Prozawerken in Maastrichtsch dialect

XXXV. Gevogelte.

Dat veugel en gevöchelte neet etzellefde is, snap eeder Mastreechteneer seffes. Wat veer jummers es gevöchelte besjouwe neump t'n Hollender ‘pluimvee’ en bedoelt te taam veugel, die veur hun vleis, eijer, veere en dons getrokke weurde.

Ene kanarie, of, wie er ouch al benaomp weurd, ene kernaaljevogel, weurd ouch wel es vogel getrokke, mer dao dee in de wereld is, of, liever gezag, op zene stek zit um te zinge en neet um opgevöld en gebrooje te weurde, kaan me dee neet bij et gevöchelte tèlle.

Ene Mastreechteneer sprik zelde van ‘kippe’, liever gebruuk heer et woord ‘hinne’, mer ene koupmaan in hinne neump heer ene kukekriemer,

[p. 91]

wijl toch e kuke weer gein hin is. Mennige gelierde heet ziech suf t'rop geprakkezeerd, wat wel et ierste gewees is, de hin of et ei. Waor spraoke van enen haon, dan waos zeker 'n ei et ierste. Enen haon verdreug geine vreemden haon op ziene mèstem. Verbruijt et tee um op te stappe, dan ontsteit e roemelpartijke, woebij nog al 'n veer gelaote weurd en me heet 'n gratis haoneklopperij, woebij op et lèste eine van de twie viktorie krejt. Veur etteleke jaore woort heij nog al ins aon haoneklopperij gedoon en dan zaog me in et Advertensieblaad aongekondig, tot ‘Zondag a.s. om 3 uur ‘Hanenklopperij’ zou plaats hebben bij den heer dee of tee, Café de la Paix of Au Repos du Mont Calvaire’. Sints et verbooje is hawe ze die stiekem op te dörrepe. Es ze moot plaots höbbe, weurd te veldwachter vreuntelek verzeuk, aon d'n andere kant van et dörrep te goon wandele of nao de stad gesjik um kommissies te doen. En zoe moote ziech tan 'n koppel haone verriete veur andere hunne lol. Van e vredespaleis wèlle die niks wete. Boeveur ouch, es ze ziech toch neet kinne verstoon.

Dee de hinne wèlt höbbe moot iers t'n haon vange en dee e land wèlt inpalleme begint iers mèt te gewaopende mach boete gevech te stèlle.

‘Iech zal mer ins beginne,’
Zag te vos tege z'n hinne,
En sloog t'n haon
Tege de bèdplaank aon.

Soorte heet me genóg t'rin, vanaof t'n awwerwètse lampersen haon tot et kruperhinneke tou. Wèt geer neet, wie ene lampersen haon oetzuut? Besjouwt tan 'n klooke opperwartse boerin van boete de Breusselsepoort, mèt häör korte rökskes en lieg sjeun. Ouch van ene stadgenoot, dee z'n lang bein naosleip, zèGGe ze, dat heer lamperse pu heet.

'n Jong hin is e kuke, zoelang es ze piep; piep ze neet mie, dan verandert ze in 'n pöl en begint aonstalte te make um eijer te lèGGe. E kuke is tao neet slum genóg veur en 'n maog, die kukes geit brooje en vergit, ze oet te hoole, is ouch e kuke en nog wel 'n uilskuke of e kuke zonder kop. E Breussels kuke is neet stommer es 'n ander, mer wel vètter en blaanker van vleis. Dat kump, umdat ze dat door enen trechter volstoppe. In et algemein moote kukes good gevoord weurde, anders goon ze neet veuroet; gebäört tat neet, dan springe ze achteroet en es ze nate veuj kriege, kriege ze de pups. 'n Flinke jong pöl is zier geneuk (veural es ze 'n ‘tailleur’-kostuum dreug). Zien op e viedel versjeije klein eikes en hadde ze toch geere dezellefde pries wie veur de groete, dan weurd taobij gezag, tot et ouch pöleikes zien. Ze koste dan wel get deurder, mer ze zien ouch get gawer op.

