Prozawerken in Maastrichtsch dialect

XI. Kerkgebruiken.

In de kèrrekgebruke veranderde neet väöl. Wel kaan me zèGGe, dat te kèrreke allewijl op hun sjoenste zien. Tientalle van jaore heet me d'raon gerèstoreerd. St. Servaos heet z'n aw ‘crypta's’ trök; et Zuiderportaol op et Kloester is gerèstoreerd; op te beelde, die meistens zonder huid tao stónte, zien weer nuij köp gezat en et gehiel is gans in z'n kleure gezat, want tat waos iers haaf geruïneerd en dik van de witkallek. De Lange Gaank en de Sjatkamer mèt te voule repetiessiezaol zien herstèld en sjoen opgeknap en de ganse kèrrek 'n twintig jaor geleije opnuijts gesjèlderd. De drei tores zien of veranderd of opnuijts gebouwd; eus gooj aw grameer, die vreuger door zestien maan gelojd woort, bejert noe door elektriseteit en vrouw Kejzjem mèt häör kollega, die vreuger mèt hun keerskes in de Lange Gaank zaote, zien verdwene, umdat tie neet mie te rèstoreere waore.

Slevrouwe is ouch van boete ontdoon gewoorde van de brikke kapelle en et aajt köstershuiske, wat väör tege de rechsen tore gemetseld waor. Van binne is te kallek aofgedoon. De echterste tores zien weer opgebouwd; de taak is vernuijd en de ganse kèrrek is noe ein van de sjoenste, röstigste gebouwe van oore-n-in d'n umtrèk.

Et kèrrekhof, dat vreuger d'rum laog mèt ene moer van manshuugde, is aofgegraove en is veranderd in Slevrouweplein mèt zien sjoen rij lindebuim en boe vreuger de sjipperskèrrek van Sinterklaos stónt, lik noe et hotel Derlon.

Et vreuger Stadsmagazijn is weer de sjoen Dominikanerkèrrek gewoorde en veer wèlle hope, dat binnenkort in plaots van sjrienewèrrekers en verrevers, klojns en wèl bieste die hiere weer d'rin bezig zien, die d'rin hure.

De aw Kruushierekèrrek mèt et vreuger kloester liGGe noe ouch weer in et hertsje van eus stad, vrij en sjèlderechtig, wie in de middeliewe en in plaots tot te nudige militaire families t'rin houze en de bekkers et broed bakke in de kèrrek, heet et gebouw teminste noe 'n serjeus bestumming. Ouch te hoezer, die tege-n-et tegenwoordig arsjief aongebouwd waore, zien mèt te seldaote, die d'rin woende, verdwene en de Aw Minnebreurekèrrek bewaort noe veilig en wel eus arsjieve.

In de Kapusijnegaank is te vreugere Kapusijnerkèrrek weer e kèrrekske gewoorde. Et sjijnt, dat tat gebouw aon de jonkheid mós blieve, want jaore laank höbbe de zjimnaste hun kunste d'rin vertuind, wie et es zjimnastiekzaol deens doog. Es kinderkèrrek is et toch weer gedeiltelek in z'n aw weerdigheid herstèld en eus jong kunstemeekers oefene ziech noe in de versjèllende zjimnastieklokale van de stadssjaole.

[p. 32]

Op t'n Drees is ouch nog e kèrrekske van de Penetente in iere herstèld, dat jaore laank deens doog es magezijn veur de zjenie.

En es me dan ins naogeit, wie bij de bestaonde St. Mathijskèrrek bijgebouwd woorte de nuij Wiekerkèrrek, die van de Zjezwiete, Fransiskane en noe de St. Lambertuskèrrek, dan kaan me, es me van veranderinge sprik, wel zèGGe, dat wat tat betröf Mastreech neet achteroetgegange is, noe ouch nog te St. Janskèrrek van binne en van boete sjoen gerèstoreerd is.

In de deenste is wienig verandering gekomme, allein dat al lang de muziekmèsse zien aofgesjaf. Bij plechtige gelegenhede woort soms e gans orkes op t'n iksaol gezat, wie onder andere bij de wèl jach van Sint Hubeer.

