Prozawerken in Maastrichtsch dialect

V. De school. Nieuwjaarsbrieven.

De sjaol had zeve klasse en drei onderwijzers, in drei lokale. De drei liegste klasse stónte onder eine meister, de twie vollegende eeder onder eine van de twie andere. Este zès jaor waos, woorste beukenteere nao sjaol gesleip en dao bleefste tot t'n daartiende, veertiende, vieftiende jaor. De lokale waore gewit mèt 'n zwarte lambrie onderlangs. Mèt zevene zaotste in de zwarte baanke. Et bord waos zwart en woort mèt witte lètters en getalle besjreve en besieferd. De lètters van de beuk stónte zjus wie die in dene kajee zwart op wit. De sjreefs witte lètters mèt t'n tósj op 'n zwarte lei. Veur aofwisseling waore de loete inkpöt zwart, wie ouch te kachel, de kolebak en de lateje. Hadste noe zeve of ach jaor op al dat wits en zwarts gestaard, dan kraogste ene brèl, de bijnaom van de sjeele en de waos opgelierd. (Allewijl zien veer aofgestudeerd).

Gei blompötsje, geine vèskómp, gei beeldsje, gei printsje, gein wandplate, gei kleurke es et geel geziech van de sjaolmeister en de blin kaart van Nederland. Speulplaotse waore onbekind en van nege tot twellef of van twie tot haaf vijf zaotste rech of krómp in d'n baank.

Es veer twie jaore van de Spa-A hadde gelierd, aon de lètterkas wäördsjes hadde samegezat en op eus leije gekribbeld, dan begóste veer in kajees te sjrieve mèt pen en ink. Dan móste veer eus ierste proof van bekwaomheid aoflèGGe veur eus awwers, door et sjrieve van d'n ierste nuijjaorsbreef. Dat had get te beduije. Nouw jong!

Ach taog van te veure woort t'n inhaajd van dat epistel al op et bord gesjreve en van boete gelierd, want heer mós later ouch vlot toes veurgeleze weurde. E paar daog later woort aongezag, dat eeder keend zene nuijjaorsbreef mós mètbringe en noe ontstónt ene kongkoer veur wee de sjoenste kós tuine. D'n eine brach e reusechtig vel pospapier mèt, mèt in

[p. 18]

d'n hook e plakprintsje van 'n hiel klei prótsingelke. Dee woort tamelek bekritizeerd. Enen andere kwaom mèt te kommissie aon van z'n meer, datse dao gein sent veur gaof; et hoovde neet, et waos toch mer allemaol flawwe köl, zag ze. Enen derde, e Joedejungske, dat gaar gei nuijjaor op teen daag had, mer wel ene rieke papa, brach et manjefiekste ekzemplaar mèt. Dao stónt e printsje op, dat opegóng! Dat hadde veer nog noets gezeen. Achter twie boekètte vergeet-me-nietjes, die vanein sjuivde es me aon e papèrke trok, stónte twie han en dao bove: Uit Vriendschap. Dee prachbreef woort mèt te nudige zjaloezij bewonderd en veural getakseerd. D'n onderwijzer naom al de breeve mèt nao hoes en linieerde ze dao. Ouch sjreef heer, es beginlètter van d'n aonhef, bovenaon 'n sjoen gekrolde D.

Eindelek braok te mörrege aon, boe-op gesjreve zou weurde. Wat veer sjrieve móste woort iers nog ins van et bord aofgeleze en toen klonk et plechtig: ‘neem de pen ter hand’. Twintig penne woorte in d'n ink gesop, mier al dalek klonk ene noedsjriew van et Joedejungske, dat 'n groete klad op zene sjoene breef had laote valle. De meister vloog t'rop aof en in ene wup waos te vlek van et papier nao z'n tong verhuis. Wie heer evels t'n ink preuvde, kraog et Juudsje 'n sóffel.

Toen kwaom et bevel: ‘Schrijf: ‘Dierbare Ouders’. Neet op eus gemaak door et sjoen papier of 'n häörke in eus pen kribbelde veer eus haoke-n-en ouge. Ondertösse zeukde alvas te meister ze reete stekske en wie et opsjrif veerdig waos begós te verbetering. Opins kraog eine enen tik en mopperde heer: ‘nouw schrijft die me hier “dierbare” met twee d's’. Get wijer woort weer 'n pats oetgedeild en reep heer: ‘Wat heb jij er nou van gemaakt? Schrijft me die: Dierbare Oders. En dan dat aartsvarken hier heeft er ‘Dierbare Odders van gemaakt’. (Pats).

‘Wat heb jij nou aangevangen?’ zag heer bij 'n vollegende baank, ‘schrijft me dat satanskind “Dierbare Ouders” en hij heeft er maar één. Kon je daar nu niet “Dierbare Vader” van gemaakt hebben?’ (Pats). ‘Zeg eens, jij daarachter, Boonevink, heb je misschien ook de stommiteit begaan om hetzelfde te schrijven?’ Boonevink winkde van nein. ‘'s Kijken. Ja, dat zal wel, “Dierbare Maamaa” met twee a's. (Pats, pats). Da's nou pas het begin. Kijk toch beter uit jullie kluisgaten, misselijke étres. Babbelen gaat beter’!

