Prozawerken in Maastrichtsch dialect

XXIV. Schutterij. Kolonialen.

Noe eus seldaote in de Kómpe 'n moderren groete kazerne kriege, die väöl sentekes kos, kaan me toch wel ins t'rop wieze, dat me toch eigelek zoe'n deur meubel bès misse kós, want höbbe veer neet jaore laank e leger gehad, wat gaaroet gein kazerne had, nl. eus ‘D.D. Sjötterij’? - En of tie ekserseere kóste!

[p. 59]

De sjötterij waos opgeriech bij de wèt van 11 Aprèl 1827, mer dao in de gesloten tied van '30 tot '40 de Mastreechter jonges oetgeslote waore van de loting en ouch neet sjötter hoovde te speule, had Mastreech ziech proper in et vervolleg van de dd. sjötterij kinne-n-aofmake, mer door de vaderlandsleefde gedronge woort ze in '70 weer in wèrreking gestèld, naodat iers in '68 en '69 de offeseere waore gevörremp, die daoveur eksersiessies heele in d'n awwe zjimmenaszaol in de Kapasijnegaank.

Kort nao de Frans-Duitsen oorlog woort op ene straolende Zondagmörrege bij groete parade en väöl meziek et korps op et Stadhoes zene veendel aongebooje door de dames van de stad.

Ze hadde e sjoen pekske, veural eus boete-model-sjötters (en die had me väöl), et meziekkorps waos zellefs ein van de seeraode van de St. Servaosprosessie. En al leep noe d'n eine sjötter al get nao de kroukaar, d'n andere nao de sjaofbaank mèt z'n linker sjouwer veuroet, trokke de pottemennekes mèt hun bein van weges t'n toer, dee ze drejde, zellefs al leepe e paar poorte detösse, et gehiel zaog toch (es ze wouwe) ‘kranig’ oet, mèt zene kommandant veurop, gestieveld en gespaord.

Um de veertien daog, Sondagsmörreges, um acht oore, trooje ze aon, aon iet Lindekruus en marsjeerde ze nao de Kómpe, um de oefeninge te hawe. Ins in de maond waos et meziek tebij. Dee smörreges geinen tied had, mós smiddags komme ekserseere op et Begaordeplein (zaoliger). De lèste jaorelekse oefening woort mèt ene sjeetwedstrijd geslote, boenao ene marsj door de stad gemaak woort en dan zaog me gebäöre, dat te weeg al ins euver et Gressje of door de smaal Stokstraot genómme woort. D'n eine sjötter sjötterde geere, d'n andere doog et neet, mer dee neet kwaom of z'n kleijer neet in orde had of brutaol waos, kraog fieftig sent tot ene gölde boete. Voldoog heer de boete neet, dan zatte z'em vas in de Hèlpoort, later op et aajt Stadhoes. Later woorte ze in arres gezat in de ierste kamer onder et Stadhoes aon de kant van de Nuijstraot. Wijl ze in et begin de roete induijde um mèt et publiek kommunikaassie te hawe, woorte de roete vervange door bleeke plate, mer, daank zij de vindingriekheid van de gevange sjötters, wiste ze toch aon hun onmisbaar dröpke te komme door e leukske in de bleeke plate te baore en zoe zaog me et hartreurende bedrief, dat ze van boetenoet door ene piepesteel oet 'n bóbbel gelaof woorte.

De verhawwing tösse et kader en de mansjappe waos tamelek amikaal. Jeh, in et dageleks leve trof me ziech al in allerlei umstandighede aon en dan kós me zoe mer opins neet gans en al militair optreje veur die paar oore in de veertien daog. Zoe kommandeerde ins ene nuije kommandant ‘plaats rust’ en ondertösse tot et meziek e stökske späölde en de offeseere same e präötsje maakde, smeerde-n-em de haaf sjötterij d'n Deke op um ziech eint te pakke. Opins zaog heer dat en doog heer de tamboers appel sloon. Dao kwaome eus sjötters mèt en mèt aongezat en et regende boetes. Mer ie ze nao hoes gónge waore ze hun al door dee gooje majoor kwiet gesjolle. Heer had hun vergete te waarsjouwe, dat ‘plaots rös’ neet beteikende oet wandele goon.

Op ene kier kommandeerde enen offeseer: ‘geeft acht’, mer eine sjötter bleef mèt z'n bein wied oettrein stoon. ‘Kaans tiech t'n hakke neet tegen-

[p. 60]

ein sleete, Harie?’, woort em gevraog. ‘Nein, lutenant’, zag t'n andere, ‘iech höb te kipaars’. Van twie ander sjötters, die dao minder las van zölle gehad höbbe, umdat ze mèt 'n poort leepe, weurd vertèld, datse ziech altied euver hun poorte steggelde, wee wel de groetste poort had, tot ins bij gelegenheid van 'n parade op te Merret ene karree gevörremp woort en in dee karree enen hond terechte waos gekomme, dee nörreges te tössenoet kwaom, tot heer opins door de poort van de ‘Krommen Twajn’ sprong. Toen waos et oetgemaak, wee de groetste had.

