Prozawerken in Maastrichtsch dialect

XXXI. Tooverkruiden.

In der tied droog haos eeder hoes ene naom. Et had ene gievelstein of

[p. 78]

e sjèld en oore in d'n umtrèk wiste de lui, boe et in de Roezekrans, et Zwart Sjaop of et Gouwe Verreke waor, al kóste ze ouch gein lètter van de naom van de lui, die in de hoezer woende.

Zoe laog in Wiek örreges 'n woening, die hèdde ‘de Staar’ en et sjijnt, dat tie staar 'n groete aontrèkkingskrach had op te deurstige lui, prónt wie de maon op et water. Et hoes waos eigelek 'n luurderij, mer väör op t'n heere en in de kamer d'rachter woort getap. Dao waor de bijeinkoms van 'n vaste kompenij, die leefhöbber waos van e good glaas kaajt aajt beer, e pötsje pandoere en onder de hand van e vreetpartijke of 'n gooj mop. Die klante waore zoe diuug meugelek. Ze kölde ziech gestiedig onderein, mer maakde ouch niks t'roet um same d'n eine of t'n andere vreemde 'n póts te bakke. Noe zien ongelökkigerwijs sommige lui kompleet in de weeg gelag um veur de gek gehawe te weurde en zoe had tees kompenij ouch van tied tot tied e personazje gelaoje, wat veur ‘zondebok’ mós deene.

Et menneke bemeujde ziech mèt alles en nog get; et zwedzde veur zès en waos taobij erreg liech- en bijgeluivig. Mèt 'n oetgestreke geziech kós me häöm alles opbinde wat me wouw.

In die klub zaot gemeinelek ouch ene Zwitser, dee, nao lang rondtrèkke door allerlei streke, te lange lèste in Mastreech waos blieve plakke, umdat et em heij eindelek et bèste beveel. Umdat heer van wied kwaom en e geheim kós um glaas te kleure en te branne, woort heer door eus menneke es get gaans apaarts besjouwd en dao de Zwitser ouch ratte en muis kós verdrieve en de onbegriepelekste kunskes verkoch mèt te kaart, zoe späölde heer 'n groete rol in de gedachte van Graadsje - zoe hèdde de kleine króddel.

Enen aovend zaot eus kompenij weer bijein en woort daonig mèt spek gesjote, woebij ouch euze Zwitser et woord naom en tot groet plezeer van Graadsje, dee ondertösse toch reigerde van d'n angs, allerlei vreem histories begós te vertèlle van spoke en hekse, van vuurmaander en weerewuif, van kenijns, die op hun vinger flödde en bök, die door de loch vlooge, van zwarte katte mèt greun ouge en gespenster in witte lakes. Mèt ouge, die haos oet zene kop rolde, zaot et kleinsje de Zwitser de wäörd oet te mond te kieke en daodoor mèrrekde-n-et neet, dat te andere ziech al ins 'n oug knikde.

‘Ja’, zoe eindigde de Zwitser in ze gebroke Mastreechs, ‘iech waor dao niet joed erabjekomme, wen iech nit de kruiter jehabt hette, die bei oens of der alm waksen. Wilt ier wool geluiven, dat, wem die in der hand hèlt, veur jeder man oenziechbaar is? Kee mensch oend kee teufel kan 'm dan zeen, ja. Was ich euch sage ies waarhaftig; das sind kruiter, die waksen in der Schweiz hoog oenter dem schnee, da woo ich woonte, im kanton Bern’.

- ‘Da's sterrek’, reep opins Graadsje en sloog mèt 'n voes op taofel; mer mèt loerde heer ins rond, of geine ongeluivig lagde, mer niemes vertrok ze geziech. Had meter eine mèt zene kop gesjöddeld, dan had et dadelek et helste gesjriewd: ‘dat luigste, Zwitser’. Mer, wie gezag, niemand boezjeerde.

's Anderendaogs zaot euze Zwitser nao ze werrek aon z'n aovendbroed,

[p. 79]

toen eus kleinsje ins bij em kwaom oploupe. Nao get gekazeld te höbbe euver ditte en latte kwaom et t'rop neer, dat et mèt belump ins geere et fijne van de zaak wouw höbbe en dat et eigelek ins kwaom um die touverkruije te zien te kriege, die iemes onziechbaar kóste make. - ‘Iech sol ze emaol joon hoole’, zag te Zwitser, dee in z'n eige griemslagde, en er góng in e keemerke deneve. Graadsje hoort sleutele rammele, de deur van 'n kas piepe, sigarekiste umvalle, papier sjäöre en eindelek kwaom de Zwitser trök mèt e gries tuutsje, boe-in get verdruugde kruije zaote, die evels väöl eweeg hadde van fien gevreve kroetwès.

- ‘Dat sind noe die kruiter’, zag heer, ‘da ies der teufel zelbst bang veur, ja’.

- ‘De köls miech, broor,’ kwaakde opins Graadsje, ‘want iech kaan diech toch zien, al höbste dat tuutsje ouch in d'n han’.

- ‘Hatste dan neet jood jeloesterd, wat ich jesaad had’, zag t'n andere, ‘man moes alle kleijer aus siehe ond niks aonhalte wie noer bloos die bóks, oend es moos mitternach sind’.

- ‘Dan geef miech tie kruije-n-ins mèt, dan zal iech tat ins probeere of tat woer is’, zag et menneke. ‘Vanaovend klokslaag twellef kom iech temèt in de Staar en zal iech ins zien of et woer is, watste us höbs komme zitte te vertèlle, jao of nein’.

‘Ja, versoeg es emaol’, zag te Zwitser en heer zoekde aon z'n piep, of er et reurke devaan wouw trèkke.

