Prozawerken in Maastrichtsch dialect

IX. Treur- en blijspelen.

Hollandse kemedies woorte heij neet väöl vertuind. Et mós Frans zien of Mastreechs, tot op ene gooje kier in et midde van de zomer op te Merret 'n kolossaal tent woort opgeslage en de Vlaomsen tróp oet Antwerpe onder directie van Victor Driessens de ierste serie stökke in et Nederlands kwaom geve. D'n iersten aovend, dat mèt Paljas zou geopend weurde, braok te vloer door de massa lui en góng de veurstèlling neet door, mer toen vollegde ziech ene ganse maond op: Paljas, De twee Weezen, Martin de Kruier, De oude Korporaal, Jan de Postrijder, Anne-Mie, De Voddenraper van Parijs e.a. En toen is gekrete gewoorde! Snótsèllelaank. Eus lui kraoge ‘genie’ in et Vlaoms en daodoor in et Hollands.

Allewijl hèt me die stökker ‘drake’, mer mèt tie drake zaog me ouch aktörs en aktriese, die ziech geve kóste. Victor Driessens, Dierckx, Van Kuijk, Mevr. Verstraete en Corijs-Driessens wiste get te make van die volleksstökke en sints teen tied heet ziech te Nederlandse kemedie neve de Franse wete staonde te hawwe.

De leefhöbbers späölde ouch nog bij aofwisseling in et Frans. Dames dooge zelde mèt. De meitskesrolle woorte door hiere gespäöld of wel ins enen inkele kier door 'n aktries.

Iers bedeende me ziech ouch mèt stökke, die oet et Frans in et Mastreechs vertaold waore, pasklaor gemaak veur eus publiek en altied onder bijveuging van de nudige zaank, dee me oet te opera's en operètte plökde. Later kwaome eindelek te echte, oerspronkeleke Mastreechter stökke op te proppe, wie ‘Jonk bij jonk en aajt bij aajt’ en ‘Et Kindermäögske’. Van dat gemink kaliber, gans of haaf vertaold, mèt bijveuging van geplökde of eigens gemaakde muziek, waore: De gebrooje Beer, Kole en Gruus, Dras, Zjang, Eus Dörrepke Zonnesjien, De Wèldstruiper, Thijs Zomerklaos, Affekaot Plökvink, De Bloodzukers, Tijnis Spanbrook, Klaos Pompernikkel, De Spaorpot van Lewis, De Bal masqué. E stökske St. Julien, Et Spook op te Meule, De twie Brems, Twie Hun um eine Knook, Zand in de Ouge, Verdaole is minselek, De twie levetige Doeje, Drei Naakse en eine zonder Humme, Et Hotèl: ‘De leeren Aap’, In en oet te Kas, De Trompöt van et lèste Oordeil, en neet te vergete: De Mastreechter Straatjong, dee, et ierste gespäöld door d'n ‘Dramatique’, noe al fieftig jaor op te plaanke kump.

Toch waore al dees stökke zoe doorspek mèt Mastreechter gezèkdes en

[p. 28]

toustande, datse haos veur oerspronkelek kóste doorpoon. In eeder geval höbbe ze eus taol in iere gehawe en eus lètterkunde ene boel rieker gemaak. Et sósjeteitsleve waos en is heij sterrek ontwikkeld. Eeder Mastreechteneer waas tan ouch lid van de nudige vereiniginge en sósjeteite woorte opgeriech bij eedere kèrremes of vastelaovend of in eedere kaffee, dee good marsjeerde. Soms bestónte ze mer oet et bestuur en e paar lede. Die heele iers plechtige vergaderinge, boe-op ziech laank en breid gekonkeld woort euver de naom, dee ze zouwe drage, euver et reglemint en euver de keus van et bestuur. Dao woort ziech getrakteerd op te wederzijdsche beneuminge, insienjes woorte ziech aongesjaf, gaw, gaw gerepeteerd en eindelek ein of twie veurstèllinge gegeve. Daonao heele ze'n kollekte veur ene veendel en es ze dee hadde...... góng de ‘sjósjeteit’ oettrein of nao ene wedstrijd, wat vrijwel etzellefde waos. Alloh, in eeder geval heele ze leve in de brouwerij.

De aw vereiniginge, es et gein militaire waore wie de ‘Willem-Sophie’ of ‘Vriendschap zij ons doel’, drooge Latijnse of Franse naome: Momus, Apollo, Euterpe, Polyhymnia, Amicitia, Concordia, of wel: Emulation, Société musicale et dramatique mèt häör ‘Section de Chant’, Harmonie Royale, Union, La Maestrichtoise, Les Amis, des sciences, de chant, de danse, Bons amis, Amis réunis en ander ‘amis de dit of de dat’, Cercle Equestre, Cercle d'Escrime, d'Artagnan en soortgelieke. Mer ondertösse waore-n-et ers toch altied, die ziech aon hun moojers taol heele. Wie nog ‘De 50 Keigeleers’ en de Staar, had me indertied D'n Huiwagel, De braaf Jonges, De Bóbbel, De Grummel, De Opstijgers, De Deldekedels, Al vallenteere liert te Ruter rije, De Smokers.

Et verkriege van de keuninkleke goodkäöring heet evels väöl vereiniginge detou gebrach um enen Hollandse naom aon te numme of tee te verhollandizeere. Jaommer genóg weurd in dit geval eus aw moojerstaol neet genóg in iere gehawe.

Ze maakde wienig gebruuk van et kemediegebouw. Swinters gaove ze hun familie-‘soireekes’ in de konzertzaol en somers hun muziekaovendsjes en danspartijkes op te Bleikerij op St. Pieter.

De konzertzaol eigelek gebouwd veur de ‘Harmonie Royale’, waos al gaw de aongeweze plaots veur gezèllige bijeinkomste. Lieg en diech waos tao e klei teaterke opgeslage mèt e paar dekors, en me behollep ziech temèt. Achter e paar koelieze of e paar gardijne kleide me ziech oet en aon, hóng z'n kleijer aon e paar neegel, die in de moer waore geslage en bedeende ziech bij noedgelegenhede, bij gebrek aon e kabinèt, van ene groeten iezere koojketel, dee alle ongerechtighede van d'n hielen aovend in ontvangs naom. De ‘soireekes’ waore vollegens e vas resep inein gezat. Et orkeske (wat me toch later nudig had veur de ‘partie de danse’), e paar leefhöbbers, die e nummerke zonge of späölde op 'n instermint en gewoenelek eine dee e lollig möpke veurdroog nao eige vinding en dat góng euver de gebäörtenisse van d'n daag. (Zoe kwaome ouch nuij aordige leedsjes in umloup, wie: De Veuroetgaank van Mastreech, de ‘Chien de Paris’, D'n helle wind en De Ierewach). En dan woort et ierste en twiede gedeilte geslote mèt e kemedieke in ein ak. Dan waos te groete poos. De lui gónge toes eve soepeere of dronke ziech

[p. 29]

e glaas beer in de naobersjap ondertósse dat te steul oet te zaol woorte opgeruimp, de vloer gekeerd en glad gemaak, boenao de jonkheid e stök of ach denskes kós aofrape.