Prozawerken in Maastrichtsch dialect

XIX. St. Servaas-kermis (vervolg).

Jan Klaasje mèt z'n Trijn en et keend, de ‘schuurzant’, d'n deender, de rechter, de doed van Pirouw en d'n duvel had ouch geregeld väöl bekieks. Me zaog ouch wel enen have blinne maan mèt 'n kaar witte ratte en muis. Veur reklaam zat heer wel ins 'n rat en 'n moes op t'n tóp van 'n lang geert en begós taomèt te zweje, tot ein van de twie of wel allebei devaan veele.

Op ander plaotse slooge de boere jonges mèt zwoer houte hamele op ‘het hoofd van Jut’ of op te ‘kop van Pinkhof’. Bij ene gooje slaag woorte ze geseerd mèt 'n papèrre medaalje en gans gruuts marsjeerde die dan in de runde, of ze de slaag van Waterloo hadde mètgemaak.

Aon et stadhoes stónt Jaap mèt te peperkeuk. Mèt z'n bakkebeerdsjes, ze wit mötske op, z'n witte buis en witte sjollek aon, verloterde heer z'n groete keuk aon veer sent et loot. Dat waos 'n glorie, es me zoe'ne groete peperkook won, soms wel twie, mer et gebäörde ouch wel ins, dat e keend z'n kommissiesent reskeerde, in de hoop, z'n meer ins te verrasse, mer dat et tan zellef verras woort op e good pak zwens es et toes kwaom zonder kook en zonder sents.

Góng me de rij kraome ins aof, dan kraog me te zien: 'n dikke vrouw, ene lange maan, 'n króddel van enen dwerreg of 'n kooj of e verreke mèt get köp of get pu te väöl of te wienig, levetig of opgemaak. Daotösse stónt ene kraom mèt ‘Oprechte Bosscherkoek’, mèt peperkeuk, boe-op stónt: ‘Uit Liefde’, of wel stónt tao ene petattefrit.

Wie veur d'n ierste kier Jan Poort mèt z'n dochter Cecile heij zene petattekraom opende, kós niemes ziech begriepe, dat eerappele zoe kóste

[p. 48]

veerdig gemaak weurde en zoe lekker smake. Zeker heet Jan Poort te frit in eus stad geïntroduseerd.

'n Ander delikatès waor ‘goed voor de borst’; e soort noega, wat te maan, dee et verkoch, aonprees mèt te roope:

Goed voor de borst
Maakt de fluimen los.

En heer hoozde, aocherrem, zellef zoe erreg, dat heer dèks te spitse tuutsjes mèt z'n waor van de teene bleedsjes aofhoozde, boe ze op waore -n-oetgewinkeld. Zeker waos heer zellef ziene bèste klant.

Et meuleke van van Ingele waos et ajtste meubel van de Merret. De peerdsjes hadde de mazele en de liewe hadde gein bein. De kuitskes waore blouw geverref mèt 'n roej staar op te deurkes. Et öllegerke had mer ein rij piepe en späölde iers twie deunsjes, later nog mer eint. De wijskes kós me nog evekes onderkinne, want me hoort mie wind es toene. Väöl mie muziek es oet 'n koffiemeule kwaom neet t'roet. Iers hoort me:

Père et mère et mes amis,
Turele turele puf tis-ti,
Turele turele puf tis-ti.

En dan kraog mie:

In den Bosch woont een dragonder,
tuderuut tuut, turele tuut.

Mer alloh, mèt kèrremes liever haaf muziek es gaar geint. Wie minnig keend is blij gemaak temèt. Wat heele de jonges ziech fien bij meister van Ingele, um de ‘partie’ of te rink te mage oetsteke of in et meuleke te mage dreje. Dee aon d'n ölleger mach dreje stónt et bèste in de pas. En me zaog aon van Ingele ze good aajt geziech, dat heer de kinder van harte dat plezeer gunde. Wie minnige Mastreechteneer heet heer veur d'n ierste kier aon d'n drej gehollepe. Waos nog mer ei liewke devan gespaord gebleve!

Dan kwaom de groete meule van Sjèf Loer, wie ene groete perreplu, gaans blouw geverref mèt ach groete, sjoen getaarde peerd. In e paar oore woort Saoterdagsmiddags te gaanse meule inein gesjrouf en de jonges sleibde dapper de paole aon, um ze gaw veerdig te kriege. Veur enen ölleger waos gelökkig gein plaots t'rin.

Dat waore de inheemsche meulekes. Veur driefkrach woorte de sjaoljonges gebruuk, die aan de binnekant aon de kèttele rete, boemèt te liewe aoneinverbonde waore, of tösse de blouw paole duijde, die de meule van Sjèf aonein heele. Onder et dreje woort ‘partie’ getrokke en later rink gestoke. Dee de partie trok of te rink staok, kraog enen toer lekker veur niks. De pries per rit waos ene sent op e peerd of ene liew; e kuitske enen have; dat waos mie veur de meitskes.

Rontelum de meulekes leepe de eigeneers mèt 'n gótsj te sent op te hoole en de balengers tevaan te sloon, die zonder betaole wouwe d'n toer make. Waore de finansies geregeld, dan woort op e fluitsje et teike gegeve:

‘Laat het moleke maar draaie’,

en dan zatte ziech peerd, liewe en kuitskes, belaoje mèt piotte, boerinne en kinder in beweging, tot et kommando gegeve woort: ‘opzitte’! Dan spronge de jonges, die drejde aon de binnenkant, op te leeg bieste en et

[p. 49]

meuleke sjeide van allein oet of t'n eigeneer heel ze tege um et stèlstoon te verhäöste.

Nómmer drei, de groete meule van d'n dikken Toon, kwaom oet Remund. Toon en zien vrouw, allebei eve dik, zaote van onder tot bove vol goud. Belle en brossje, kèttele en ring. In hun meule hónge de liewe aon de boetekant van eeder rij, mèt twie peerd t'rachter. Alles aon kopere stange mèt vloere draperiekes verbonde, die vol blinketige orreneminte bestik waore. Lanteeries mèt keerse of petrol gaove saoves te verleechting. (Eus errem Mastreechter meulekes móste saoves sleete). D'n ölleger waos väöl groeter en späölde de ‘Miserere’ oet t'n ‘Trouvère’ of 'n ‘airke’ oet ‘La Fille de Madame Angot’. Twie à drei maan drejde dao aon de zwingel en mèt twie kamprajer woort te boel in beweging gebrach. Waos tao d'n toer um, dan lojde 'n groete bel en woort 'n plaank, die aon 'n kèttel hóng, losgehaok en de twie of drei maan gónge d'rop stoon en leete ziech mètsleipe, tot ze stèl stónt.

Op ene gooje kier kwaom de meule van Toon aon mèt ene boojem d'ronder, boe de bieste op stónte en in plaots van kuitskes gewoen kannepee's. Es ‘comble van luxe’ leep e peerd te binne. Gaans Mastreech waos in opluip tevan en es ziech tan de fabriksmeitskes in zoe'ne kannepee dorreve zètte, dan vont et publiek, ‘dat ziech te vrouwlui zoe gemein aonstèlde’.

Later kwaome de stoum-‘carousels’ mèt bröl-öllegers, lachfluite en elektries leech, die es inzjenörswerrek kapitaole kozde en veur sommige lui zoe sjoen zien, datse neet kinne geluive, dat et in d'n hiemel sjoender kaan zien.