Prozawerken in Maastrichtsch dialect

VII. De schouwburg.

De aw kemedie waos veur '78 'n hoeselek lokaal mèt e glaze portäölke deveur es antree. Rontelum waore drei rije galerije, boevan de twie underste es ‘baignoires’ en ‘loges’ deens dege. De ‘loge’ van de goevernör en de börregemeister laoge achter in de middel en die van de ‘avantscène’ hadde ruutsjes mèt blouw gardijne en me hèdde ze de ‘rouwloges’, umdat van dao oet te families, die in de rouw waore, ongezeens te veurstèllinge kóste bijwoene. De plafong waos e gans effe gewit tongewellef en in et middel hóng 'n bronze gaaskroen mèt witte bolle. De gardijn waos van liech-versjote greun. Aon de rechse kant stónt e groet maske d'rop gesjèlderd, wat lagde en aon de linker eint, wat tristig loerde. In et middel stónt 'n lier d'rop mèt e krenske d'rum. 'n Eigenaordigheid van die gardijn waos, datse dèks weigerde op te goon en dat me ze allerlei sjuivers zaog make um, eindelek bove te komme. Midden in de ‘parterre’ stónt 'n groete kachel te gleuje en de plaotse d'rum waore noe zjus neet te plaotse van preferensie, umdat te bezeukers, die dao zaote, aon eine kant haaf gebrooje waore en liever de kachel get leete mindere, terwijl de ander lui, die al get wiedaof zaote en kaw lijde, gestiedig reepe of zjestikuleerde um nog e paar sjöpkes t'rop te doen. Kaam evels te poos, dan trok ei gedeilte van et publiek nao de rèstoraassie van Zeguers of nao de ander kaffees in d'n umtrèk, onderwijl et ander um de kachel bijeinkwaom um de opveuring te bespreke Geregeld stónt tao 'n kompenij mèt te slippe van hun lang jasse wied oettrein gespreid en de rök nao et vuur te klassjeneere euver de ‘chanteuse’ häör koloratuur en d'n tenor z'n do bove of euver de valsigheid van de ‘choeurs’. In et orkes pakde ondertösse de muzikante hun botram oet 'n apaart heukske van hun violekis en peuzelde hiel famieljaar hun aovendbroed op, aote ziech ene zoeren appel of pakde ziech en slukske oet 'n bobbel, die ze in hun tes hadde.

De deftige dames bleve in hun ‘loges’ en zaote ziech te weje mèt hun groete ‘éventails’. Ze wagde dao de feziete aof van de hiere, die van de ein familie nao de ander gónge um door get komplemintsjes en e präötsje hun d'n tied te korte. En dan woort door de dames daotegenin

[p. 24]

'n tuutsje geprezenteerd mèt ulevellekes, pasjensiekes, gebrande amandele en likeurboene.

Bove hoeg kraakde ze ondertösse get neut, aote 'n appeleseen veur d'n doors of leete 'n snoufdoes sirkuleere tot aan de underste indsjes van de galerij.

De meiste families hadde hun vaste ‘loges’ en ouch te ander bezeukers zaog me altied op hun aw pläötskes. De offeseere vónte-n-et beleefder, de zitplaotse aon et publiek euver te laote. Zij stónte d'n hielen aovend heldhaftig tege de balustraad van de ‘baignoires’ te leune. Dan zaoge zij et gans publiek en umgekierd.

De prijze waore de hèllef van noe en dao mós al get hiel bezunders te doen zien, ie die mèt e wöllemke of tien sent verhuug woorte. Van plaotstitels of gerezerveerde plaotse waos gein spraoke. Dee et ierste kwaom, dee et ierste maolde en dèks genóg stónt et publiek al 'n oor en langer veur de deur um et ierste binne te zien, es tie opegóng. Waos ene ‘soirée’ van Momus, dan trokke al sommige families van veer oore nao de kemedie um 'n gooj ‘loge’ te höbbe en ze leete ziech tao de koffie bringe um d'n tied um te kriege.

De koejonges krope, es ze de kans veerdig zaoge, al tege d'n aovend te zolders op en heele ziech tao verborrege tot et stök begós, um dan e pläötske op et paradies te goon zeuke, dat ouch onder de veurstèllinge peekduuster waor. En mennige gooj meer smókkelde häöre kleine jong onder häöre wijje mantel mèt nao binne.

Es et sezoen begós kondigde d'n ein of anderen direktör, meis van Verviers of Namur, aon, dat heer mèt zienen tróp heij kaom speule en dan abonneerde ziech al de gooj families op zès veurstèllinge, die alle weke ins of um de veertien daog gegeve woorte. Kort t'rop zaog me dan altied regelmaotig te ‘affiche’ versjijne, boe-op es ierste veurstèlling ‘Faust’ woort geannonseerd. Dan vollegde Carmen en Mignon, wie altied, en veur de res ‘Haydée ou le secret’, ‘La Muette de Portici’, ‘Si j'étais Roi’, ‘La Dame blanche’, ‘La Part du Diable’, ‘Les Contes d'Hoffmann’, ‘Fra Diavolo’, ‘Le Pré aux Clercs’, ‘Le Caïd’, ‘Le pardon de Ploërmel’, Norma, Zampa, ‘Le Songe d'une nuit d'Eté’, ‘Le Domino noir’, ‘Lucie de Lammermoor’, ‘La Reine topase’, ‘Les Diamants de la Couronne’ enz. enz.

De meiste waore in d'n Italjaonsen trant gesjreve, mèt väöl vokalize veur de ierste ‘chanteuse’, hiel hoeg note veur d'n tenor, hiel deepe veur de bas en ‘bel canto-airs’ veur de bariton.

Et orkes akkompanjeerde mierendeils mèt ‘boem-klets-klets’ of ein, twie, drei, veer, vijf, zès.

De artiste drooge allemaol ouch Italjaonse naome, en zellefs es ene Mastreechteneer mètzong, kraog heer toch 'n a of 'n i achter zene naom. De koriste waore zoeget twintig lui, van eeder partij vijf. Bij apaarte gelegenhede woort et koor wel ins verdobbeld. De figuraassie bestónt oet e stök of tien seldaote, die op te ‘scène’ op t'n achtergrond kwaome oetgemarsjeerd, ‘plaots rös’ maakde, reks-um of links-um gekommandeerd woorte en dan weer aofrukde. Onder geleide van ene serzjant marsjeerde ze tege zeven oore van de kazerne nao de kemedie en tegen

[p. 25]

èllef oore weer trök en hadde dan zjus wie de lui aon de brandspruite fieftig sent verdeend.

Aon de meiste opera's góng nog ene ‘vaudeville’ veur e paar persone of ene kleinen opera veuraof, in ein ak, en al had me ze ouch al ‘doezende’ kiere gehuurd, toch zou me neet geere gemis höbbe: ‘Le Chalet’, ‘Bonsoir Voisin’, ‘Les Noces de Jeannette‘, ‘Le Maître de Chapelle’, of ‘Choufleuri restera chez lui’.

Es te veurstèlling begós kwaom de lampenis Kuijte jaorelaank van achter die gardijn oetgekrope en staok ein veur ein de bekke van et vootleech aon. Dat waos et teike, dat et speul góng beginne en dee op et tippele binnekwaom vroog, of Kuijte al dao waos gewees. Kort tao-op klonke de drei tradisioneel sleeg van de rezjissör en begós te gardijn links en rechts te sjoggele um bove te komme.