek et huid van et hoeshawe. Zij brach t'n daag in et hoes, want meister Kèllever waor ene niksnötser en ene lanterfanter. Hun groete jonges waore mèt ene kèrremeskraom et Pruusses ingetrokke en leete niks mie van ziech hure en zoe bleve nog drei meitskes euver: Dèleja, Greteke en Stieneke. De twie lèste, de jongste, ginge nog op sjaol en Dèleja wèrrekde op et groet febrik. Ze waor al in häör achtiende en vont et taan ouch hoeg tied um te goon trouwe en wel mèt e zeker Mesjeelke, dat in de hoves wèrrekde en in de naobersjap woende. Ze hadde mèt Vastelaovend kinnes gekrege, wie ze in ein kompenij waore oetgewees en dao Mesjeelke al negetien waor en weges ‘lichaamszwakte’ neet hoovde te deene, hadde ze beslote, op Kèrremesgoonsdag te trouwe.

Mèt te verdeenste zou et wel goon, mer de apaarte onkoste van de broelof lang hun zwoer op hunne maog. Gein van de twie famielies kraog get bezunders gepóf en dao mós toch get gedoon weurde. Vrouw Kèllever evels, die iers erreg tege d'n trouw waor Bewees van wege de kejzjem van Dèleja, dee ze noe misse mós, had alweer get t'rop gevonde. Zij had trouwens mie benól aon häöre kink es al de andere aon hun gans korpus, dat zag ze zellevers. Ze had te vrijende koppel de raod gegeve, um ziech e stök of tien jong knijns aon te sjaffe en die te maste. Zès zouwe-n-ers veur de kèrremes verkoch weurde en de veer andere veur de broelof geslach. Zij zou wel et voor goon zeuke en zoe kwaome ze gemeekelek aon get sent en aon e lekker ‘peusike’ op te koup tou.

De knijns, die op et zölderke zaote, op 'n plaots, boe et neet te zier doorleekde, woorte al sjoen vèt en d'n tied veur de broelof begós al op te sjeete.

[p. 124]

Et waos Goonsdaag, ach taog veur et houwelek. Et leep tege èllef oore, wie vrouw Kèllever nao hoes kwaom mèt e flink pak douwdistele, die ze boete had goon oetsteke. Ze smeet te bössel bij et lèdderke veur es Mesjeel in de middagoor aon kwaom loupe, want tee had z'n aordigheid t'rin um de bieste dan zellef te voore, ze aon hun oere te waoge en alle daog op nuijts te sjatte, watse noe eigelek al weerd waore.

Ze staok e paar eikele in de kachel aon, lag tao 'n hemfelke spien en e paar stekskes op, die ze ampassant boete gezeumerd had, toen snooj ze in de ketel e stök vèt in dobbelsteinsjes en fruidde dao e paar unne in en wie dat good same braojde, goojde ze de ketel vol water en de sop waos al wied veerdig. Toen góng ze ins aon de deur nao ein van häör kinder loere en wie ze dat onder aon et Gressje zaog speule, reep ze: ‘Greteke, kom ins heij, kènneke!’ Mer, wie et kènneke neet luusterde, reep ze op ins: ‘Gretekoe!!! alloh, zou et tiech haos tied weurde, lieleke plakplaoster!’ Noe woort et ouch tied veur Greteke en ze kwaom sjouw aongesloeperd.

- ‘Boeveur kumps tiech neet seffes es iech tiech roop, stinkert? vooruit heij, hooi drei ons gepeerzde kop en veur drei sent huidvleis. Pas op, este d'raon vrits!’

Greteke woort mèt enen haven drej links en enen dóf in häöre rök in beweging gezat en vrouw Kèllever góng weer nao häör sop loere. Mèt e paar dikke botramnue en de gepeerzde kop tebij kóste z'et tee middag wel weer hawe.

Stieneke kwaom al op te reuk aof en wie Dèleja umstreeks twellef oore toes kwaom, zaote ze al gaw mèt hun veere rontelum de taofel hunne middag nao binne te speule.

