Prozawerken in Maastrichtsch dialect

XXII. Garnizoen.

Mastreech waos van zenen oersprunk aof 'n verstèrrekde stad. Et waos 'n vesting; zellefs 'n sterreke vesting. Me neumde ze ‘de sleutel van Holland’. (Jaommer genóg had t'n ‘Hoeshier’ de slechte geweente, de sleutel nog al ins te verleere.) Mer mèt tat al had ze väöl vollek in garnizoen en van allerlei waopes: infanterij, kavvelerij, artèllerij en later in of bij et begin van de ontmanteling van de vesting ouch zjenie.

Es te jonges loote móste, dan kwaome die van de boetegemeintes onder geleide van de gardsjampiter nao de stad en, had eeder zene nómmer getrokke, dan zatte ze dee op hun möts en, vrij of neet, ze gónge-n-aon d'n drej. D'n eine dronk van plezeer en d'n andere van sjagrijn.

Nao de käöring woorte ze dan naturelek ingedeild en kraoge ze et uniforrem aon. Mer o wee daan ‘de liefde’! Had ene jong van boete kinnes aon e ‘mèdje’ van z'n dörrep en kwaom heer Sondags tan in ze pekske ziech bij häör prezenteere, dan kraog heer de wind van achtere. ‘Meins toe, dat ich mèt ene piot vrij?’, zag tie dan en heer kós oprukke.

Wie de gezete lui nog ramplassante en nómmerverwisseleers kóste stèlle, waos ene jong, dee zellef deene góng, al doop heer et oet lös en zinnigheid, neet deftig genóg. Al waoste de zoon van ene minister, in de deftige kaffee's en sósjeteite kraoge ze onder de rang van offeseer geinen draank. Daotege is allewijl eeder seldaot et hierke.

De rekrute begóste dus hun kazerneleve. Eus sjoen aw kluusters waore in de revoluussietied ingepallemp, staotseigendom gewoorde en tot kazernes ingeriech. Wat spesiaal deveur gebouwd woort kraog te naom van ‘brakke’ en waos zoe sjoen, dat me nog van 'n kazerne sprik es me 'n arsjiekaal hoes bedoelt (veuraal es nog väöl hoeshawes t'rin woene). Vèlt et haos in, dan is et gans en aal 'n brak. Gewit, gebloudseld en getaard woorte ze nog, zoe erreg zellefs, tot te seldaote nao de kallek of t'n taar rooke. De properste seldaot, zachte ze, heet nog ene Kalvariereuk bij ziech.

In Wiek had me de Hoeg-brakke; dao-in laog et ierste bataljon infanterij, en op te Boschstraot te Boschbrakke veur etzellefde waope. Ouch in et aajt kloester van d'n Awwestiene in de Meriejestraot laog vootvollek. In de Raomstraot laog te kavvelerijkazerne tösse et Ach-en-tachetig-taliejesträötsje en de Kókkesjroufstraot. In et aajt Penetentekloester op te Boschstraot, boe noe et ‘hoeg hoes’ steit, laoge de ‘Limburgsche Jagers’. In de Kapusijnegaank, boe noe de Broederssjaol lik, tösse de Synagoog

[p. 55]

en et höllepkèrrekske, waos weer infanterij ondergebrach. In et Kruushiere-kloester op te Kommel houzde minörs en sappörs en in de kèrrek waos te militaire bekkerij en woorte de kuchte gefabriseerd.

In de Ekerstraot laoge infanteriste en kavvelerij. De lèste laoge ouch aon et Lindekruus en aon de Tongersepoort, boe me nog te keuke kaan zien in et kloester van de Zjezwiete. De Bonnefantekazerne hoesvezde de vesting-artèllerij, of wie veer heij zachte: de kanonneers, en de veldartèllerij waos in de Zwingelpöt ondergebrach, tege-n-et kevintsje aon, en dan laoge nog infanteriste op te Pieterstraot; dao waos ouch et arsenaol. ('t Is kemik, seldaote liGGe altied örreges, of ze et luiste leve van de wereld höbbe).

In eeder geval, in Mastreech laog miech get bijein. De kanonneers woorte aofgeëkserseerd in de Klein Kómpe, de kavvelerij op te Berreg en de infanterij in de groete Kómpe, en et waos al enen hielen toer, ie die hun geweer in twellef tempo's laoje koste. Et geweer woort van bove gevöld, de patroen iers aofgebete (dee gein gooj tan had woort aofgekäörd ), de pollefer oet et tuutsje in de luip gesjöd, dan de kogel d'rop en de res van de kartósj mèt ene laojstek vas t'rop gestamp. Dat góng op et vollegend kommando: Laad geweer - Span haan - Zet op (dat waos et slaaghuudsje bedoeld) - Geweer links - Neem patroon - Bijt af patroon - Patroon loop - Neem stok - Keert stok - Zet aan (stamp vas) - Steek op stok - Geweer rechts. Dan begós et trommelvuur van die trompläöjers en had et ierste gelid gevuurd, dan gaof et twiede de gelaoje geweere weer euver aon et ierste. Et gebäörde wel ins, dat in de gawwigheid ene laojstek in de luip bleef zitte, dee dan tösse-n-et publiek terechte kwaom, wat nao de maneuvers stónt te loere.