Wat wel veranderd is heij en dao, dat is et kostuum van de koerezel. Dee van Wiek waos vreuger aongedoon mèt ene lange roeje rok tot aon z'n inkele mèt onderlangs zwarte pompongs. Dee van St. Mathijs droog van etzellefde lake e pak mèt rontelum veer toere zwarte vloer. In St. Servaos huppelde ene köster rond mèt 'n houte bein en in sommige kèrreke waore de kösters te bèste klante van de herreberge. Daodoor gebäörde-n-et ins, datse eine in ene kaffee in Wiek, ondertösse dat heer aon et buffèt te nudige pinte aajt achter z'n kiewe sloog, al z'n doedsprintsjes oet z'n enveloppe haolde en e speul kaart in de plaots stobde. Wie Zjozef, zoe hèdde heer, eindelek te runde góng doen, ontfonge de familie en kinnesse van d'n euverledene tot hun groete verbazing klavere boer, sjöppe dam of harte zeve in plaots van 'n doedsprintsje. Op zoe'n maneer waore ze nog noets op ene zèswekendeens verzeuk, vónte ze. Tege dat te kinder hun ierste H. Kommunie dooge, góng de köster mèt e paar jonges rond, die de körref drooge, um de eijer op te hoole. Die woorte dan later in de pasterij gekook en violèt geverref en dan kraog op te kommuniedaag nao et lof eeder keend 'n koppel daovan.

Umtrint te Paosse trokke de kösters oet mèt einige mèssendeenders en kraole (die ziech onderein ‘de groetste sjendaole’ hèdde) en dan woort et wiewater aon de deure gebrach. Zoe ouch Pallemzondag nao et lof mèt te pameikes, en wijl mèssendeenders en kraole neet betaold woorte, kraoge ze nao aofloup van de runde 'n traktaassie. Dan zaot saoves et gans stèl in e kroegske bijein, eeder mèt ene groete pot aajt veur ziech, en tege negen oore toemelde ze nao hoes tou (de kraole, mein iech).

Es iemes doed waor van 'n deftige familie, brachte de kösters te broeden kolekaarte rond veur de errem lui en dan leepe die d'rachter wie de hinne es t'n haon mèt ene piering vórt löp. Zoe gaw gaof heer z'n kaarte neet aon de hoezer aof, of te leefhöbbers waore dan ouch prezent um ze in ontvangs te numme.

De rouwverheurder zörregde dan veur de rouw in de kèrrek en in de hoezer en ouch veur de krieters. En zoe gebäörde et ins, dat ene krieter, dee verzeuk waos, door ze jungske leet zèGGe: ‘Peer kós neet kriete, umdat meer doed waos’.

De öllegerniste en zaankdirektöre waore euver et algemein knappe muzikante, boe-onder 't ers waore, die gaar gei bein d'rin zaoge um zellef

[p. 33]

'n nuij mès te komponeere. Mer dao waore 't ers ouch weer onder, die begóste mèt ene voot op ene pedaal te zètte en de bastoen dan zoelang leete bromme, totse hunne brèl gepóts hadde, hun neus oetgesnouf en e nuij snuifke genómme hadde. Dan zatte ze dee voot op enen andere pedaal, leete dee get bromme, ranzjeerde hun muziek ondertösse en begóste eindelek hun vingers te gebruke op et klavier veur d'n ‘Introïtus’. Me had ouch grappemeekers t'ronder, die ziech neet zjeneerde um op ene plechtigen tempo 'n ‘airke’ oet enen opera te speule, dinkende: ‘Aoch, de kepläöns mèrreke dat toch neet’, mer toch leepe ze wel ins van tied tot tied tege de lamp. Es ze van d'n ölleger kwaome góng al ins ene keplaon neve hun de kèrrek oet en in et portaol zag tee dan aon hun oer: ‘Waos tat neet te ‘Invocation’ oet ‘Faust?’, of: ‘Zèkt ins, meister, nee neet mie de “cavatine” oet te Favorite, ezzebleef’, of ‘Ueber meines Liebchens Augen staunen sich fast alle Leute’. En dan knikde d'n öllegernis hiel tougevend mèt zien kop, beloerde-n-em ins eve sjuins of heer zèGGe wou: ‘Boe wèts tiech tat vaan?’, en leep ziech tetegeneuver eine pakke, neet gans zeker van z'n eige, of heer aon et verzeuk zou voldoen.