- ‘Boe blijf vajer?’, vroog Dèleja.

- ‘Weet iech tat!’, zag vrouw Kèllever al knawelenteere, ‘es heer honger heet zal er ziech wel melle’.

- ‘Iech höb em gezeen, wie iech oet sjaol kwaom’, deilde Stieneke mèt, ‘heer stónt in de Koojstraot in de slijterij mèt te roeje Gradus’.

- ‘Had er dan sent, mem, of heet ze Gradus?’, vroog Dèleja.

- ‘Lek m'n tes, boe weet iech tat!’, preutelde de vrouw en ze kreeg ene koeje rumpel op häöre veurkop.

- ‘Die moote zeker noe al beginne, van d'n angs, totse e Goonsdaag neet genóg kriege’, besloot Dèleja. Ze zat e sjerref spiegelglaas tege häören teleur aon en goejde häör haore los, um ziech 'n nuij kouf te make.

Noe kwaom Mesjeelke binne. Bij maneer van goojen daag zèGGe gaof heer zien leefste ene bóks tege häör sjouwer, totse haos van häöre stool veel en begós lachenteere te vertèlle, tot heer d'n awwe Kèllever gezeen had mèt te roeje Gradus en totse allebeij zoe lollig waore en zaat wie honderd-doezend-maan.

Vrouw Kèllever häöre veurkop begós wie langer wie mie te rumpele en mèt ingehawe koleer sjödde ze de kawwe koffie in de bleeke fles en kledzde et huidvleis op te botrámme, die Dèleja mèt zou numme nao et werrek.

Mesjeelke pakde ondertösse et pak douwdistele en kledderde et lèd-

[p. 125]

derke-n-op. Mer, koelek waos er bove, of heer reep: ‘Mem, boe zien ze?’

- ‘Loup ze mer zeuke!’, mopperde vrouw Kèllever. ‘Noe ze sent höbbe goon ze onder hun twieje aon de zoep en enen aandere kaan mer altied in z'n hok liGGe te moeke’.

- ‘Nein, iech mein, höbder ze al verkoch’, klonk et weer van et zölderke.

- ‘Wat likste toch te lölle op tee spieker, wee - wat?’

- ‘Meh, de knijns, wat anders?’

‘Wat?!’

- ‘De knijns!’, keekde Mesjeelke noe giftig en ongerös.

De vrouwlui onder bekeke ziech ins mèt verbouwereerde geziechter. Opins staok vrouw Kèllever laanksaam häöre wiesvinger in de huugde, of häör e leech opgóng en in eine wup waor ze op zolder.

- ‘Zien de knijns vórt? Jao, dao höbste de kemedie. Aoch, wat vermallesjeerde gawdeeve! Dèleja, de knijns zien nao de verdommenis. Höb iech et neet op m'n lever gegad?! Deen awwen däögeneet is mèt te knijns te tössenoet gegange en ze zien de sent aon 't verzoepe! Aoch, laot tee toeskomme!’

Dèleja peerzde ziech noe ouch et zölderke op, um ziech van et ongelök te euvertuige en dao stónte noe de drei teleurgestèlde errem drommele onder de heite panne et platgelege stru te bekieke in de kiste van de verdwene moore en remmeleers.

Dèleja begós häör traone op te pompe, Mesjeelke woort vaal en vrouw Kèllever vuurroed van de koleer. Ein veur ein trokke ze et lèdderke weer aof. De kinder smeerde-n-em wieselek te deur oet, anders hadde zij et dèks weer gedoon, en prónt wie de drei bestole luikes begóste rond te loere um ziech iörreges aon te kinne kräöje, huurt me onderins te heise stumme van meister Kèllever en zene vrund Gradus, die onder d'n errem et Gressje kwaome-n-opgewaggeld. ‘Wij zijn gebrüder, gelijk gij ziet, o ja, o ja......,’ wijer kwaome ze neet.

