Verantwoording
Behalve van archieven, bibliotheken en musea kregen wij tijdens het onderzoek hulp van vele vrienden en collega's. Ieder die ons op enigerlei wijze heeft geholpen, willen we hiervoor hartelijk bedanken, in het bijzonder mevr. B. Hengstmengel-Koopmans en mevr. I. Plenckers-Keyser voor archief- en bibliografisch onderzoek en mevr. L.M.J.B. Hesp, mevr. E.J. Hitipeuw-Palyama, drs. P. Waasdorp en mevr. drs. V. Wijnekus voor het verwerken van onze tekstconcepten.
Mevr. drs. D. Bourgois, drs. M. van Leeuwen, dr. H.F.K. van Nierop, prof.dr. J.J. Woltjer en mevr. dr. Th. Wijsenbeek-Olthuis waren zo vriendelijk ons manuscript of delen daarvan van commentaar te voorzien, waarvoor wij hen zeer erkentelijk zijn.