Logo DBNL
Gedichten uit het Haagsche liederhandschrift (1896)

Gedichten uit het Haagsche liederhandschrift

(1896)–J. Aleida Nijland–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Spruchpoesie.

Hoofdstuk I.
Fahrende dichters.

Naast de hoofsche minnepoezie der edelen en de didaxis, reeds door Wernher von Elmendorf en Walther's tijdgenooten Thomasîn von Zerclaere, Freidank en der Winsbeke beoefend299., was, op het einde der 12de eeuw in Hergêr's en Spervogel's strophen de didactische richting der lyriek, de z.g. spruchpoesie300. der fahrenden, op den voorgrond getreden.

Deze fahrenden, adellijke en burgerlijke, werden meestal, volgens eigen getuigenis, door armoede gedwongen met hunne kunst in hun levensonderhoud te voorzien. Armuot hoenet den degen301., zij wisten het maar al te goed; vooral in het midden der 13de eeuw, toen onder den druk der tijden de poëzie op den achtergrond geraakte, waren de klachten over armoede en gebrek talrijk. Soms trachtte men door scherts den gewenschten indruk op zijn publiek te maken en poogde door de voorstelling van eigen staetez ingesinde als hêr Seltenrîch, Schaffeniht, Nihtenvint, hêr Bigenôt von Darbiân, of de schildering van een dagelijksch, treurig verblijf te Dünnehabe en Siuftenheim het hart der hoorders te vermurwen en den ader der milte rijkelijk te doen vloeien. Ook bittere woorden klonken als: armuot, dich hazzet manic man, of: armuot verderbet wizze vil; toch vindt men zelfs een prijzend: armuot, dû müezest saelic sîn, dû stillest manegen übermuot!302. Hêr Phenninc is almachtig303., en het tugentlôsen rîch, biderben arm, reeds voor den schrijver van het boek Job een der raadselen van het leven, bleef ook niet zonder indruk, op de fahrenden304..

Van de milte van vorsten en edelen hingen zij af, en waar zij door hun optreden der samenleving kleur en geur wisten te geven, verwachtten zij niet alleen waardeering hunner kunst (diu rehte kunst ist Gotes bote, hât Gotes

gunst305.), maar ook materieel loon (der fahrende neemt guot umb êre), dat voornamelijk bestond in geld, paarden en kleederen (in de meeste gevallen zeker getragene alte wât306.).

Hoewel nu menig lobeliet klonk, in overdreven, bloemrijke taal307., betoonden de gernden zich toch ook meer dan eens wars van lof, om den broode hem toegezwaaid, die veel eer te laken viel, en behielden zoo hunne onafhankelijkheid van woord en lied308.. Kwamen de hêrren hunnen plicht, zich milte te betoonen, niet na, dan werd hun in een scheltliet een bitter verwijt van hunne kerge gemaakt309.. Menig klageliet echter, bij den dood van eenen beschermer gezongen, verkondigt den onvergankelijken roem, die hij bij de gernden geoogst had310..

In den strijd om het bestaan ontbrandden twist en naijver tusschen de fahrenden onderling, die elkander in scherpe hekelzangen niet spaarden, hoewel enkele dezer twistliederen, op fictieven grond berustende, slechts gediend zullen hebben het publiek te vermaken. Toch bestonden ook vriendschapsbetrekkingen tusschen hen, zooals menige schoone klaagzang bewijst311..

Naar de stemming van het gezelschap, waarin de zanger optreedt, moet hij zijn lied regelen, en ook al knaagt de smart aan eigen gemoed, hij moet blijde zijn met de blijden; er lachet herûz unt grînet hinin! Is de stemming verdeeld, dan bevindt hij zich in een moeielijk geval en klaagt, het niet een ieder naar den zin te kunnen maken312.. Daar men liederen en sprüche dichtte om ze voor te dragen, werd nooit de band tusschen dichter en publiek uit het oog verloren; talrijk zijn dan ook de ‘Anrede an die Zuhörer’, die door den dichter om raad gevraagd, of bewogen werden zijn hulp en voorspraak te wezen313..


Vorige Volgende