Wie einmaol d'n tram euver de Merret leep, waore ze oet te labberente es ze ziech riechte móste bij et aofprezenteere. Bij et kommando: ‘rechts richt u’ zat eeder sjötter van de ierste rij de punte van z'n veuj op te ein rajl en de twiede rij op te ander, en de riechting waos of ze langs ene regel getrokke waos. Mer zonder rajls góng et ouch. Es 'n gekombineerde parade waos van et leger mèt te sjötterij same, dan mós eederein getuige, dat eus sjötters model ekserseerde. Es tan de parade aofgeloupe waos, woort ziech tan ouch geïmformeerd nao de impressie:

- ‘En wie vondste us?’

- ‘Manjefiek’.

- ‘Dat wouw iech ouch zèGGe - mer, werrem, werrem, maanleef. Laote veer mer gaw eint goon pakke’.

Dao sjeijt in Mastreech alle leef en leid mèt oet. Et leef en leid van eus sjötterij sjeijde e paar jaor geleije druug oet in de Dominikanerkèrrek. Toen woort bij de opheffing mèt 'n plechtige touspraok van de kommandant door de offeseere aofsjeid genómme van de veendel en noe priek tat gesjink van de dames in 'n kas van et aajtheidkundig muzeum tösse al de soeveniers, die van eus sjötterij zien euvergebleve.

Veer kinne gein aofsjeid numme van eus vreuger Mastreechs militairisme zonder nog eve de koloniale te herdinke, beter bekind onder de naom ‘Oosgengers’. Dat waos 'n apaart soort van lui, veural es ze trökkwaome. De meiste hadde al get wèl haore ie ze gónge en had ene jong get sterrek gebambosjeerd of kós heer dat nao zien dunke heij neet genóg, dan trok heer op ene goojen daag mèt ene zielverkuiper nao de Hoofwach en teikende veur d'n Oos. Dan kraog heer dreihonderd gölde handgeld. Wat mós heer mèt tat geld allemaol aonvange? Iers koch er ziech es herinneringsteike 'n groete meersjoeme sigarepiep mèt peerd en hun d'rop en 'n horlozjekèttel van enen have kilo nikkel. Dan kraoge de kammeraote 'n kleinder piep of 'n dunder kèttel en de kammeraotsese ene portmenee of e paar lang belle. De vajer kraog enen oliekop en de moojer e sjoen ‘stökske’ veur op et keske. Van de res van de sent góng me aon de zwaai. Es heer dan aon d'n drej waor vloog em wel ins door zene kop, dat heer noe de sjoen Mastreechter meitskes mós addie zèGGe, want tie gónge noets mèt. Ouch dach heer evekes aon die ziereis van drei maond op e zeilsjeep en aon et gevierelek leve, wat er góng beginne, en dan zong er:

Wij gaan naar Atsjie toe,
Wij zijn ons leve moe,
Bij die zwarte teve
Moete wij leve.

[p. 61]

En dan zong de res, um in d'n toen te blieve:

Matroos, matroos,
Mijn lief is naar den Oos,
Ik heb hem zien vertrekke
In een peperdoos.

Of wel:

En zoo vare wij naar Atsjie toe,
En het schip dat ligt op zee.
En dan zinge wij vroolijk tralderaldera,
En wie gaat er met ons mee.
En zoo vare wij,

góng de ‘ritournelle’ door. ‘Atsjie’ zachte ze veur ze gónge, kwaome ze trök, dan spraoke ze offisieel van ‘Atjé’.

Es heer vórt góng had er al meistens get enen dölle kop, en es heer nao zoeväöl jaore trökkwaom, had er 'n tikske et ‘lirejum’. De tropiese zon van bove en de zjenever, dee et goevernemint toen gratis verstrèkde, hadde dan samegewèrrek, dat et bitteke herses, wat er nog had wie er vertrok, ouch nog dooreingeloupe waos. Gelökkig drooge ze toen ene sjakkoo wie 'n mosselmaot um ze nog get bijein te hawe.

Naturelek brach heer weer kadoo's mèt: ene kris of ene klewang, get Sjinees bamboewerrek of e sjeepke in 'n fles. Dan spraok er ouch ene mondvol Maleis of Javaans en vertèlde van de ‘blauwe meide’ en de ‘liplappe’, van tiegers en ape, van Balies en Atjeeërs, van ekspediessies en vereuveringe op allerlei gebied. Wie ze de Kraton ingenómme hadde, waos et groet fies in et gans land en ouch in Mastreech. Euveral hónge de veendele oet en saoves waos fakkeloptoch van de militaire mèt meziek. Sints te toestande in Indië väöl verbeterd zien goon väöl mie van eus jonges nao d'n Oos es vreuger. Allewijl goon en komme ze mèt e gemaak of ze nao 'n ander provinsie verhuize. En es ze allewijl trökkomme, höbbe ze wel ins somwijle e bitteke leverkrenkde of e naostertsje van malaria, mer meistens is e geel geziech te einigste verandering, die ze ondergange höbbe.