Zoe leep te ierste runde aof. De haaf klas zaot jenkenteere op häör doeme te zoeke. Die paar wäörd hadde draod gekos en wat eigelek ‘dierbare’ beteikende wis geinen eine en dat bleek al gaw genóg, wie de meister onderins vroog: ‘Hupkes, waarom lach jij?’ - ‘Veekens zegt, dat zijn moeder zeker een dier is’, verklaorde Hupkes en wees op te jong, dee geine breef had mètgebrach, umdat z'n meer vónt, dat et toch mer flawwe köl waos en dee noe niks beters te doen wis es te ander jonger te ammezeere. ‘Zoooo’, grijnsde de meister toen, ‘zoo, is jou moeder een dier; schrijf dan maar eens honderdmaal op je lei: “mijn moeder is een dier” en dan laat je haar dat eris thuis onderteekenen en je brengt me dat vanmiddag dan maar eens mee. Ik zal je dieren’. Veekens lag zene kop op z'n errem en begós benkelek te beuke.

Ondertösse woort weer gekommandeerd: ‘Schrijf de eerste regel, maar

[p. 19]

pas op als ik weer fouten zie’. De ein hèllef van de klas mèt blouw getóbde vinger, de ander bubbelenteere van d'n angs, begós mèt wanhopige mood te sjrieve: ‘Reeds lang heb ik mij op de komst van dezen heugelijken dag verblijd’. Nao 'n tuurke kribbeles waos tee zin aof en begós te nuij inspeksie: ‘Hoe spelt men nu “reeds”, met eene d of met eene t? O, zoo. Onthouw 't dan, lamstraal’. Et woord ‘komst’ waos lestig. Drei medeklinkers achterein. ‘Jij ook alweer de t vergeten en jij natuurlijk bij hem afgekeken. Kijk op 't bord’. Twie watsje um de oere vollegde eve naturelek. Toen kwaom heer aon 'n dik, vèt jungske van ene spekslachter. ‘Wat heb jij nou voor stommiteit verkocht? Schrijft me die: “Reeds lang heb ik mij op de kost van dezen heugelijken dag verblijd”! Dat zal wel. Je ouwers de ooren van den kop afvreten, dat ken jij’. In 'n ummezeens sjriewde et dikzekske wie eint van de mager verrekes, die zene peer slagde, want euze pedagoog had em sjroemelek aon z'n nekhäörkes getrokke.

Et Joedejungske vollegde. Opins staok te meister z'n errem in de huugde, kruuzde ze toen in de deepste verslagenheid en begós et reetestekske in z'n voes te kniepe. De ganse klas woort stèl devan. Dao begós heer: ‘Ezelsveulen! Een nagel aan mijn doodskist ben je. Daar heeft zich die op de kots van den heugelijken dag verblijd. Wat? zou je er ook nog bij zitten grinneken? (Pats, pats, pats). Kijk zoo'n brief eris uitzien. Schandvlek van je heele familie, dat je daar zit!’ 'n Menuut later waos et sjrieves gaar neet mie leesbaar. Traone wie tute hadde dooreingeveeg wat al d'rop stónt. ‘Scheur die brief maar kapot’, mopperde de meister, ‘en vraag thuis maar een nieuwe, dan kan je die morgen na schooltijd schrijven. Zoo iets is toch niet toonbaar. Vuilik. Dat heet nou schoonschrift.’

‘Schrijf de volgende regel’!

Mèt horte en stu kwaom de breef aon z'n ind en mós eeder d'ronder sjrieve: ‘Uw dankbaar zoontje’ (Jan)’. Zoe stónt et es model op et bord. Naturelek versjreef ziech eine, dee Laurentius hèdde, en zat in de meining, dat et zoe mós zien, ‘Jan’ es onderteikening. Dat waos t'n einigste, dee tot noe tou neet gebeuk had en de lèste rammeling kraog. Awwejaorsmiddag (want te Keersvakansie doorde mer twie daog) in d'n haven duuster van de wintermiddag mós eeder nog ins probeere um oet z'n haonepu wies te weurde. De foute waore onderwijle d'roet gekrets en bijgewèrrek. Daan woort us geweze, wie veer ene salu móste make en zèGGe: ‘Dierbare Ouders, ik wensch u een zalig Nieuwjaar’, boe-op te lezing van eus ierste ‘schoonschrift’ kós vollege. Mer, omdat te meiste al die gelierdheid mer neet kóste begriepe, zag veur alle zekerheid toch nog eine op Nuijjaors-mörrege: ‘Dierbare Ouders, ik wensch u een zalig Nieuwjaar, en geer ouch, peer en meer’!