Awwer hinne doen ziech geere op um klók te weurde. Dan vinde ze, tot ze genóg höbbe gelag en wèlle ins liever get goon zitte. Ze heite dat breuje. Mer die wèrrekstaking lök neet altied, want is tat zitte-goon neet gepermitteerd, dan weurd ze e paar kiere in enen ummer water gestop, dan vergoon häör de gekkestreek en ze begint weer van väöre aof aon te lèGGe. Mer ein, die häör ei neet kint kwiet weurde, löp dèks van de ein vrundin nao de ander. Komme ze dan op e koffiekrenske bijein en weurd z'et kwiet, dan zèGGe de lui, tot et kakelkónte zien, mer dat is

[p. 92]

neet woer, want hinne kakele mèt hunne bek. 'n Vètte hin sjeijt ouch oet mèt lèGGe en dan weurd sop tevan gekook en ene goojen haon, dee, aocherrem, noets vèt is, weurd ouch in de sop geduijd. Es ene boer evels 'n hin it, dan is te boer kraank of te hin. Vrete de hinne de vórtgegoejde zjeneverbolle op, dan kriege ze e stök in; ze verleere hun bezej, laote hunne kop en hunne start hange en sloon hun vleugels en andere nonsens oet. Zoe lang ze zaat is, vergit 'n hin te lèGGe.

Brachte vreuger de boerelui eijer nao de stad, dan móste ze aon de poort op eeder 25 eint aofgeve veur de errem kraanke van et hospitaol. Wie dat gebruuk in onbruuk raakde waore de verkuipers geweend, 26 stöks kwiet te weurde veur de pries van 25 en zoe woort bij us e viedel van honderd 26.

‘Es te haone kreje,
Geit et weer dreje.’

Dat is vas wie e stök in 'n aw brook en Uilespiegel wis ouch al, wat er zag, wie heer veurspelde: ‘nao rege kump zonnesjien’. Es me mer gedöld heet, kump et altied oet. E gans ander geval is et, es te hinne kreje. Dao móste de awwerwètse lui niks van höbbe, zoe min es van al te geëmansipeerde dames, die roukde, flödde of vlookde, want naovenant wie et veel, zachte ze:

E meitske, wat flöt en 'n hin, die krejt,
Is weerd, tot me ze de nek um drejt.

Kort en bondig, mer neet oerreg galant, evemin es 'n juffrouw mèt 'n geplökde hin te vergelieke of te zèGGe, totse verruzeld oetzuut, es häör ‘toilèt’ of häör kouf neet sjoen in orde is. Mer, alloh. E woord teväöl is al ins gaw gezag en de bèste hin lèk jummers wel ins 'n ei in de nietele, netoert?

Geit iemes bezunder vreug nao bèd, dan zeet me, tot heer mèt te hinne op te stek krup. Geit e zaakske aon 't reure, woebij et op ene stinkert zal oetloupe, dan zeet me, tot tao voul kukes van komme, en, heet et eine te bont gemaak, dan weurd heer getèld, zoeneet wie ene rotten appel, dan toch wie e voel ei. Dan is e loch eike of 'n hel beter.

Et is kurjeus, tot enen Hollender gei loch eike en gein lochte waffele kint. Vraog et em mer ins.

Sleit ene zekere persoon alles mèt, dan höbbe ouch zien eijer enen dobbelen dooier, mer belaof heer väöl en kump van alle die belofte neet väöl oet, dan zeet me, tot heer windeijer gelag heet, en, es me gein eijersjaole heet, boe moot me dan et greun mèt oet te krafte kriege?

'n Apaart soort hin, wat me neet väöl zuut, is te pinhin. Et vleis van de pinhin trèk väöl op fezant. Et is ene sjoene vogel, pèrrelgries mèt witte tikkele, mer me kint ze alweer mie onder de Franse naom ‘pintade’; de Hollenders neume ze ‘parelhoenders’. Vreuger kwaome op fijn partije geregeld pinhinne op taofel, mer o wee, es eine aon de pin gebete had, dat waos get anders.