D'n aovend kwaom. Eus klubke zaot op z'n ajts in de kamer bijein. Ze kaardde wie geweente, mer tege twellef oore heere ze de deur van d'n heere in de oug. De Zwitser zaot tebij. Naturelek waore ze ingeliech. Dao sloop te klok twellef en mèt zaog me in et veurhoes achter de gardijnsjes get bewege.

- ‘Speul door, dao is er werechtig’, murremelde-n-eine, en ze slooge de trouve op taofel of et aongenómme verrek waor.

Dao stónt et kruddelke in d'n heere en trok te hèllef van z'n kleijer oet.- ‘Pst! Pst!’, góng et achter de roete; sommige loerde-n-ins rond, mer niemes spraok van de versjijning, ouch neet wie et stèllekes te deur ope doog. Wel zag eine: ‘dao sjijnt wind op te komme, de deur geit van allein ope’.

Graadsje waor binne en loerde rond um, es eine mer kikde, te roope: ‘Zeedder wel, dat te Zwitser uuch geköld heet’, mer alles gebierde of niks bezunders gebäörde. Toen woort et astranter en hoozde-n-ins. Eine van de kaarters zag allein: ‘zits tiech tao zoe achter de kachel te röchele, Lemme?’ - ‘Iech, nein’, antwoorde Lemme. - ‘Wee hoos taan zoe lielek?’ Alles zweeg en kaardde door.

- ‘Bertus heet trouveboer en de Nel’, zag t'n onziechbare opins mèt 'n gemaakde groof stum. Eigelek wis heer neet good, wat er mós doen um te spoke.

- ‘Alloh, alloh’, zag Bertus en drejde ziech haaf um nao eine, dee achter em zaot te dempe’, moos tiech noe mien kaart goon verraoje?’ -

‘Iech?’, zag tee, ‘iech doon mene mond neet ope. Iech hoort ouch wel zoe get bromme. De zouws zoe zèGGe, dat et Graadsje z'n stum waos. Dee zal toch neet in de sjouw zitte?’

[p. 80]

- ‘Kwiek! kwiek! kiesj! boeh!’, doog Graadsje, dee noe vas euvertuig waor, dat niemes em zaog.

- ‘Mer, sappermeis’, reep eine, ‘iech huur get en iech zeen niks’.

- ‘Et is heij neet pluus’, reep enen andere.

- ‘Oetoe! heij höb iech tiech’, bromde et speukske en trok Lemme aon zene mouw.

- ‘Et is heij neet pluus, zèk iech tiech’, sjriewde dee. ‘Et spook heij, geluif iech’. Er sprong op en goejde Graadsje haos et underste bove.

Et waos 'n raar versjijning, dat verdrejd model, wat tao haaf naaks door dat kaffeeke rondspookde. De klante waore blij, datse kwansijs van d'n angs sjriewe kóste um neet te bölleke van de lach.

- ‘Dao is ene koeje geis in de kaffee’, reepe ze op et lèste en ze wiekde ziech op zoe'n maneer, tot Graadsje van d'n einen hook van de kamer nao d'n andere gestoete woort en tösse de steul door toemelde.

- ‘Wissen sie was ier doon toet?’, zag toen de Zwitser en heer posteerde ziech veerkentig veur de deur, tot et spook neet mie eweg kós, ‘laos te knechs eintzige koojschwanze haole, dan zal ich em ins eroes drieve’.

- ‘Heilala! Tijs en Kobes, haolt inser gaw e paar koojstert achter’, kommandeerde d'n hospes aon de knechs, die op steiweeg door de roete de komedie stónte aon te zien. E bitsje later kwaome ze daomèt nao binne.

- ‘So’, raojde de Zwitser aon, ‘noe moos ier dao mer tuchtig mit beroem schlage’.

In e wupke had ziech eeder veurzeen van ene koojstart en ze slooge demèt wie de bezetene in de runde. Tijs en Kobes hollepe 'n hendsje mèt. Graadsje kraog t'n eine smeereling nao d'n andere. Heer keekde: ‘sjeijt mer oet, sjeijt mer oet, iech bin et!’ Et hollep neet. Heer goejde z'n kruijje eweg um weer ziechbaar te weurde; dat hollep ouch niks. Op et lèste begós et zoe bermertig te lammenteere, tot te Zwitser veur de deur oet góng en toen vlögde dan ouch te koeje geis te deur oet. In d'n duusteren heere trok em de Zwitser nog ene soliede bij en Graadsje vloog te straot op, detegeneuver nao et ierste hoes et bèste in, d'n trap op en dao zaot et ziech op et portaol te kerreme en zene pókkel te vrieve, dee bont en blouw geslage waor. Ongelökkigerwijs woende dao e kwezelechtig nejeerske, wat nog laat zaot te wèrreke aon get, wat presseerde, en wie dat minske opins dat gejiemer op et portaol hoort, kwaom ze mèt te keers ins loere, mer wie ze miech tao zoe get raars zaog zitte, leet ze de keers valle van de sjrik en noe zaote ze allebei tegeneinop in d'n duuster te kuime en te kerreme.

Wie et nejeerske de stum van Graadsje trök kós en toen begós te geluive, tot heer zaat waos, sjravelde ze häör keers weer op en, toen ze leech had, hoort ze leihertig aon, wie Graadsje waos op te koffie gekomme. Ze doog häöm eint van häör slaopjekskes aon en zoe sjievelde et spook nao z'n hoes. Mèt Sinterklaos kraog heer veur surpries weer e groet pak kruije um ziech onziechbaar te make, mer heer had genóg tevan. De koojstert zaote-n-em dweers.