Wie de raozetige katte vlooge moojer, dochter en leefste et deurke-n-oet op te twie ‘gebrüder’ aof en in ein-twie-drei zaog me mer eine kóbbel mie van klawwende griepvinger, slaonde vuus en stampende bein. Aon keeke, vleuk en sjeldwäörd gei gebrek.

Opins pak Mesjeelke, dee mer e kleisper mensje waor, meister Kèllever bij z'n stroot, mer mèt kraog heer 'n patat van de roeje Gradus, dat er op te grond vloog en onder bleef liGGe, wie meister Kèllever in z'n zatigheid euver em heer toemelde en Gradus door de twie vrouwlui bove d'rop woort gegoejd. Wie Mesjeelke onder die vrach platgeduijd woort, beukde heer, tots'em et hart induijde, boeop Dèleja begós te keeke: ‘Ze make-n-em kepot! Mesjeel! Mesjeel! Toen trok ze häöre leefste aon e bein onder de kóbbel oei en vrouw Kèllever begós Gradus zene kop mèt ene klomp te bewèrreke.

Mèt waos et gans Gressje in opluip. De naobers, die de toudrach van de kwestie begóste te snappe, trokke van weerskante partij.

- ‘Houw em tot er kots, Janna!’, reep ‘de kapstok mèt te veertien pin’, die deneve woende en ouch ene maan had, dee ze wel ins onder han naom.

- ‘Haw doe diech mer de boete’, waarsjouwde ‘de Ziepoet’, dee mèt

[p. 126]

z'n han in z'n tesse et kabaal kallem aonzaog, ‘dao hoove ziech jummers gein vrouwlui mèt te bemeuje; dat zien famieliezakes’.

- ‘Deh, dat trèk nog partij veur zene sjoene vrund’, sjimbde de ‘kapstok’, die neet op häöre mond gevalle waor, ‘zouste diech neet bedoen?!’

- ‘En doe’, zag te ‘Ziepoet’ weer, ‘doe kaans ouch al dadelek ein op tat kake kriege, dan höbste die moul ouch al dadelek gestop.’

- ‘Wouwste diech aon miech kräöje? Deh, wat tao steit mèt tat hinnegeziech. Gaank noe zweite-n-op 'n ander. Wètste wat? Hang diech op, kerel, en laot miech mèt rös’, besloot te ‘kapstok’.

De ‘ziepoet’ bleef mèt e verbouwereerd geziech stoon kieke en wie de ‘kapstok’ toen nog zag: ‘Dao, dao zuuste get stoon!’, joechelde de naoberswiever häöm oet.

Ondertösse waore de andere meuj gehouwd. Meister Kèllever mèt te roeje Gradus trokke vlookenteere weer et Gressje aof en Mesjeelke laog jenkenteere mèt zene kop op z'n èllebaoge op te vinsterlatej. Van tied tot tied gaof heer zien hart nog ins loch en tösse ze snakke-n-in reep heer dan: ‘Noe höb iech ouch nog op mien pans gegad hb... hb... hb..., en noe höb iech ouch nog op mien pans gegad!’

Vrouw Kèllever, die aon häör lip bloojde, wèrrekde häöm stèllekes nao binne en in datse ouch achter Dèleja et deurke tou doog, zag ze nog tege de naobers: ‘Donder toch op, dao is jummers niks mie!’ Mer oore daonao stónte die nog bijein et gebäörde te bespreke en te wachte, of et deunsje dèks weer neet op nuijts begós.

Binne kwaome de drei ongelöksveugel mèt en mèt tot bedare. Vrouw Kèllever häör gesjier doog häör pijn. Dèleja had twie ötse veur häöre kop wie e kaaf, wat heures mós kriege en Mesjeelke zaog oet wie ene versjäörde kristelier.

Van wèrreke goon waos tee middag gein spraoke mie. Greteke, dat nao de roemelerij weer dorref inkomme, woort mèt enen have sent veur koffiewater nao de Lurestraot gesjik. Ze zouwe ziech mer e köpke troes numme. Meuj en aof zaote ze langen tied zonder get te zèGGe, eeder in z'n eige leid verdeep. Wie ze de zaak ouch bekeke, de broelof waor verklets en gooje raod waor deur.

