Prozawerken in Maastrichtsch dialect

XVI. Marktleven.

In gewoen tije waos et ins gans gezèllig, op enen drökke Vriedagmörrege euver de Merret te drentele tösse-n-al de drökde en et gedrings van dames en mäögskes, vrouwe en kinder, boere en boerinne, kouplui en zakkedreegers. Wat zaog me dao al neet vertuine.

De moosvrouwe zaote achter hun körref mèt te strujen hood (alias moos-wieverhood) op te kop, boe onder e violèt katoune näösdeukske geknuip waos. De sjoensten tierteje rok hadde ze aon en ene minder gooje um hun sjouwers. Ze troende achter hun bökkemekörref en dèksels vol hödsjes en kröpkes, bössele, knóbbe en spierkes. En ze reepe de lui aon um hun toch get aof te koupe van hun sjoen waor, spruutsjes of kuulderaab, sjorsjeneele of sókkermoos en ze leete hun e sjeelke zien mèt 'n klats paolertsjes en e peursike molslaoj of 'n hemfelke soppegreuntes. Achter de benk, aon de kant van de hoezer, stónte de boerinne op rije mèt hun körref, die ze mèt te ronne ‘wósj’ t'ronder en ene sjollek t'reu-

[p. 41]

vergebonde op hunne kop nao de merret hadde gebrach. Ze verkochte mie eijer en boter, mer ouch greuntes en wijer fruit, eige gebakke waffele, potkies, fluitert, tot zellefs verrekespu en ripkes, mer ouch boekètsjes van viuulkes of meikes van hoof- en veldblomme. Bij de stökskes boter, proper tösse twie greun blajer gelag, hoort e preufke, boevaan eeder leefhöbster mèt häören doum e steekske aof kós numme um de kwaliteit te käöre. Et gewiech mós e kwaart kilo zien, mer de geweente waos, drei ons tevan te make. Appele en pere, proeme en priesters woorte zjus wie de eijer mèt et viedel verkoch. Allewijl geit tab mèt te kilo. De dikke boene gereevde ze mèt te pint en me kraog 'n tekske boenekroet op te kou tou. De eereappele gónge mèt et lèssje van de hand. In enen dook geknuip woort et gewiech zoeget gesjat, um later naogewaog te weurde. Dan bleek wel, of te kuipster kontent kós zien of tatse rouwkoup had.

Dan zaog me mevrouwe mèt te maog t'rachter, die de körref droog, ziech door de lui peerse um heij en dao mèt vinger en doum e naat bösselke radijskes vas te pakke, of aon e stökske boter te pingele; medamme stónte te pingele, of ze op enen have sent doed bleve. Proper kookmeeg mèt te kopere of bleeke merretummer aon d'n errem monsterde de waor mèt kinnes van zake. De vrouwe laojde ziech te greuntes in hun sjolleke en drejde euver de merret mèt e keend aon hunne rok, dat naturelek op enen appel, 'n wortel of 'n reub zawwelde. Heij en dao bleef 'n koppel stoon baorebinde euver et lèste nuijts, en leete ziech duije-n-en stoete zonder van et sjapiter te rake en bove al et tumölt en gesjater hoort me de stum van 'n dikke machóchel van 'n koopvrouw, die reep: ‘Alloh, kinder, sjoenen awwe kies aon ach sent’.

Noe allewijl de grenze geslote zien kinne de meiste boere lui neet mie d'reuver um in de stad te komme, mer de greuntes marsjeere deste beter d'reuver um oet te stad te goon en dao väöl waor tegeswoordig aon de mijn verhandeld weurd, is te merret mer dun bezat.

De echte aw moosvrouw stónt altied hiel vreug op, veural in d'n tied van de nuijen eerappel. Dan doog ze häör inkuip meistal bij de Sint-Pieterboere, die daogs te veure merret maakde en dèks al bij et kreeke van d'n daag mèt hun hondskeerkes (sjoen greun geverref mèt roej rajer) de stad in kwaome. Had ze häöre veurraod ingeslage, dan góng ze nao de ierste Mès en begós taonao häör waor aon de maan (of beter gezag aon de vrouw) te bringe. Dat doog ze op twieërlei maneere, mer in eeder geval maakde ze ziech e kruus, es ze häör ierste handgeld luuzde. Op te ein maneer bleef ze op te merret op häör vaste plaots en winkelde häör greuntes oet; dat doen ze nog. Op te ander maneer zat ze enen hoeg opgelaoje körref op häöre kop, naom dèks nog onder eederen errem enen andere mèt en góng dan ‘achter straote’. Van tied tot tied annonseerde ze häör aonkoms door e laank gerèk: moodder kuuuuuul?!, kropslaoj of andievieeeee?!’ Ongelökkig es te beuvenste körref te vol gelaoje waos en de kuul devaan veel; dan mós ze ziech op häör hoeke zètte um de kuul op te rape. Waos teen ‘tour de force’ volbrach, dan veel weer ene nuije kuul en dan waos et sukkele, tot eindelek ene klant koch wat te väöl waos. Gewoenelek euvervroog ze et dobbele, mer kraog doorgaons

[p. 42]

te hèllef. Waos te kommers good gegange, dan zaog me op et lès van de merret te koffiepöt regeere, mer dèks genóg had ouch te koffie e bezunder reukske van sjiedammer. E viedelke vlaoj leet ziech taobij gebruke.