De groete parades (wie op Keuningsverjaordaag, Wöllem II, 4 December) woorte gehawe op te Merret mèt te Boschstraot, op et Vriethof, in de Kómpe of op te platoo van St. Pietersberreg en dan diffeleerde dao et twiede en et achste rezjemint same, zoe get èllefdoezend maan. Ins waos te parade op et Vriethof, umdat te generaolkommandant et puutsje had en toen zaot heer in ene zedeleer op te balkon van et kommandantshoes.

Veurop marsjeerde de sappörs of bielmaander, mèt witte leere sjöllek veur. Ze móste ene groete baard drage en hadde ze geine van hun eiges, dan móste ze mer ene valse opzètte. Dan kwaom d'n tamboer-majoor mèt z'n hoeg dreikleurige pluim op zene sjakkoo. Heer maneuvreerde mèt zene stek, goejde-n-em somwijle drejenteere de loch in en prikde-n-em weer bij de zèllevere knóp in et veuroetgoon. Häöm vollegde de tamboers, die op groete kopere keteltromme slooge, en et stafmuziek. Daonao kwaom de euverigheid te peerd en daan d'n tróp, boetösse de veendel. Dee van et twiede waos in Waterloo in vetse gesjote en wat nog tevan euver waos, zaot in e foedraal um de stek gerold. Ouch waas heer gedekoreerd.

Achter teder kompie kwaom de merreketentster in et zwart gekleid mèt ene witte sjollek veur, boe nog 'n hand breid ene roeje onder oet kwaom. Ze droog ene slappe zwarten hood, mèt 'n oranje kokard aon eine kant opgeslage. Häör waope waos et zjenevertunneke, sjoen greun geverref

[p. 56]

mèt blinketige kopere ben. Ene körref mèt bruudsjes huurde ouch bij häör oetmonstering. Achter eeder bataljon leep ene serzjant-majoor mèt...... ene wandelstek.

Haos sevetig jaor geleije, in '48, wouw e gedeilte van de Limburgers te baron van Scherpenzeel tot hertog van Limburg proklameere en van deen tied aof höbbe veer de naom van Limburgse muiters gekrege. Limburg huurde tot '67 bij d'n Duitse Bond en mós in tied van oorlog twie rezjeminte (of aofdeilinge, wie ze dat toen hèdde) lievere. Dat waore de Limburgse jagers te peerd en te voot. Kloppartije tösse de Hollenders en de Limburgers kwaome geregeld veur en dèks waos al um ach oore taptou um vreug rös in de stad te kriege. Anders woort t'n taptou um negen oore veur de Hoofwach geblooze en marsjeerde daonao de hooreblaozers bloozenteere nao hun respektiveleke kazernes.

De Limburgse jagers te voot, die mèt bukse gewaopend waore, drooge greun uniforreme mèt roed aofgezat. Die te peerd, de zwoer dragonders (dragojnders, wie veer heij zèGGe) waore lanseers mèt iezere kaskes op mèt zwarte peerdstert; et muziek droog witte. Later woorte-n-et liechte dragonders.

Huzare höbbe veer neet gehad es tijdelek bij et liere rijje van de offeseers in de maneezje aon et Lindekruus.

De infanterij waos in et blouw. De rokke hadde van achtere spitse punte en es sjouwerbedèkking waore witte wingste, wie haaf mäönsjes, op te sjouwers gezat. Later drooge ze in de winter de lange kapotjas mèt geel montuur en, weer of gei weer, klokslaag 15 Aprèl woort tee verwisseld veur de kortjas es groet tenu en et mouwves es klein. Bij et groet tenu hoort t'n hoege zwoere sjakkoo mèt drei kopere lieweköp veur de kopere störremband vas te wake. Es ze vief oore oet gewees waore daomèt, hadde ze allemaol koppijn. Bove d'rop stónt iers te geele bal en dan de witte pompong. Tege de pompong zachte de boerejonges ‘et flouske’ en zoe reklameerde-n-ins eine, dat ene koejong em mèt 'n kastanjel et flouske ‘van der sjakkoo had gewips’. Bij et klein tenu hadde ze de slappe poliessiemöts op mèt e kweske.

De offeseere hun kepi's waore bij groet tenu geseerd mèt 'n bössel witte of greun haoneveere en ze vonte ziech al eve klook mèt enen haonestart op hunne kop es enen echten haon mèt zien start op te tegeneuver-gestèlde plaots. Boete deens drooge ze somers witte Ingelse breuk, veural es ze nao de bals van Slavante gónge, mer daomèt waogde ze ziech neet in de kazernes vanwege d'n alievegen taar aon de ondersleep. In de lèste jaore zien de tenu's zoe dèks veranderd, dat me ziech neet verwondere moot, es me zeve seldaote bijein zuut, datse alle zeve different zien. Toch hèt tat nog allemaol uniforrem.