Prozawerken in Maastrichtsch dialect

[p. 9]

Eerste afdeeling.
‘Van stad en lui veur 50 jaor‘

I. Algemeen voorkomen der stad.

Wie dèks gebäört et neet, es me in e gezèlsjap zit van aw en jong persone, dat te komverzaassie euver stad en lui opins onderbroke weurd door de vraog van ein van de jongere: ‘wat is tat?’ of: ‘wie góng dat?’ Meistal weurd tan 'n eksplikaassie gegeve van vreuger toustande, gebruke en persone, die mèt eve väöl plezeer gegeve es aongehuurd weurd.

Um noe aan de belangstèlling van et jonger geslach te voldoen zölle veer hun ins get ditsjes en detsjes oet t'n awwen tied goon vertèlle, die ouch te awwere nog ins hun geheuge zölle-n-opfrisse.

Veer zölle neet beginne mèt 'n oetgebreide kroniek te goon sjrieve, te beginne mèt et jaor nöl (boe Mastreech nog altied op wach), mer us bepaole tot minsegeheugenis.

Eeder ajtsje kaan dan, oet eige herinnering, debij doen wat nog t'raon ontbrik (mer dan neet leege of good).

'n Haaf iew geleije zaot Mastreech dan nog in zien vestingmör, wie mien grameer in häöre ‘crinoline’ mèt nege reipe.

Wiek had mer drei hoofstraote, ach sträötsjes, d'n Overewal en de Grach mèt éin hoes t'rin.

In de Maos laog nog, wie 'n donker parek, mèt zwoer bouwgewas, de groete en de kleine Green en de Maosmeule heel et water tege veur e kwaart van de ganse breidde van de stroum tegeneuver de Honderstraot. De Honderstraot zellef, de Brökstraot, de Hellemestraot, de Heijestraot en de Begienestraot waore mer haaf zoe breid es noe. De huiskes van et Overelaoge wie in 'n koul en de wal langs te Maos leep op te huugde van de ierste staassie. Dat waos nog al plezant veur de passante, um op 'n veilige maneer te blieve kieke es tao 'n bal gesjöp woort op te bovekamers, wat tao minstens ins in de week gebäörde.

Door de groete en klein Lurestraote zaog me nog t'n Eker loupe, de bojem vol ummers en marmitte, struzek en potsjerreve. In deen umtrèk rook et altied sterrek nao de loej van weges te luurderije en in de Zwaonegrach laoge altied e paar gezonke sjepe vol graon te rotte veur et stijfselfabrik, dat ouch al e reukske van ziech aof gaof op te Breusselestraot.

Op et Vredeplein achter St. laan stónte zwoer kastanjebuim en et Stadsparek waos mer haaf zoe groet es noe.

Väöl straote waore nog neet herduip en de lui woende nog op te Verrekesmerret, in de Hierestraot, in et Kókkesjrouf- en et Kovelingesträötsje en dao zien lui, die nog et Achentachetig-taalje-sträötsje gekós höbbe. D'n trein nao Aoke leep al van 1845; nao Hasselt van 1856 en nao Luik van 1861, mer de trèksjuit nao Luik en de poswagel nao Tongere beweze nog gooj deenste.

[p. 10]

In de groete straote en bij de deftige lui brande al gaas, in de sträötsjes bómmelde nog 'n lanteerie aon 'n touw en in de kiekoete van de meiste winkels hónge eine of twie kenkees, terwijl de keerskes van ene sent nog mèt bössele verkoch woorte veer et gebruuk.

Eeder winkelhoes of kaffee had ene naom, dee op te gevelstein stónt oetgeprint of op et sjèld veurkwaom, dat bove de deur hóng. De winkeleers maagde nog oetwinkele op straot en d'n hiele Mäönt hóng vol hummes, näösdeuk, blouw keele, tierteje rök, mötse en...... liewerreke, die tegeneinop beukde. Tege Sinterklaos stónte de speulegood-kräömkes in de Groete Staat en later op te Merret bij de Spèlstraot en dao kochte de lui veur de kinder 'n houte póssjenel veur ach sent, 'n eepke op e stekske veur drei, ene kókkelenhaon op e blaosbellekske veur vieftien, 'n duvelke in 'n duuske veur tien en 'n geert mèt weffelkes t'raon veur dezellefde pries. De weffelkes, die aon e soort bessem geplak waore, aote de kinder op en mèt te res kraoge ze zwens. Boete die weffelkes aote de kinder ziech ene solieden diarree aon 'n sinteberreb van broune peperkook, e paar anieswaffele en de nudige appele en ze waore al zoe kontent es tie van noe mèt ene fiets van 75 pop of 'n does praline van e stök.

Nao Allerhèllege woorte de peperkookemennekes oetgewinkeld op rije planke rechop geranzjeerd, mèt hun köp tege de roete, en de koejonges tóbde dan saoves zoe lang tege de vinsterkes, tot te mennekes achtereuver veele. In de Honderstraot stónt altied ene peperkooke maan en 'n vrouw oet, die van onder aon de kiekoet tot bove kwaome. E paar baze, mèt roej sókkere geziechter en vol keene en orneminte. Die waore neet ‘um’ te kriege, nog neet mèt e stekske door et look van de blinnepin. (Want te lui dooge toen saoves allemaol de blinne veur de roete.) Wee aon et ‘verorbere’ van die peperkooke reuze bezweke is, weurd nörreges in de annale vermeld. Väöl varjaassie in de modelle bestónt neet, me zaog niks es maander, vrouwe, koutse mèt peerd en keuning David, dee op 'n herrep späölde.

De bekkers bakde veur de Sinterklaos steves en rije stevekes aonein, boe-in (zeker bij ongelök) heij en dao 'n krent gevalle waos. Door de drökde waore ze wel ins neet gaar (de steves mein iech), of ze smaakde mie nao de ges es nao et meel, mer ze kraoge toch kip-kap-te-kop-aof. Es te bekker in de gewoenen tied mèt ze werrek gedoon had, kwaom heer e löchske sjöppe aon de deur mèt z'n wölle pietermöts op en dan loerde heer de knechs nao, die mèt te zwoer gelaoje körref op hunne pókkel et broed oetbrachte en de lierjong, dee mèt enen ummer de nuije ges góng hoole bij de brouwer of ene zak aomere bringe bij ene klant. (De sjoen broedkeerkes waore nog wied te zeuke).