'n Groete distraksie veur hun waos altied, es et stafmeziek van et twiede rezjemint te veendel góng hoole bij kolenel Peperkamp in de Honderstraot. Zoe gaw huurde ze neet te ierste toene van de marsj, dee bekind waos onder de naom van: ‘Leve d'n awwen ummer en de spruit tie is kapot’, of ze begóste in häör heupe te waggele of naome hunne sjollek of hunne rok mèt twie punte-n-op, akkompanjeerde mèt hun klompe op te plaveje en kledzde in hun han debij. Dan waos et van: ‘Alloh, Meike, vooruit-mina, joe-choe-choe!! Pas op, Agatha, daste neet umklinks op t'n hoeg hakke. Alleh, Trees, sjazzelewiet, alles van de grond, behalleve d'n bein. Naom et muziek aof, dan sjeijde ouch t'n dans oet en eeder trok weer mèt e geziech nao zene kraom, of et zoe zien mós, en es tan al ins ein pienelek loerde, die ziech geknópsjinkeld had, dan zachte de andere: ‘laote veer al ins lache’.

Twiemaol in et jaor waos et groet fies in et greunte-ambach, naomelek mèt Sint Jaan (umdat te meiste van hun maander Zjang hèdde, wie ouch te meiste Waole-kouplui) en es in et naojaor et moos van de merret verkoch waos. Mèt Sint Jaan woort rijaloetwagel gedans en enen ‘eelesegnon’ getrokke tösse al de kräömkes en wagele. Bij et twiede fies waos te moosmerret veur et Stadhoes in volle fleur. Koelek waore de lèste kraome van de kèrremes vertrokke of te ierste huip wit en roed moos kwaome-n-in de plaots. Dan laog kort tenao dèks te ganse merret zoe vol huip moos, dat me ziech ene weeg mós zeuke van de Nuijstraot nao de Vèsmerret. De koupvrouwe heele de wach bij hun huip en zaote dan in e soort sjèlderhoes, mèt hun veuj of han bove d'n hoejerpot. Op Sinte-Katrijnsdaag, es et snaomiddags sjoen helder herrefsweer waos, verzamelde ze ziech allemaol um et sjèlderhoes van ein, die ouch Triene hèdde en die dan op ene gooje koffie trakteerde. De hiere, die meistens aon de Brök zaote of aon et Stadhoes op 'n vrach stónte te wachte, waore dan ouch prezent en späölde de kemik onder de vrouwlui. Dan waos et e gesjater en e gejoechel, dat et euver de Merret sjalde. In zoe e geval waore hun de manslui welkom, mer neet es ze zellef te merret dooge. Die hadde väöl kans, um ouch op te koffie te kommer mer op 'n ander maneer. Hadde ze zoe eine in de gater, dee in alle körref kwaom loere, heij ins aon de boter preuvde, dao 'n neut kraakde of 'n regelaot probeerde, zonder apprensie te make van te koupe, dan kraog heer op e gegeven ougenblik 'n obaadsje.

- ‘Neele, iech wouw, dat tee ins aon miene kraom kwaom, dee keukepieter’.

- ‘Wee?’

- ‘Bel’, dee dao mèt tat jenketig kiesgeziech. Wach, dao kump er. -Wat mós et zien, maanleef? Peeze? Dat is niks veur diene bek. Laot ze mer stèllekes liGGe. Gaank liever ins loere wat t'n vrouw kook. Loup taan mèdein door nao de Sjans’. Aon touhuurders waos naturelek gei gebrek.

[p. 43]

Es ziech gekeekeld woort op te Merret stónt gaw ene krink t'rum. Dan kwaom al ins ein häöre kop oet te deur van ene kaffee en woort ziech geïmformeerd mèt ene mond vol koffie en mik: ‘Wat is et, Ida?’

Heij, dee kale mesjeu lik tiech alle daog beroerd te make. Euveral zit er mèt z'n doeme-n-aon en heer köp toch niks. Ruk mer op, zèk iech tiech, en kom miech neet mie naoventrint mene kraom, of iech gooj diech ene bökkemekörref in dene nak. Potverdöbbelsen ertentèller’!

Es me op 'n dergelieke minder ‘parlementair’ maneer weurd aongesproke, doog me mer et wijste en góng stèllekes zene weeg, want me kós toch neet te tegen-op.

Get anders waos et, es twie kollega's begóste ziech oet te póddele. Dat kós oore doore en sjeijde neet oet veur ze allebij heis gekwaak waore. Errem en bein wèrrekde mèt en et hoegste punt woort bereik, es ein et neet mie mèt häöre mond aofkós, datse häör rokke opraabde en in de volle merret ziech ene slaag op häör achterwerrek gaof. Dat taan 'n hoeraatsje opgóng, kint geer wel dinke. Mer zoe get zuut me allewijl neet mie.