Toen staok opins vrouw Kèllever weer laanksaam häöre wiesvinger in de huugde, of häör weer e leech opgóng en mèt zag ze: ‘Kinder, et nejkiske van vrouw Verzjevé!’

- ‘Deh noe’, zag Mesjeelke inins opgemonterd, ‘deh noe, tot veer dao neet ieder aon gedach höbbe; noe zien veer achtrein oet te mezeerie. Greteke, gaw, hool veur ene sent spriefpampier en vraog te pen en d'n ink evekes te liene bij d'n deender op et heukske’.

Et nejkiske van vrouw Verzjevé waor bekind op et gans Gressje wie de Lómmerd en minnige kier hadde de lui ziech temèt wete te hellepe. Vrouw Verzjevé waor 'n aajt sebolke, dat op et Klei Gressje vrij woenes had en veur de mieres mer mós zörrege um aon ze köske te komme. Häöre maan zaoliger waor enen ierste fitseleer gewees en dee had ins maonde laank gewèrrek um van sigarekiskes 'n nejdoes inein te knutsele mèt kopere neegelkes t'rop, van binne mèt roeje baoj bekleijd en e spiegelke in d'n dèksel.

[p. 127]

De naobersjap vont et ‘'n daonig sjoen stökske’, wat noe vrouw Verzjevé nog al ins 'n apaartsje bezörregde, want et woort bij eeder veurkommende gelegenheid bij häör geliend um ‘oetverloterd’ te weurde. Et woort evels noets oetgespäöld, mer geregeld trök gebrach mèt e paar wöllemkes tebij veur et liene. De lui, die e loot t'rop genómme hadde, wagde zoelang op t'n oetslaag van de loterij, totse die te lange lèste vergete hadde, of et nejkiske weer ins onvervloge onder hun ouge kraoge mèt te oetnudiging, weer ins e loot t'rop te numme.

Ondertösse dat Greteke et vel papier haolde, spoojde ziech te Kèlleversese nao de Verzjevésesse um onder de bekinde kondiessies et nejkiske te liene en 'n haaf oor later zaot Mesjeelke te zweite op 'n opsjrif veur de lies: ‘Lotterij van een Najkisje ter waarde van fl. 10. gld.’, boe-onder van ein tot honderd.

Tege d'n duuster trokke ze oet mèt hun dreije. Mesjeelke droog te lies, Dèleja et nejkiske en vrouw Kèllever zou et woord doen. Iers trokke ze nao de slijterij, boe ze klant waore en boe ze bij et döbbelsje van de ierste insjrijving nog vief sents bijlachte veur eeder ei dröpke um koerazje te kriege. Toen marsjeerde ze nao de spekslachter, de bekker, de keplaon en nog innige ander lui, die bekind waore veur goodgeefs en tege negen oore waore al twintig loot genómme.

De vollegenden daag góng de lies nao et febrik en mèt te höllep van innige plooge en kamers, die van et ongelök gehuurd hadde, waor ze veur et ind van de week vol geteikend en lieverde nao de onkoste van de dröpkes en et liene naoventrint 8.35 gld. op.

Et nejkiske woort toen proper bij vrouw Verzjevé trök gebrach en in ene lap gedrejd, um bij 'n vollegende gelegenheid weer op te proppe te komme.

Kèrremesgoonsdag trouwde Mesjeelke mèt Dèleja. Daank aon et nejkiske woort 'n groete broelof gehawe en ondertösse waos ouch te vrij weer geslote mèt vajer en de roeje Gradus. De knijns waore noe toch einmaol veur ene struisnuis verkoch en me kós toch neet mèt z'n eigeste famielie blieve euveroup liGGe.

's Aoves danzde ouch te ‘ziepoet’ mèt te ‘kapstok mèt te veertien pin’ en ouch noe naom et gans Laank en Klei Gressje weer deil aon de lol, wie iers aon de ruizing.